Μια από τις μεγαλύτερες εθνικές μειονότητες στην Κεντρική Ευρώπη αποτελούν οι Αθίγγανοι/Ρομά [1]. Δεν είναι ξεκάθαρο πόσοι από αυτούς ζουν στη Σλοβακία, [2] γιατί συχνά, για παράδειγμα στις εκλογές, αυτοπροσδιορίζονται ως σλοβακικής ή ουγγρικής εθνικότητας.
Έφτασαν στην περιοχή αιώνες πριν, και παρόλο που είναι η πατρίδα τους, δεν έχουν ενσωματωθεί πλήρως με την πλειοψηφία του πληθυσμού. Στη σλοβακική γλώσσα, για παράδειγμα, το ρήμα “cigániť” (από το Τσιγγάνος) σημαίνει “λέω ψέματα”. Από την άλλη πλευρά, είναι δημοφιλείς για τη γεμάτη ενέργεια μουσική τους και ιστορικά θεωρούνται εξαίρετοι σιδηρουργοί και εκτροφείς αλόγων.
Παραδοσιακά, ζουν στις δικές τους κοινότητες, κάποιοι από αυτούς ως νομάδες. Επιβίωσαν από διάφορες πρωτοβουλίες αφομοίωσης [3], κάποιες από τις οποίες στις μέρες μας θα θεωρούνταν μη αποδεκτές. Κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, από 220.000 μέχρι 1.500.000 Ρομά σκοτώθηκαν από τους Ναζί [4].
[5]Παράνομος οικισμός Ρομά στη Σλοβακία. Φωτογραφία από το χρήστη του Flickr matýsek/Matus Kacmar (άδεια CC BY 2.0)
Κατά τη σοσιαλιστική εποχή, απαγορεύτηκε ο νομαδικός τρόπος ζωής και στη θέση των κάρων και των γκέτο τους, στους Ρομά δόθηκαν νεόδμητα διαμερίσματα. Μια από τις μεγαλύτερες και γνωστότερες γειτονιές Ρομά βρίσκεται στην οδό Luník 9 στο Κόσιτσε [6], τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σλοβακίας μετά την Μπρατισλάβα.
Έπειτα από την πτώση του κομουνισμού, οι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου Ρομά αποτέλεσαν τα πρώτα θύματα της ανεργίας. Αδυνατώντας να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, κάποιοι από αυτούς εγκατέλειψαν τις κατοικίες τους και δημιούργησαν παράνομους οικισμούς [7], χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρισμό, σύστημα αποχέτευσης και αποκομιδής απορριμάτων.
Αναπτύχθηκαν επίσης στηριζόμενοι αρκετά στις κοινωνικές παροχές. Ένα από τα πιο κοινά στερεότυπα είναι ότι “οι Ρομά έχουν πολλά παιδιά λόγω των σχετικών οφελών”, παρότι μεγάλο ποσοστό παιδιών σε ανάδοχες οικογένειες είναι Ρομά.
Η φτώχεια οδηγεί στην αύξηση της εγκληματικότητας. Κάτοικοι που ζουν κοντά στους οικισμούς των Ρομά δεν απολαμβάνουν τους καρπούς των εργασιών τους στους κήπους και τα χωράφια τους, ενώ ακόμα και δέντρα στα εθνικά πάρκα κόβονται παράνομα. Παιδιά και ηλικιωμένοι πέφτουν θύματα κλοπής, συχνά από μικρούς Ρομά που δε δύναται να τους ασκηθεί δίωξη. Ακίνητα κοντά στις γειτονιές των Ρομά γρήγορα χάνουν την αξία τους. Κάποιοι προσπαθούν να αμυνθούν. Στο χωριό Οστροβάνι, για παράδειγμα, χτίστηκε μικρό τείχος [8] ανάμεσα στη γειτονιά των Ρομά και το υπόλοιπο χωριό, αλλά αποδείχτηκε άχρηστο, καθώς οι νεαροί κλέφτες κατάφεραν να το προσπεράσουν.
Τα ΜΜΕ έχουν την τάση να επικεντρώνονται πολύ περισσότερο στα προβληματικά μέλη της μειονότητας απ’ ότι στους υπόλοιπους “κανονικούς” Ρομά, ενώ κάποιοι από την πλειονότητα των κατοίκων της χώρας έχον φτάσει να πιστεύουν πως τα πιο δυσάρεστα γεγονότα σχετικά με τις μειονότητες αποκρύπτονται για τη διατήρηση της “κοινωνικής αρμονίας”.
Ευτυχώς, παράλληλα με τις “θετικές διακρίσεις” του κράτους, διάφορες μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις ασχολούνται με τους Ρομά μέσω συχνών επισκέψεων, μαθαίνοντάς τους να διαχειρίζονται τα χρήματά τους και υπερτονίζοντας τη σημασία της μόρφωσης των παιδιών τους. Το έργο του Jozef Červeň [9] [sk], ενός καθολικού ιερέα από τη γειτονιά της οδού Luník 9 στο Κόσιτσε, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για τέτοιου είδους προσπάθειες.
Η ζωή όμως είναι δύσκολη ακόμα και για τα μορφωμένα και κατά τ’ άλλα “mainstream” μέλη της κοινότητας Ρομά.
Η blogger Janette Maziniova [10] [sk] μίλησε για τις εμπειρίες της σε μια συνέντευξη [11] [sk] στον ιστότοπο SME.sk. Τα προβλήματά της ξεκίνησαν από το δημοτικό, όταν η οικογένειά της μετακόμισε σε άλλη πόλη και κανείς δεν ήθελε να την κάνει παρέα. Ακόμα κι η δασκάλα της φυλούσε για τους κακούς μαθητές τη θέση δίπλα της στο θρανίο. Ως ενήλικη, η Maziniova δεν μπόρεσε να μείνει στη δουλειά που είχε βρει ως εξωτερική πωλήτρια ασφαλιστικής, λόγω του χρώματος του δέρματός της. Σερβιτόρος σε ένα εστιατόριο μια φορά αρνήθηκε να την εξυπηρετήσει, μέχρι που άρχισε να του μιλάει στα γαλλικά.
Από την άλλη πλευρά, η Silvia Šarköziová, επιτυχημένη μουσικός, αναφέρει πως είχε γίνει αποδέκτης μονάχα “έμμεσου ρατσισμού” [12] [sk]. Θυμάται, για παράδειγμα, ότι η κόρη της κάποια στιγμή αναγκάστηκε να πείσει την παρέα της ότι ήταν Ρομά, γιατί δεν πίστευαν ότι θα μπορούσε να είναι Τσιγγάνα κάποια σαν κι αυτή.
Σύμφωνα με αναφορές των ΜΜΕ, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά του Ρατσισμού (ENAR [13]) έχει καταθέσει έγγραφη καταγγελία [14] στην Κομισιόν σχετικά με την αποτυχία της Σλοβακίας να εξαλείψει κάθε μορφή κοινωνικών διακρίσεων. Ο Miroslav Lacko, επικεφαλής του παραρτήματος στο Κόσιτσε του σλοβακικού τμήματος του δικτύου ENAR, ανέφερε [15] [sk] ότι ο “ρατσισμός στη Σλοβακία έχει γίνει κομμάτι της καθημερινής ζωής” και έδωσε ως παράδειγμα την κατασκευή ενός νέου διαχωρισμένου οικισμού για τους Ρομά με χρηματοδότηση της σλοβακικής κυβέρνησης, εν γνώσει και εν χρήσει των οικονομικών πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. “Είναι ένα περίφρακτο στρατόπεδο συγκέντρωσης”, είπε ο Lacko.
Η πρωτοβουλία του δικτύου ENAR έχει σχολιαστεί ποικιλοτρόπως στο σλοβακικό δικτυακό τόπο.
Η blogger Zuzana Panáková έγραψε [16] [sk]:
Κάθε ακτιβιστής που μιλάει περί διακρίσεων θα ‘πρεπε να αγοράσει ένα μικρό σπίτι σε κάποιο από τα χωριά της Ανατολικής Σλοβακίας, όπου οι Τσιγγάνοι αποτελούν τουλάχιστον το 60% του πληθυσμού και δε ζουν με τίποτα άλλο πέρα από τους καρπούς που τυχόν μαζέψουν από τις καλλιέργειες του ίδιου. Μόνο μετά από κάτι τέτοιο θα είχε το δικαίωμα ο οποιοσδήποτε ακτιβιστής να κάνει παράπονα, υπό την προϋπόθεση ότι γίνεται δικαιολογημένα. […] Έπειτα από ένα χρόνο σε τέτοιες συνθήκες θα τον ρωτήσω τα εξής: […] Τι ποσοστό των προϊόντων που καλλιεργήθηκαν έφτασε στο πιάτο σου; Έχεις σκύλο ή κάποιο άλλο κατοικίδιο; Έχεις δακρυγόνα ή μαχαίρι στην τσέπη σου; […]
Παρακάτω βρίσκονται κάποια σχόλια στο άρθρο της ιστοσελίδας SME.sk [15] [sk] σχετικά με το δίκτυο ENAR.
mar9:
Κι εγώ έχω φράχτη γύρω από το σπίτι μου, σημαίνει ότι είναι στρατόπεδο συγκέντρωσης; Ο κύριος αυτός γνωρίζει τη διαφορά μεταξύ ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης κι ενός περιφραγμένου χώρου; Η απάντηση είναι απλή: το πρώτο έχει φυλάκια και φρουρούς. […]
PanoramixPN:
Συμφωνώ απόλυτα ότι υπάρχει ρατσισμός στη Σλοβακία. Με αυτό που διαφωνώ είναι η παραδοχή του ποιος είναι το θύμα σε αυτή την περίπτωση. Τα θύματα είναι και οι λευκοί και οι ενσωματωμένοι στην κοινωνία Ρομά, τους οποίους δεν προστατεύει το κράτος από την εγκληματική δραστηριότητα των υπόλοιπων (ανένταχτων) Ρομά. […]
thomas9:
Προφανώς, ο Lacko δεν έχει ιδεα περί στρατόπεδων συγκέντρωσης, αλλιώς θα έλεγε πως οι Αθίγγανοι στη Σλοβακία περνούν πολύ καλύτερα συγκριτικά με την Τσεχία ή την Ουγγαρία, όπου κάποιοι από αυτούς καίγονται ή δολοφονούνται. […]
Zix.exe:
[…] Έχω μεκτή καταγωγή. Με την πρώτη ματιά, ο κόσμος πιστεύει πως είμαι από κάποια [άγρια] φυλή, αλλά ποτέ δεν αντιμετώπισα το ρατσισμό ούτε όταν έψαχνα για δουλειά ούτε καν σε οποιοδήποτε γραφείο ή υπηρεσία, όλα είναι απλά ανοησίες. Και επίσης οι Αθίγγανοι που γνωρίζω ζουν σαν κανονικοί άνθρωποι […]. Φυσικά, κάποια στιγμή σε κάποιο μπαρ ή σε κάποια ντίσκο, συμβαίνει να έχουν κάποιοι προκαταλήψεις, αλλά άστους να κοιτάνε και να σχολιάζουν, ποιος νοιάζεται… […]
Μπορεί κάποιος να μου εξηγήσει ΤΙ οφείλει η Σλοβακία στους Τσιγγάνους; ΤΙ τους χρωστάει η Ευρώπη; Ποιανού ευθύνη είναι το ότι ζουν σαν ζώα; Περισσότεροι Εβραίοι σκοτώθηκαν στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κανείς δεν τους δίνει τίποτα. [Οι Ρομά] βρίσκονταν σε αυτό το μέρος ήδη εδώ και εκατοντάδες χρόνια, δεν ήρθαν χτες, κι ακόμα ζουν έτσι.
Όπως προείπα, έχω στην οικογένειά μου Τσιγγάνους, αλλά δεν καταλαβαίνω πώς μπορούν και ζουν έτσι, μες στη σκόνη, χωρίς σχολεία, τι ζωή είναι αυτή;
Η γιαγιά μου είχε το δικό της σπίτι, κήπο και ζώα, ο παππούς μου έπαιζε μουσική σε γιορτές και είχαν τόσα χρήματα όσα και οι “λευκοί”. Η γιαγιά μου έκανε τέσσερα παιδιά και πήγαν όλα σχολείο στην πρωτεύουσα, που τότε κόστιζε αρκετά. […]
[…]
Και, μιας και είμαι γενετικά μισός Τσιγγάνος, με ενδιαφέρει πάρα πολύ αν ο κύριος που τάσσεται υπέρ των μειονοτήτων θα ‘θελε να πληρώσει το στεγαστικό μου δάνειο, τη δόση για το αυτοκίνητο ή αν το κράτος θα μου αγοράσει οικόπεδο και κατοικία […]. […] Δουλεύω σαν τρελός […] για 500 ευρώ και κανείς δεν έρχεται να με βοηθήσει εμένα, σε αντίθεση με αυτούς που δεν έχουν δουλέψει ποτέ στη ζωή τους […]. […]
anfield road nema rad cenzuru:
Αν στην καταγγελία αυτή γίνει επίσης αναφορά για την απέλαση των Ρομά από τη Γαλλία, τότε δε βλέπω να υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την αναφορά και της Σλοβακίας.
Timmy_A:
Πιστεύω ότι τέτοιες κατηγορίες θα κάνουν πιο βαθύ το μίσος αυτό αντί να το αμβλύνουν.
xeon:
Το άλλο που συμβαίνει με τους Τσιγγάνους είναι ότι οι “λευκοί” δεν τους δίνουν δουλειές. Η κατάσταση με την ανεργία στη Σλοβακία είναι άσχημη (όσο πιο ανατολικά, τόσο το χειρότερο). Μου συνέβη μια φορά όταν έπρεπε να πάω να υπογράψω στο γραφείο ανεργίας. Πήγαινα εκεί για περίπου δυο μήνες μέχρι που βρήκα δουλειά (την οποία έχω ακόμη μετά από πολλά χρόνια). Κάθε επίσκεψη σε εκείνο το γραφείο ήταν η ίδια: παρακαλώ υπογράψτε εδώ, εδώ κι εδώ…δυστυχώς δεν έχουμε κάποια δουλειά… ελάτε να υπογράψετε πάλι σε δυο βδομάδες. Μια φορά ήταν διαφορετική. Όσο υπέγραφα τα χαρτιά, […] μια Τσιγγάνα όρμησε μες στην αίθουσα με τον άνδρα της κι άρχισε να χτυπάει το τραπέζι: “Δώσ’ μου δουλειά! Θέλω δουλειά”! Η υπάλληλος της είπε ό,τι έλεγε και σε όλους τους άλλους, πως δυστυχώς δεν υπήρχε δουλειά. Στο άκουσμα αυτού, η Τσιγγάνα είπε στον άνδρα της να το “τραβήξει με την κάμερα. Δε θέλουν να μου δώσουν δουλειά: κάνουν διακρίσεις! Θα πάμε στην Αγγλία [να ζητήσουμε άσυλο]!” Ένιωσα λες και ήμουν σε ριάλιτι σόου.
rippen:
Σλοβάκοι=ρατσιστές
Δεν το πιστεύω αυτό. Ακόμα και σε πάρτι, παίζεται τσιγγάνικη μουσική και ο κόσμος τη λατρεύει και χορεύει στο ρυθμό της.
zmok1:
Οι περισσότεροι Σλοβάκοι δεν έχουν τίποτα εναντίον των νομότυπων Τσιγγάνων… Και η μεγαλύτερη πλάκα είναι ότι τα επιθετικά και ακοινωνικά παράσιτα τα βάζουν όχι μόνο με τους μη-Τσιγγάνους, αλλά και με τους άλλους Τσιγγάνους που συμπεριφέρονται σωστά και συμμετέχουν στην κοινωνία. Θα χαιρόμουν πολύ αν οι κύριοι κι οι κυρίες των οργανισμών ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορούσαν να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό: είναι κι αυτοί ρατσιστές εναντίον των Τσιγγάνων;
123abc:
Απίστευτο. Το κράτος θα χτίσει νέα σπίτια δωρεάν και θα μεταφέρει τους ανθρώπους αυτούς εκεί, οι οποίοι αυτή τη στιγμή ζουν σε συνθήκες που δε θα ευχόμουν ούτε σε ζώα. Ο κύριος Lacko βλέπει στο γεγονός αυτό φυλετικές διακρίσεις και μάλιστα θα κάνει καταγγελία στις Βρυξέλλες.