Βραζιλία: Για το άνοιγμα των αρχείων της δικτατορίας

Cartoon από @tonoise, υπό άδεια CC 2.0

Η στρατιωτική δικτατορία στη Βραζιλία διήρκεσε ακριβώς 21 χρόνια, από την 1η Απριλίου του 1964 (Πρωταπριλιά στη Βραζιλία, ο λόγος για τον οποίο ο στρατός παραπέμπει στην προηγούμενη, 31 Μαρτίου, ως τη μέρα του πραξικοπήματος) μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 1985. Κατά την περίοδο εκείνη της αυξημένης πολιτικής καταστολής, 380 άνθρωποι σκοτώθηκαν [pt] (μεγάλο μέρος των αριστερών αντιδικτατορικών ανταρτών, αλλά και πολλοί φοιτητές ή απλά άνθρωποι που δεν υποστήριζαν το καθεστώς), μεταξύ των οποίων 147 ακόμα αγνοούνται και τίποτα δεν είναι γνωστό για την τύχη των σωρών τους.

Χιλιάδες Βραζιλιάνοι υπήρξαν θύματα συστηματικών βασανιστηρίων και τυχαίων συλλήψεων, συμπεριλαμβανομένων [pt] και εγκύων, και σε κάποιες περιπτώσεις παιδιών, ενώ γιοί και κόρες πολιτικών κρατουμένων εξαναγκάζονταν να παρακολουθούν [pt] τις συνεδρίες βασανιστηρίων των γονιών τους.

Στις 28 Αυγούστου 1979, ο τότε δικτάτορας João Figueiredo έθεσε σε ισχύ το νόμο υπ. αριθ. 6683, γνωστό ως Lei da Anistia [Νόμος της Αμνηστίας, pt] που ουσιαστικά απήλλασε πολίτες και στρατιωτικούς συνδεόμενους με εγκλήματα που διαπράχθηκαν εκείνη την περίοδο, σε αναμονή του επερχόμενου τέλους της δικτατορίας και πιθανών δικαστικών διώξεων εναντίων των εγκληματιών.

Ο συνταγματάρχης Carlos Alberto Brilhante Ustra [pt] υπήρξε ο μόνος στρατιωτικός που διώχθηκε και καταδικάστηκε [pt] στις 9 Οκτωβρίου 2008, έχοντας αναγνωριστεί επίσημα ως βασανιστής, παρ’ ότι η ποινή δεν επέφερε χρηματικό πρόστιμο ή φυλάκιση, καθώς ήταν μόνο δηλωτική.

Όμως, μέχρι σήμερα, 25 χρόνια μετά το τέλος της δικτατορίας, κανείς δεν έχει τιμωρηθεί, και τα στρατιωτικά αρχεία που καλύπτουν την περίοδο εκείνη παραμένουν κλειστά, αποτρέποντας τις οικογένειες των 147 αγνοουμένων απ'το να θάψουν τους νεκρούς τους και να μάθουν την αλήθεια.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, συστήθηκε συλλογικό blog [pt] τον Φεβρουάριο για να απαιτήσει το άνοιγμα των αρχείων της δικτατορίας, λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι η πρόεδρος της δημοκρατίας, Dilma Rousseff, υπήρξε κι η ίδια θύμα βασανιστηρίων εκείνη την περίοδο, και πολέμησε στο αντάρτικο κατά του ολοκληρωτικού καθεστώτος.

Η Niara de Oliveira, δημιουργός του συλλογικού blog Pimenta com Limão [Πιπέρι με Λεμόνι], παραθέτει τους λόγους [pt] ύπαρξής του:

Para que mais nenhuma mãe/pai morra sem saber o fim que a ditadura militar e o Estado brasileiro deram ao seu filho/a, que os arquivos secretos sejam reclassificados como públicos já e que seus torturadores e assassinos sejam identificados e punidos.

Afinal, não se constrói uma democracia plena com tantas ossadas escondidas dentro do armário.

Ώστε κανείς πατέρας και καμία μητέρα να μην πεθάνει χωρίς να γνωρίζει το τέλος που η στρατιωτική δικτατορία και η βραζιλιάνικη κυβέρνηση επεφύλαξε στο παιδί τους, ώστε τα μυστικά αρχεία να επαναχαρακτηριστούν ως δημόσια, ώστε οι βασανιστές και οι δολοφόνοι να ταυτοποιηθούν και να τιμωρηθούν.

Εξάλλου, δεν χτίζεται αληθινή δημοκρατία με τόσους σκελετούς κρυμένους στη ντουλάπα.

Ο Gabriel Pinheiro σχολιάζει [pt] τις προσδοκίες από την Dilma Rousseff:

No dia em que foi empossada como Presidenta do Brasil, Dilma Rousseff emocionou-se ao lembrar de seus companheiros de luta que “tombaram na caminhada” contra o regime militar. Além disso, convidou ex-colegas de cárcere para a posse. O simbolismo presente na eleição da ex-militante é claro: ela também é hoje comandante suprema do Exército. Por esses e outros motivos, grande parte de seus eleitores, este que vos fala incluído, depositaram em Dilma a confiança de que uma postura diferente seria tomada com relação aos arquivos militares e investigações de crimes cometidos pelo Estado durante aquele período.

Τη μέρα που ορκίστηκε πρόεδρος της Βραζιλίας, η Rousseff συγκινήθηκε, ενθυμούμενη τους συντρόφους της στα όπλα ενάντια στο στρατιωτικό καθεστώς που “σκόνταψαν κι έπεσαν“. Επιπλέον, προσκάλεσε πρώην συγκρατούμενούς της στην προεδρική ορκομωσία. Ο συμβολισμός αυτής της εκλογής μιάς πρώην αντάρτισσας είναι ξεκάθαρος: αποτελεί επίσης σήμερα την ανώτατη ηγέτειρα του στρατού. Γι’ αυτούς και άλλους λόγους, πολλοί απ’ τους ψηφοφόρους της, συμπεριλαμβανομένου ειλικρινά και εμού, εναπόθεσαν στη Dilma την εμπιστοσύνη ότι θα λάμβανε διαφορετική στάση σε σχέση με τα στρατιωτικά αρχεία και τις έρευνες των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν από το κράτος εκείνη την περίοδο

Ο Leandro Parteniani δε βλέπει λόγους [pt] για να συνεχίσουν να λογοκρίνονται τα αρχεία:

[…] não faz sentido nenhum, 25 anos depois da redemocratização, ainda termos documentos do período militar classificados como secretos, ultra-secretos ou restritos. Permitir que esses arquivos continuem fechados, longe das vistas da população, é negar à sociedade um direito fundamental e, portanto, inibir o avanço democrático. Afinal de contas, se as pessoas não compreendem exatamente o que aconteceu no seu passado, que valor darão à democracia? Como se espera afirmar um sistema democrático que esconde da sociedade parte de sua História?

[…] δεν έχει νόημα, 25 χρόνια μετά τον εκδημοκρατισμό, να συνεχίσουμε να διατηρούμε έγγραφα από την εποχή του καθεστώτος διαβαθμισμένα ως απόρρητα, άκρως απόρρητα ή περιορισμένης πρόσβασης. Επιτρέποντας να παραμείνουν αυτά τα αρχεία κλειστά, χωρίς πρόσβαση από τον πληθυσμό, απαρνούμαστε στην κοινωνία ένα θεμελιώδες δικαίωμα και συνεπώς παρακωλύουμε την πρόοδο της δημοκρατίας. Εξάλλου, αν ο λαός δεν κατανοήσει ακριβώς τι συνέβη στο παρελθόν, τι αξία θα προσδώσει στη δημοκρατία; Πως να στηρίξει κάποιος ένα δημοκρατικό σύστημα που αποκρύπτει τμήμα της ιστορίας του από την κοινωνία;

Προτείνει επίσης την σύσταση Επιτροπής Αλήθειας, όπως συνέβη στις γειτονικές χώρες της Βραζιλίας:

Vale lembrar que, dentre os países envolvidos na Operação Condor (aliança de vários regimes militares da América do Sul, como Brasil, Argentina, Chile, Bolívia, Paraguai e Uruguai, para coordenar repressão a opositores de extrema esquerda), apenas o Brasil ainda não adotou uma Comissão da Verdade.

Αξίζει να θυμηθούμε ότι μεταξύ των χωρών που ενεπλάκησαν στην Επιχείρηση Κόνδωρ (μιά συμμαχία αρκετών στρατιωτικών καθεστώτων στη Νότιο Αμερική, συμπεριλαμβάνομένης της Βραζιλίας, της Αργεντινής, της Χιλής, της Βολιβίας, της Παραγουάης και της Ουρουγουάης, για το συντονισμό της πάταξης ακροαριστερών αντιπάλων), μόνο η Βραζιλία δεν έχει συστήσει Επιτροπή Αλήθειας.

Άνθρωπος σε Pau de Arara (στάση του παπαγάλου), cartoon του Carlos Latuff, με άδεια CC

Η Ediane Oliveira μας υπενθυμίζει [pt] ότι το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS) κύρηξε την Αμνηστία που παρασχέθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς παράνομη [pt], και ότι η Βραζιλία αδιαφόρησε για την απόφαση:

A Corte dos Direitos Humanos da Organização dos Estados Americanos (OEA) reconheceu a importância de se identificar e punir os torturadores da Ditadura Militar, decidindo que a manutenção da Lei da Anistia fere acordos internacionais assinados pelo Brasil. Mas, infelizmente, o governo brasileiro segue ignorando a decisão.

[…]

A tortura está institucionalizada no País porque não é possível punir tortura tendo anistiado os maiores torturadores de nossa história e nem sequer identificá-los.

Το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS) αναγνώρισε την σημασία της ταυτοποίησης και τιμωρίας των βασανιστών της στρατιωτικής δικτατορίας, αποφαινόμενο ότι η διατήρηση του Νόμου Αμνηστίας ζημιώνει τις διεθνείς συνθήκες που έχει υπογράψει η Βραζιλία. Δυστυχώς όμως, η βραζιλιάνική κυβέρνηση συνεχίσει να αγνοεί το βούλευμα.

[…]

Τα βασανιστήρια έχουν ιδρυματοποιηθεί σ’ αυτή τη χώρα, διότι δε μπορείς να τα καταδικάσεις αφότου έχεις αμνηστεύσει τους μεγαλύτερους βασανιστές της ιστορίας μας, χωρίς καν να τους έχεις ταυτοποιήσει.

Ο Thiago Beleza συγκρίνει [pt] τη σχέση μεταξύ των βασανιστηρίων του χθες και του σήμερα, σε αστυνομικά τμήματα:

A não punição dos assassinos e torturadores de ontem, é a certeza da não punição dos assassinos e torturadores de hoje. O Estado é conivente.

Η μη τιμωρία των δολοφόνων και βασανιστών του χθες αποτελεί τη βεβαιότητα της μη τιμωρίας των δολοφόνων και βασανιστών του σήμερα. Το κράτος είναι συνένοχο.

Ο Rodrigo Cárdia συγκρίνει [pt] την κατάσταση στη Βραζιλία και την Αργεντινή, ένα έθνος που έχει δικάσει στρατιωτικούς εγκληματίες:

A Argentina, é verdade, sofreu uma ditadura muito mais violenta que o Brasil. Em apenas sete anos, foram mais de 30 mil mortos e desaparecidos. Mas isso não faz com que os 21 anos de regime militar brasileiro mereçam ser esquecidos. Pois aqui também se prendeu, torturou, desapareceu e matou.

Η Αργεντινή, είναι αλήθεια, υπέφερε μιά δικτατορία πολύ πιό βίαιη από κείνη της Βραζιλίας. Σε επτά μόλις χρόνια, υπήρξαν περισσότεροι από 30.000 νεκροί και αγνοούμενοι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα 21 χρόνια του βραζιλιάνικου δικτατορικού καθεστώτος αξίζουν να ξεχαστούν. Διότι κι εδώ υπήρξαν συλλήψεις, βασανιστήρια, εξαφανίσεις και δολοφονίες.

Η Amanditas παίρνει ξεκάθαρη θέση [pt] για τα δικαιώματα των θυμάτων και των οικογενειών τους:

Essas famílias atingidas pelo “regime” não podem ser ignoradas, tratadas como se tivessem morrido juntamente com o “regime”. As famílias não acabaram: elas estão aí, querendo ter o que parece ser um privilégio: o direito de contar suas próprias histórias.

Οι οικογένειες που επηρεάστηκαν από το “καθεστώς” δεν πρέπει να αγνοηθούν, και να αντιμετωπιστούν σαν να είχαν πεθάνει μαζί με το “καθεστώς”. Οι οικογένειες δεν έχουν σταματήσει να είναι εκεί, διεκδικώντας κάτι που φαίνεται προνόμιο: το δικαίωμα να αφηγηθούν τις ίδιες τους τις ιστορίες.

Τέλος, η Luka διευκρινίζει [pt]:

Abrir os arquivos da ditadura militar não é apenas honrar aqueles que tombaram naquela época, mas também mostrar que não aceitaremos mais ficar anos sem notícias de desaparecidos neste país.

Pau de arara nunca mais.

Το άνοιγμα των αρχείων της στρατιωτικής δικτατορίας δεν είναι μόνο για να αποτίσουμε τιμή σε όσους χάθηκαν εκείνη την εποχή, αλλά και για να δείξουμε ότι αρνούμαστε να σπαταλήσουμε κι άλλα χρόνια χωρίς νέα από τους αγνοούμενους σ’ αυτή τη χώρα.

Όχι άλλο Pau de Arara [δείτε το παραπάνω cartoon].

Το Ordem dos Advogados do Brasil (OAB – Τάγμα Βραζιλιάνων Δικηγόρων) ανάρτησε διαδικτυακό αίτημα για το άνοιγμα των αρχείων, και λανσάρισε την Εθνική Καμπάνια για την Αλήθεια και τη Μνήμη, με βίντεο όπου ηθοποιοί υποδύονται διάσημους νεκρούς και αγνοούμενους αριστερούς αντικαθεστωτικούς.

1 σχόλιο

Συμμετέχετε στη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.