Ο Μοσχοβίτης χρήστης του LJ av-strannik (Aleksandr Strannik) έφτασε στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνομπίλ [1] στα μέσα Αυγούστου του 1986, περίπου τέσσερις μήνες μετά την έκρηξη της 26ης Απριλίου στον Αντιδραστήρα #4 [2], για να βοηθήσει στην προσπάθεια καθαρισμού ως μηχανικός εξαερισμού. Μέχρι να συμβεί αυτό, έγραφε [3] [ru] στις 19 Απριλίου στο blog του, “όλες οι πιο επικίνδυνες εργασίες είχαν ολοκληρωθεί από τους ρευστοποιητές [4].” Σε μετέπειτα άρθρο [5] [ru], που γράφτηκε στις 26 Απριλίου, ο Strannik εξηγούσε πως είχε γίνει ο ίδιος ένας από τους “ρευστοποιητές” της καταστροφής του Τσερνομπίλ:
[…] Ζήτησα να με στείλουν στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνομπίλ αμέσως μόλις έμαθα την έκταση του ατυχήματος. Τι θα πας να κάνεις εκεί, με ρώτησε το αφεντικό μου. Θα μπορούσα να απομακρύνω τα μπάζα με μπουλντόζα, είχα κάνει τέτοιες δουλειές ως φοιτητής. Θα τα καταφέρουν χωρίς εσένα. Τότε, τον Αύγουστο, όταν οι αριθμοί των πρόθυμων να πάνε στο Τσερνόμπιλ για δουλειά μειώθηκαν, θυμήθηκαν εκείνους που ήθελαν να πάνε από την αρχή ακόμα. […]
[6]
Πυρηνικό εργοστάσιο Τσερνομπίλ, Αύγουστος 1986. Φωτογραφία του Aleksandr Strannik
Ο Strannik, που ήταν 30 χρονών τότε, ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος, και “καμιά δύο φωτογραφίες” που πήρε στο Τσερνομπίλ το 1986 “κέρδισαν και βραβείο σε κάποια έκθεση” αργότερα. Πρόσφατα, σκανάρισε 17 από εκείνες τις φωτογραφίες, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που έβγαλε μόνο “για πάρτη του” (“όπως θα ‘λεγαν σήμερα, για το Odnoklassniki.ru, ένα κοινωνικό δίκτυο δημοφιλές στην πρώην Σοβιετική Ένωση”) -και τις μοιράστηκε στο blog του – “για την 25η επέτειο, ας πούμε.”
Απαντώντας σε έναν αναγνώστη, ο Strannik έγραψε ότι χρησιμοποιούσε τότε μια φωτογραφική μηχανή Zorki 4 [7], καθώς και “μια παλιά Zenit [8]“. Έγραψε επίσης ότι είχε τυπώσει “μερικές εκατοντάδες φωτογραφίες” ενώ βρίσκονταν στο Τσερνομπίλ (“μέχρι που μου τέλειωσε το χαρτί”) – “και όλοι οι δικοί μας γυρνούσαν σπίτι με τις φωτογραφίες ).”
Ακολουθούν κάποιες από τις αναμνήσεις του Strannik από τον καιρό που πέρασε στο Τσερνομπίλ πριν 25 χρόνια, μεταφρασμένες από τα Ρωσικά. Για να δείτε τις φωτογραφίες του, επισκεφτείτε το αρχικό άρθρο [9] [ru] του.
Για τους εργοδηγούς μπετονιέρας, που φαίνονται στη δεύτερη φωτογραφία, ακριβώς δίπλα στον κατεστραμμένο αντιδραστήρα:
Αυτοί οι οδηγοί είναι ήρωες, είτε λόγω της απερισκεψίας τους είτε λόγω άγνοιας. Τους πλήρωσαν πενταπλάσιους από τους κανονικούς μισθούς, και τους υποσχέθηκαν αμάξια Zhiguli [10] του κουτιού – όμως φοβάμαι ότι πολύ λίγοι επιβίωσαν αρκετό καιρό για να παραλάβουν αυτά τα Zhiguli [10] – η ακτινοβολία έφτανε τα 2 roentgen [11] την ώρα εκεί που στέκονταν ο φωτογράφος, κι όσο για το σημείο που στέκονταν οι οδηγοί, στη βάση της Σαρκοφάγου, δεν ξέρω’ νομίζω ότι δεν ήταν λιγότερο από 20 roentgen την ώρα, δηλ. ασφαλές για να δουλέψει κανείς εκεί επί μία ώρα, πράγμα αδύνατο υπ’ αυτές τις συνθήκες. […] Ένα παράδοξο των Σοβιετικών καιρών: να πληρώνεις για ένα Zhiguli με την ίδια σου τη ζωή. […]
Περί “περιέργειας”:
[…] Ήθελα να πάρω μια φωτογραφία του αντιδραστήρα από ψηλά. Πήγα στο αεροδρόμιο, δεν υπήρχαν φύλακες, τα ελικόπτερα όλα εκεί, κι ένα βαγόνι στην άκρη του διαδρόμου. Δίπλα στο βαγόνι στέκονταν οι πιλότοι των ελικοπτέρων. Ποιός είσαι εσύ; Φωτογράφος, θα ‘θελα να φωτογραφίσω τον αντιδραστήρα από ψηλά. Πήγαινε σ’ εκείνο το κίτρινο ελικόπτερο, πετάνε συχνότερα πάνω από το αντικείμενο. Πάω τους βρίσκω, και τους ζητάω να με πάρουν μαζί τους. Πας καλά; Μας αναγκάζουν να πετάξουμε εκεί, κι εσύ χώνεσαι εθελοντικά; Καλύτερα πάρε εμάς φωτογραφία, δεν έχουμε ούτε μία απ’ όλο το ταξίδι. Πήρα μία φωτογραφία του πληρώματος. Πότε θα ‘ναι έτοιμες οι φωτογραφίες; Θα τις εμφανίσω απόψε. Εντάξει, έλα αύριο, θα σε πάμε να δεις τον αντιδραστήρα από ψηλά. Επέστρεψα δύο μέρες μετά, δε μπορούσα νωρίτερα. Που είναι το κίτρινο ελικόπτερο; Τι το θέλεις, με ρωτάνε καχύποπτα. Έφερα τις φωτογραφίες των παιδιών, μου υποσχέθηκαν να με πετάξουν πάνω από τον αντιδραστήρα. Τα παιδιά καρφώθηκαν χθες. Πως; Ετοιμάζονταν για προσγείωση, σηκώθηκε αέρας, έπεσαν στην ουρά από τα 50 μέτρα περίπου. Είναι ζωντανοί; Ναι! είναι στο νοσοκομείο, το ελικόπτερο ήταν καλυμμένο με φύλλα μολύβδου, για να προστατευτεί το πλήρωμα από έκθεση στη ραδιενέργεια, πράγμα που δυσκόλευε το χειρισμό του, την γλύτωσαν φτηνά. Μάλιστα, και με είχαν προσκαλέσει σ’ αυτήν ακριβώς την πτήση, και δε μπόρεσα να πάω, είχα υπηρεσία. Τυχερέ. Δώστε τις φωτογραφίες στα παιδιά, σας παρακαλώ. Το ενδιαφέρον μου για την πτήση είχε παρέλθει.[…]
Για την 25η επέτειο της καταστροφής του Τσερνομπίλ, ο Strannik, μαζί με άλλους Μοσχοβίτες “ρευστοποιητές,” έχει λάβει αυτά τα δώρα από την περιφερειακή οργάνωση “Soyuz Chernobyl” (φαίνονται στις τελευταίες δύο έγχρωμες φωτογραφίες στο άρθρου της 19ης Απριλίου): ένας θερμός, ένα μπουκάλι βότκα (“φάρμακο για τη ραδιενέργεια” γράφει πάνω, μεταξύ άλλων) και μια κορνιζαρισμένη Ρωσική Ορθόδοξη Χριστιανική προσευχή.
Το φωτορεπορτάζ του Strannik παρήγαγε τέσσερις σελίδες σχόλια, με πολλούς αναγνώστες να εκφράζουν ευγνωμοσύνη στον συγγραφέα και όλους τους άλλους “ρευστοποιητές” του Τσερνομπίλ. Η χρήστης του LJ oksana_slk ήταν μεταξύ εκείνων που επίσης ευχαρίστησε τον Strannik που “διατήρησε την ιστορία αυτής της τραγωδίας.” Εκείνος απάντησε:
Ως αυτόπτης μάρτυρας, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι αυτή η τραγωδία θα μπορούσε να είχε ξεπεραστεί με πολύ λιγότερα ανθρώπινα θύματα και υλικές απώλειες, αν η διοίκηση είχε υπάρξει επαρκής