Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο [1].
[2]
Η Charlotte είναι ανθρωπολόγος, η οποία, για τον προηγούμενο ενάμιση χρόνο, διεξήγαγε επιτόπου έρευνα στο Μαρόκο. Επίκεντρό της (με δικά της λόγια) “το πώς η πολυπλοκότητα της πολυγλωσσίας της μαροκινής κοινωνίας αποτυπώνεται στην καθημερινή ζωή.” Το Μαρόκο είναι όντως μια εκτενώς πολύγλωσση χώρα. Οι Μαροκινοί μιλούν την τοπική αραβική διάλεκτο darija, με διάσπαρτα γαλλικά και αραβικά στοιχεία (Fus'ha). Στο Βορρά και σε τμήμα του Νότου, κάποιοι μιλούν ακόμη ισπανικά, απομεινάρι των ισπανικών αποικιακών βλέψεων στην περιοχή. Άλλοι μιλούν Tamazight, Tashelheit ή Chleuh, διαλέκτους της Αμαζίγκ συχνά δυσφημισμένες από τις δυνάμεις “αραβοποίησης” του Μαρόκου. Και τα αγγλικά σημειώνουν άνοδο, καθώς διδάσκονται σε όλα τα δημόσια σχολεία της χώρας.
Πρόσφατα, η Charlotte έγραψε στο blog της [2] για ένα προσεχές δοκίμιο για την αρχική της εμπειρία με τη διάλεκτο darija. Στο δοκίμιο, θυμάται ένα επεισόδιο, όπου μάθαινε λέξεις της διαλέκτου darija μέσω καρτών αποστήθισης (“flash cards”), όταν παρενέβη η οικοδέσποινά της:
“Βλέπεις; Εδώ θα ‘πρεπε να βρίσκεται ένα μακρό alif μεταξύ του lam και του qaf,” διόρθωσε. “Έτσι.” Πήρε το στυλό και πρόσθεσε μια μεγάλη κάθετη οξεία στο alif της λέξης στην κάρτα. Ήμουν μπερδεμένη, μόλις εκείνο το απόγευμα είχα μάθει πώς γράφεται η περί ου ο λόγος λέξη. Η Manal όμως προχώρησε στην κάρτα νούμερο δύο. Και πάλι, εντόπισε ένα ορθογραφικό λάθος και πρόσθεσε άλλο ένα alif που έλειπε. Εγώ απλά κοιτούσα μπερδεμένη λίγο.
Αυτό συνεχίστηκε με λίγες ακόμα κάρτες. Με κάθε alif pου πρόσθετε, η Manal έβγαζε κι ένα πιο βαθύ επιφώνημα κι εμένα η σύγχυσή μου μεγάλωνε. Στο τέλος στράφηκε προς το μέρος μου. Με δυσπιστία με ρώτησε: “Αυτά σας μαθαίνουνε;;”
Και ξαφνικά μου ήρθε φώτιση: μάλλον υπέθεσε ότι μάθαινα Fusha, Σύγχρονα Κλασικά Αραβικά, αντί για τη μαροκινή διάλεκτο. “Αχ, περίμενε!” φώναξα πρόθυμα, ανακουφισμένη που είχα βρει την πηγή της όλης σύγχυσης. “Οι λέξεις δεν είναι από την Fusha, είναι Darija,” εξήγησα, ελπίζοντας ότι αυτό θα ξεδιάλυνε την περίπτωση.
Αυτή όμως με κοίταξε σιωπηλά. Η συνοφρυωμένη ρυτίδα στο πρόσωπό της δεν έλεγε να φύγει. Τότε τελικά φώναξε με ένα μείγμα έκπληξης και απέχθειας: “Μαθαίνεις Darija; Γιατί; Η Darija είναι κακιά, δεν είναι καλή!”
Η Charlotte στη συνέχεια εξηγεί τις διαφορές ανάμεσα στα Κλασικά Αραβικά (Fus'ha) και τη μαροκινή διάλεκτο:
Στην πραγματικότητα, οι διαφορές ανάμεσα στην Fusha και τη μαροκινή διάλεκτο είναι πολλές. Η Fusha, ή Σύγχρονα Κλασικά Αραβικά, είναι η σύγχρονη εκδοχή των αραβικών του Κορανίου. Είναι η lingua franca του αραβικού κόσμου, αλλά μητρική γλώσσα κανενός. Όπως ισχύει το ίδιο για όλες τις αραβόφωνες χώρες, η γλώσσα της καθημερινής επικοινωνίας στο Μαρόκο είναι μια διάλεκτος των αραβικών, που έχει διαμορφωθεί με την πάροδο του χρόνου από ξένες επιρροές και τη μεταμορφωτική γλωσσική εξέλιξη αυτή καθεαυτή. Οι Μαροκινοί αναφέρονται στην ιδιαίτερη αυτή διάλεκτο με την ονομασία “Darija” και η πιο διακριτή διαφορά της από την Fusha, εκτός από γλωσσικά δάνεια εκ γαλλικών και βερβερικών, είναι αδιαμφισβήτητα η προφορά της. Στο απαίδευτο αυτί, ακόμα κι ενός αρχάριου μαθητή, ακούγεται σαν οι ομιλητές της μαροκινής διαλέκτου να έχουν “φάει” όλα τα φωνήεντα από τις λέξεις τους, κάτι που θα μπορούσε να εξηγήσει τη “διάγνωση” της Μανάλ περί εκτενούς απουσίας alif στις λέξεις μου.
Σε άλλη δημοσίευση, η Charlotte περιγράφει την περίεργη σχέση των Μαροκινών με τη Γαλλία και τα γαλλικά, περιγράφοντας μια ασθενή [3] [en] αντικείμενο έρευνάς της σε ψυχιατρική κλινική του Μαρόκου:
Για την Νάντια, η πηγή της αρρώστιας της είναι η μαροκινή κουλτούρα. Η κατάθλιψή της γεννήθηκε από ασφυξία, ασφυξία από την δυσβάσταχτη πίεση των κοινωνικών ηθών και ταμπού. Πέρασε κάποια χρόνια στη Γαλλία, την οποία θυμάται ως ένα μέρος φωτός και αέρα, δίχως να τη βαραίνει καμία έγνοια στον κόσμο. Το βαρύ πέπλο της θλίψης έπεσε πάνω της όταν επέστρεψε στην πατρίδα της πριν από 15 χρόνια. Συνεπώς, αρχίζω κι αναρωτιέμαι αν η προτίμησή της να μιλάει γαλλικά μπορεί να πηγάζει από την ανάγκη της να ανασαίνει. Ίσως το να μιλάει αραβικά, μια γλώσσα εντελώς συνδεδεμένη και δεμένη με τα μαροκινά πρότυπα (υπερβολικής) ευπρέπειας, ισοδυναμεί με το να στερείται το οξυγόνο από τον αέρα της. Μήπως τα γαλλικά αποτελούν την έξοδο διαφυγής της, ένα ξήλωμα στο πυκνό υφαντό των ηθικών κωδίκων; Ένα μπαλόνι από ήλιο που τη σηκώνει ψηλά, πέρα από τα όρια των μαροκινών προσδοκιών για το φύλο της;
Ανεξάρτητα από τα αισθήματά της για τα αραβικά, ωστόσο, η Νάντια επίσης μιλάει γαλλικά, πολύ απλά γιατί έτσι έμαθε. Έχοντας λάβει εκπαίδευση στα γαλλικά σχολεία του Μαρόκου, πτυχίο ιατρικής και μια ζωή στους ελίτ κοινωνικούς κύκλους του Μαρόκου, δεν αποτελεί έκπληξη ότι η Νάντια μπορεί ευκολότερα να εκφραστεί στα γαλλικά παρά στα αραβικά.
Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο [1].