Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος “Η Ευρώπη σε Κρίση”.
Οι εχθροπραξίες έχουν ξεκινήσει. Στις 12 Μαρτίου, σε πολλές πόλεις σε όλη τη χώρα, καθώς και μπροστά από τα κτίρια πολλών πορτογαλικών πρεσβειών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, η νεολαία κατεβαίνει στους δρόμους. Σύμφωνα με τους οργανωτές, η διαδήλωση Geração à Rasca [Η Γενιά της “ένδειας”] είναι μια “μη κομματική, κοσμική και ειρηνική διαμαρτυρία, που έχει ως στόχο να ενδυναμώσει την συμμετοχική δημοκρατία στην χώρα” [pt]. Εμφανίστηκε ως μια αυθόρμητη εκδήλωση στο Facebook και σε λιγότερο από ένα μήνα έχει συγκεντρώσει πάνω από 64.000 δηλώσεις συμμετοχής:
Nós, desempregados, “quinhentoseuristas” e outros mal remunerados, escravos disfarçados, subcontratados, contratados a prazo, falsos trabalhadores independentes, trabalhadores intermitentes, estagiários, bolseiros, trabalhadores-estudantes, estudantes, mães, pais e filhos de Portugal. Protestamos:
– Pelo direito ao emprego! Pelo direito à educação!
– Pela… melhoria das condições de trabalho e o fim da precariedade!
– Pelo reconhecimento das qualificações, competência e experiência, espelhado em salários e contratos dignos!
– Για το δικαίωμα στην εργασία! Για το δικαίωμα στην εκπαίδευση!
– Για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας και για τον τερματισμό της εργασιακής ανασφάλειας!
– Για την αναγνώριση των προσόντων μας, των δυνατοτήτων και της εμπειρίας μας που θα αντικατοπτρίζεται σε αξιοπρεπείς μισθούς και συμβόλαια!
Η υποαπασχόληση σε γενικό πλαίσιο
Τον προηγούμενο Δεκέμβριο, ο σταθμός TSF Radio News [pt] ανέφερε μια δέσμη δεδομένων από την INE (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία), η οποία υπογράμμιζε ότι “πάνω από 300.000 νέοι άνθρωποι δεν έχουν καμία [οικονομική] δραστηριότητα”. Στην ιστοσελίδα του, ο ίδιος ραδιοφωνικός σταθμός έγραφε στις 24 Φεβρουαρίου ότι “το 23% της νεολαίας είναι άνεργοι, 720.000 έχουν συμβόλαια περιορισμένου χρόνου και υπάρχει μια επιπλέον αύξηση κατά 14% στην χρήση των recibos verdes [εργαζόμενοι υπό το φορολογικό καθεστώς ανεξάρτητου επαγγελματία] με βάση τα δεδομένα των τελευταίων τριών μηνών”.
Στο blog Epígrafe (Επιγραφή), ο Ricardo Salabert από το κίνημα FERVE (BOIL, ακρωνύμιο για το “Απηυδισμένοι από τους Recibos Verdes”) [pt], εξηγεί αυτού του είδους την σχέση με την αγορά εργασίας:
Os recibos verdes são um modelo de facturação aplicável aos trabalhadores independentes, i.e., às pessoas que prestam serviços ocasionais para entidades várias (empresas ou particulares). São exemplo disso os médicos, os arquitectos (entre outros) que podem passar recibos verdes aos seus clientes, não tendo de se estabelecer como empresa.
Και κάπως έτσι αυξάνεται το ποσοστό των εργαζομένων που δεν έχουν κανενός είδους κοινωνική προστασία (σε περίπτωση ασθένειας, εγκυμοσύνης ή θανάτου κάποιου συγγενή), χωρίς αργίες ή άλλου είδους προνόμια. Αυτοί οι εργαζόμενοι μπορούν να απολυθούν ανά πάσα στιγμή από τον εργοδότη, βάσει νόμου, αφού δεν τους συνδέει καμία σχέση με την επιχείρηση. Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες Πορτογάλοι, από όλες τις γενιές, υπό το καθεστώς των “οιονεί recibos verdes“, που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε εταιρίες υπό τις ίδιες συνθήκες με αυτούς με Συμβόλαιο Εργασίας, όπως περιγράφεται στον Εργατικό Κώδικα (άρθρο 12) [pt], που τους διατηρεί σε μια θέση εργατικής “ανασφάλειας”.
Η μουσική ωθεί στην δράση
Κάποιοι μπορεί να τους αποκαλέσουν “η γενιά του ούτε…ούτε…”, όπως ο Rui Rocha εξηγεί [pt], στο blog Delito de Opinião:
Nem estudam, nem trabalham. (…) Tipicamente, esta é uma geração potencialmente melhor preparada do que as que a precederam e, aparentemente, muito segura de si. São, todavia, presa fácil da degradação do mercado laboral e não conseguem encontrar uma saída airosa, nem combater este estado de coisas. Os sociólogos identificam uma característica muito comum neste grupo: a inexistência de qualquer projecto de vida. As manifestações mais evidentes são a apatia e a indolência.
Περί τα τέλη Ιανουαρίου, το μουσικό γκρουπ Deolinda παρουσίασε κατά την διάρκεια της περιοδείας του ένα ακυκλοφόρητο κομμάτι που ήρθε να ταράξει τα νερά, δίνοντας όνομα και φωνή σε αυτό που μετέπειτα έγινε γνωστό ως η Ανόητη γενιά.
Sou da geração sem remuneração
E nem me incomoda esta condição
Que parva que eu sou!
Porque isto está mau e vai continuar
Já é uma sorte eu poder estagiar
Que parva que eu sou!
E fico a pensar,
Que mundo tão parvo
Onde para ser escravo é preciso estudar…
Και δεν με ενοχλεί καν αυτή η κατάσταση
Τι ανόητος που είμαι!
Γιατί τα πράγματα είναι δύσκολα και θα συνεχίσουν έτσι
Αλλά εγώ είμαι τυχερός γιατί έχω θέση πρακτικής
Μα τι ανόητος που είμαι Και αναρωτιέμαι
Πόσο ανόητος κόσμος
Όπου για να γίνεις σκλάβος, πρέπει να σπουδάσεις …
Το τραγούδι των Deolinda με ένα αυξανόμενο αριθμό θεάσεων περί τις 345.000 στο YouTube αυθόρμητα έγινε ο ύμνος της (πλέον) ανόητης γενιάς.
Λίγες μέρες αργότερα, το κύριο άρθρο [pt] μιας δωρεάν καθημερινής εφημερίδας στην Πορτογαλία, υπογεγραμμένο από την διευθύντρια Isabel Stilwell, υποστήριζε ότι “αν σπούδασαν και είναι σκλάβοι, είναι πράγματι ανόητοι. Ανόητοι γιατί ξόδεψαν τα χρήματα των γονιών τους και αυτά των φόρων μας για να σπουδάσουν και κατέληξαν να μην μάθουν τίποτα”. Σε απάντηση έλαβε χιλιάδες σχόλια, τα οποία πολλαπλασιάστηκαν σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο ύμνος έγινε το μπαρούτι που άναψε το φιτίλι για οποιονδήποτε αισθάνεται ότι πληρώνει για τα λάθη που έκανε η προηγούμενη γενιά [pt].
Πολλά προβλήματα, λίγες λύσεις
Αν από την μια πλευρά αυτό έφερε κάποιους κοντά στον κοινό αγώνα αντίστασης, από την άλλη πλευρά πολλοί άλλοι κράτησαν τις αποστάσεις τους. Ξύπνησε κάποιες παλιές, σχεδόν ξεχασμένες διαμάχες.
Ενώ το blog O Jumento (Βλάκας) αναφέρεται στην αλληλεγγύη ανάμεσα στις γενιές (ή στην έλλειψή της) [pt], η Helena Matos, στο blog Blasfémias (Βλασφημία), αμφισβητεί την νομιμοποίηση [pt] αυτής της γενιάς να διεκδικεί τα ίδια δικαιώματα με αυτά που απολάμβαναν οι γονείς τους:
Preparam-se agora os ditos membros da geração à rasca não para exigir que os mais velhos mudem de vida mas sim que também eles possam manter esse tipo de vida. Quem vier depois que se amanhe. A prosseguirmos, dentro de alguns anos, assistiremos a protestos de gerações que se dirão bem pior do que à rasca.
Ο Luis Novaes Tito κάνει έκκληση για αλλαγή [pt] στο κατεστημένο, στο blog A Barbearia do Senhor Luis (Το Κουρείο του κ. Luis), προειδοποιώντας παράλληλα και για την μάχη μεταξύ γενεών:
Concordo que, em vez de chorarem pelos cantos embalados pelo faducho do “já não posso mais”, vão para a rua gritar que é tempo de mudar, antes que os mandem embalar a trouxa e zarpar.
Από τις δημοσιεύσεις και τα σχόλια, απο τα κύρια άρθρα και τις αναλύσεις στα παραδοσιακά μέσα, διαφαίνονται και κάποιοι που συνεχίζουν να προσπαθούν να ωθήσουν την κοινωνία στην καρδιά του προβλήματος: αίτια και λύσεις (γνωρίζοντας ότι είναι ευκολότερο να συμφωνήσεις σε αίτια απ’ ότι σε λύσεις). Επομένως η συζήτηση έχει επεκταθεί στον ρόλο του Κράτους και του νομοθέτη, καθώς και στα Πανεπιστήμια και τους άλλους θεσμούς ανώτατης εκπαίδευσης.
Κάπως έτσι συνεχίζει η Πορτογαλία, μια “χώρα ήπιων τόνων”, της οποίας το καλάθι του κομφορμισμού μπορεί να έχει γεμίσει για τα καλά. Μακριά από το να προσφέρει μια πλατφόρμα συνομιλιών ανάμεσα στην πολιτική τάξη, την κοινωνία και την γενιά που αφορά, το κίνημα που εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε πέρα απο κάθε προσδοκία τώρα αναζητά τον δρόμο του προς την ωριμότητα. Σήμερα είναι η πρώτη μεγάλη του δοκιμασία και δεδομένης της αδυναμίας υπολογισμού των συμμετοχών από τα κοινωνικά δίκτυα, θα μάθουμε την πραγματική έκταση της θέλησης αυτής της γενιάς να αλλάξει την χώρα μόνο όταν έρθει η κατάλληλη ώρα. Και περιμένουμε. Με αγωνία.
Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος “Η Ευρώπη σε Κρίση”.