Μοζαμβίκη: Σκέψεις περί της “Εξέγερσης του Ψωμιού”

Δυο ημέρες βίας την 1η και 2α Σεπτεμβρίου στο Μαπούτο, με αποτέλεσμα 13-18 θανάτους πολιτών, ακολουθήθηκαν από ημέρες έντασης και έντονης φημολογίας. Την 7η Σεπτεμβρίου, κρατική αργία λόγω της “Ημέρας Ελευθερίας”, η Κυβέρνηση της Μοζαμβίκης ανακοίνωσε σειρά μέτρων [pt, en] περιστολής των αυξήσεων στα τρόφιμα, το νερό και τον ηλεκτρισμό εις απάντηση της λαϊκής εξεγέρσης. Η ανακοίνωση αυτή έκανε το γύρο του κόσμου.

Φωτογραφία από το χρήστη του Flickr Shanissinha_ υπό αδεια CC

Το blog περί διεθνών σχέσεων Global Dashboard απάντησε στην οπισθοχώρηση της κυβέρνησης στην τιμή του ψωμιού λέγοντας ότι “θα ήταν πραγματικά τρομακτικό για το θησαυροφυλάκιο της Μοζαμβίκης”. Ο blogger Alex Evans πιστεύει πως μια κοινωνιοκεντρική προσέγγιση αντί παρέμβασης στην αγορά θα ήταν σοφότερη σε μακροχρόνιο επίπεδο.

Στη δημοσίευσή του “Γιατί πρέπει να είμαστε σκεπτικοί σχετικά με την εξέγερση για τα τρόφιμα”, ο blogger Chris Blattman που ασχολείται με την αναπτυξιακή πολιτική καταπιάνεται με την αναταραχή στο Μαπούτο και μοιράζεται την υπόθεσή του ότι οι “εξωτερικές κρίσεις δεν είναι η πραγματική αιτία της βίας, αλλά στην καλύτερη περίπτωση ο κινητήριος μοχλός”. Παρατηρεί επίσης ότι η κακή πολιτική συχνά αποτελεί κι αυτή αιτία ταραχών. Γράφει:

The punchline: Are bread prices the proximate cause of the [Maputo] riots? Probably. Are they the root cause? Unlikely. Are global grain markets to blame? Unclear. How about bad domestic policy? Almost certainly. How about shallow and alarmist journalism about those poor, violent, unwashed nations? There are some things you can bet your life on.

Εν κατακλείδι: οι τιμές του ψωμιού είναι η προφανής αιτία για τις ταραχές στο Μαπούτο; Πιθανότατα. Είναι και η βασική αιτία; Μάλλον όχι. Φταίνε οι διεθνείς αγορές σιτηρών; Ασαφές. Μήπως η κακή εθνική πολιτική; Μάλλον το πιθανότερο. Μήπως και η ρηχή και κινδυνολάγνα δημοσιογραφία για αυτά τα φτωχά, βίαια και βρώμικα έθνη; Και την ίδια σου τη ζωή μπορείς να στοιχηματίσεις γι’ αυτό.

Ο αναλυτής τροφίμων Raj Patel στο blog του φιλοξένησε τη δήλωση της Αγροτικής Ένωσης Μοζαμβίκης (UNAC) σχετικά με τις διαδηλώσεις στο Μαπούτο, όπου το κοινωνικό κίνημα δηλώνει πως “υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο της παγκοσμιοποίησης”. Η UNAC επικεντρώνεται στην ανάγκη εντός συνόρων παραγωγής τροφίμων και στρατηγικών μάρκετινγκ, στην προσέγγισή της επί του “διατροφικού βασιλείου”, κάνοντας τη σύνδεση μεταξύ της πόλης και της επαρχίας:

Acontecimentos como os da semana passada em Moçambique corroboram com a nossa perspectiva de luta: os alimentos não são uma mercadoria qualquer. É inaceitável que uma população, na sua maioria pobre, fique à mercê dos mercados  mundiais para comer ou não comer, quando um País como Moçambique possui terras e recursos naturais mais que suficientes para assegurar alimentos, tanto para o campo como para as cidades.

Γεγονότα σαν αυτά της τελευταίας εβδομάδας στη Μοζαμβίκη επιβεβαιώνουν το όραμα του αγώνα μας: τα τρόφιμα δεν είναι ένα τυχαίο εμπόρευμα. Είναι απαράδεκτο ένα έθνος φτωχό κατά βάση να μένει στο έλεος των διεθνών αγορών με το δίλημμα της τροφής ή της πείνας, όταν μια χώρα σαν τη Μοζαμβίκη έχει περίσσια γη και φυσικούς πόρους για να εξασφαλίσει τρόφιμα και για τις πόλεις και για την επαρχία.

Η Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων [Liga dos Direitos Humanos, pt] και αργότερα η UNAC ήταν από τους λίγους παίκτες στην κοινωνική σκακιέρα που ύψωσαν τη φωνή τους κατά τη διάρκεια ή μετά τις αναταραχές. Ο Blogger Carlos Serra αποκάλεσε τα “πιο επίσημα” μέλη της κοινωνίας “θορυβώδη μες στη σιωπή τους”.

Ο Edson da Luz, γνωστός με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Azagaia, έγραψε στο blog του Os Gestos das Palavras [Οι Χειρονομίες των Λέξεων, pt]:

Acredito que se não tivéssemos sindicatos moribundos (que ao que parece, “comem” com os chefes para evitarem greves), e estes sindicatos assumissem o seu papel social, esta manifestação teria sido mais ordeira e objectiva. Com exigências concretas. E poupar-se-iam vidas humanas.

Πιστεύω πως αν δεν είχαμε ετοιμοθάνατα συνδικάτα (που καθώς φαίνεται τρώνε στο ίδιο τραπέζι με τα αφεντικά για να γλιτώσουν τις απεργίες), και αναλάμβαναν τον κοινωνικό τους ρόλο τα συνδικάτα αυτά, η διαμαρτυρία αυτή θα ήταν πιο οργανωμένη και αποτελεσματική. Με τις δικές της πάγιες απαιτήσεις. Και μπορεί να είχαν σωθεί και ανθρώπινες ζωές.

Άλλοι Μοζαμβικανοί σχολιαστές επικεντρώθηκαν στην κοινωνική δυναμική πίσω από τις διαμαρτυρίες, όπως ο Carlos Serra, o οποίος μνημονεύει τον φοιτητή κοινωνιολογίας Clemente A. Intsamuele:

[…] no espaço público, como no privado, oiço perguntas do género: Como é que simples mensagens geraram a ocorrência daquele vulcão social? Nos termos marxistas, como foi possível a revolução violenta? Caros leitores, todo o processo que tornou aquele vulcão social numa realidade pode ser compreendido e explicado à luz de um teorema que é um princípio fundamental da sociologia, formulado por William Isaac Thomas, que explica a situação que pode acontecer com alguns bancos em períodos de crise. Passo a citar: “Se os indivíduos definem as situações como reais, são reais em suas consequências”.

Και στο δημόσιο και στον ιδιωτικό χώρο, ακούω ερωτήματα όπως: “Πώς ένα απλό μήνυμα [SMS] μπορεί να προκαλέσει το  ξέσπασμα ενός τέτοιου ηφαιστείου στην κοινωνία; Σε μαρξιστικούς όρους, πώς κατέστη δυνατή η βίαια επανάσταση; Αγαπητοί αναγνώστες, η όλη διαδικασία που έκανε πραγματικότητα το κοινωνικό αυτό ηφαίστειο μπορεί να γίνει κατανοητή και εξηγήσιμη υπό το φως μιας θεωρίας πρωταρχικής στην κοινωνιολογία, που προέρχεται από τον William Isaac Thomas. Ο ίδιος εξηγεί τι μπορεί να συμβεί σε κάποιες τράπεζες εν καιρώ κρίσης. Αναφέρω αυτούσια: “Αν τα άτομα χαρακτηρίζουν ως αληθινές κάποιες καταστάσεις, είναι αληθινές και οι συνέπειές τους.”

Το blog Ma-schamba φιλοξένησε μια σειρά επιτακτικών δημοσιεύσεων σχετικά με την αστική δυναμική πίσω από τη βία, συμπεριλαμβανομένης μιας όπου ο blogger JPT επιχειρεί να περιγράψει τη μορφή της αυτοοργάνωσης πίσω από τις διαδηλώσεις, μνημονεύοντας το Γάλλο φιλόσοφο Ντελέζ. Αργότερα έγραψε σε blog για την κοινωνική διαίρεση που είναι ορατή στο Μαπούτο κατά τις διαδηλώσεις:

Em suma, e sem qualquer ironia fácil, parece-me que à “oposição” Maputo-cimento/Maputo-caniço se sucedeu, inopinadamente, uma oposição Maputo-contrato/Maputo-crédito. Uma bem diversa topologia social, a exigir quem a pense. […] Mas sempre ela, tal como a anterior, com os défices das dicotomias. Défices que são males para quem as pensa. Mas ainda maiores para quem as produz.

Συνοψίζοντας και χωρίς καμιά ειρωνεία, μου φαίνεται πως η “αντίθεση” τσιμέντου Μαπούτο/άχυρου Μαπούτο [φτωχή περιφέρεια] έχει οδηγήσει απροσδόκητα σε μια αντίθεση Μαπούτο-συμβολαίου/Μαπούτο-καρτοκινητής. Μια κάπως ποικίλη κοινωνική τοπολογία, απαιτητική για αυτόν που τη συλλογίζεται. […] Ωστόσο παραμένει δύσκολη σαν τοπολογία όπως και η προηγούμενη [τσιμέντου/αχύρου], με όλες τις ελλείψεις στις διχοτομήσεις. Ελλείψεις κακές για αυτούς που τις σκέφτονται. Ακόμα χειρότερες όμως για αυτούς που τις παράγουν.

Ο JPT αναφερόταν στην κυβερνητική εντολή πάυσης των υπηρεσιών μηνυμάτων SMS για τους κατόχους καρτοκινητών τηλεφώνων το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου, η οποία συνεχίστηκε για λίγες μέρες. Η σελίδα Global Voices έχει ειδικό ρεπορτάζ για την παρέμβαση αυτή στις τηλεπικοινωνίες στο άρθρο Μοζαμβίκη: Κυβερνητική παρεμβολή στην υπηρεσία SMS στο Global Voices Advocacy.

1 σχόλιο

Συμμετέχετε στη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.