- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Γουατεμάλα: Περί της γενοκτονίας ιθαγενών γυναικών

Κατηγορίες: Δυτική Ευρώπη, Λατινική Αμερική, Γουατεμάλα, Ισπανία, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Εθνότητα & φυλή, Κινηματογράφος, Μέσα των πολιτών, Νομικά, Τοπικά, Φύλο & ισότητα

Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Δικαιώματα των ιθαγενών [1].

Ο 36ετής εμφύλιος πόλεμος (1960-1996) που ρήμαξε τη Γουατεμάλα άφησε πίσω του περισσότερους από 200.000 νεκρούς και τουλάχιστον 100.000 γυναίκες θύματα βιασμών: τα περισσότερα θύματα ήταν Μάγια. Πρόσφατα μόλις ξεκίνησαν να μιλούν γυναίκες για τη βία που δέχτηκαν στα χέρια του Στρατού και παραστρατιωτικών και, επιτέλους, η σεξουαλική βία που διαπράχθηκε εναντίον γυναικών Μάγια διερευνάται ως τμήμα της δικαστικής διαμάχης περί γενοκτονίας που λαμβάνει χώρα σε ισπανικά δικαστήρια.

International Lawyer Almudena Bernabeu with Maria Toj and other survivors of Genocide in Guatemala. CC by Renata Ávila [2]

Η νομικός Διεθνούς Δικαίου Almudena Bernabeu με την Maria Toj και άλλες επιζήσασες της Γενοκτονίας στη Γουατεμάλα. CC από τη Renata Ávila

Το ντοκιμαντέρ “Η Αόρατη Γενοκτονία των Γυναικών” [3] από τους φωτορεπόρτερ Ofelia de Pablo και Javier Zurita μας δείχνει την σκληρή πραγματικότητα των γυναικών που επιβίωσαν και περιγράφουν συνταρακτικές ιστορίες κακοποίησης, βασανισμών και βίας, καθώς και τις προσπάθειες προόδου της συνεχιζόμενης εγκληματολογικής και νομικής έρευνας για την καταγγελία του πρώην Προέδρου της Γουατεμάλας, Efraín Ríos Montt. [4]

To ντοκιμαντέρ του 2008 “Γυναίκες, Βία, Σιωπή” του Javier Bauluz φέρνει στην επιφάνεια την ιστορία της Manuela, ανύπαντρης μητέρας που εργάζεται σε κέντρο οικογενειακής ενσωμάτωσης στην Verapaz, μιας εκ των περιοχών που επλήγησαν περισσότερο από τον 36ετή εμφύλιο πόλεμο που ρήμαξε τη χώρα. Μέσω της δουλειάς της Manuela ρίχνεται φως στην πραγματικότητας της ζωής των γυναικών στη Γουατεμάλα.

Σε μια χώρα όπου υπάρχουν κατά μέσο όρο δυο δολοφονίες γυναικών κάθε μέρα, οι γυναίκες βρίσκονται υπό συνεχή απειλή: οι μαζικοί και οργανωμένοι βιασμοί που υπέστησαν κατά τις διαμάχες, σωβινιστική βία, παιδική κακομεταχείριση και διακρίσεις βάσει φύλου και φυλής είναι λίγα μόνο από τα πιο σημαντικά ζητήματα.

Η Patricia Simón του Periodismo Humano έγραψε για τα φριχτά εγκλήματα που διαπράχθηκαν εναντίον γυναικών κατά τη γενοκτονία στη Γουατεμάλα στο “Γυναίκες, Βία και Σιωπή στη Γουατεμάλα” [5], όπως το ομώνυμο ντοκιμαντέρ [es]:

Βιασμοί, ακρωτηριασμοί, σεξουαλική εκμετάλλευση, καταναγκαστικές στειρώσεις εξαιτίας των άγριων βιασμών, η πρόκληση αποβολών, εμβρυοκτονία, όπου πετσόκοβαν την κοιλιά και αφαιρούσαν το έμβρυο: βασανιστήρια που διαπράττονταν συστηματικά από το Στρατό και παραστρατιωτικούς εναντίον των γυναικών αυτών. Καθώς βασανίζονταν, όπως μπορεί να δει κανείς στο Αφιέρωμα, τους λέγανε πως επειδή ήταν ιθαγενείς, “δεν ήταν άνθρωποι, ήταν ζώα”. Πολλές από τις γυναίκες αυτές δεν μίλησαν ποτέ σε κανέναν για τα εγκλήματα αυτά και όσες το έκαναν, μόλις μαθευόταν στις κοινότητές τους, απορρίπτονταν, αποκόπτονταν και εκδιώχνονταν.

Ο λόγος που τα εγκλήματα αυτά έρχονται τόσο πρόσφατα στο φως και συζητούνται στη δικαστική υπόθεση της γενοκτονίας είναι, σύμφωνα με την πρώην Ad Hoc δικαστή του Διαμερικανικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Maria Eugenia Solís, το ότι κατά την διερεύνηση του ζητήματος της γενοκτονίας, ο ΟΗΕ δεν ζήτησε καν να μάθει για τα εγκλήματα αυτά, σαν να μην ήταν δυνατόν να υπάρξουν. Ο μόνος λόγος που καταγράφηκαν αυτά τα περιστατικά κακοποίησης ήταν επειδή οι γυναίκες που ρωτούνταν για άλλα εγκλήματα, τα ανέφεραν σαν παράπλευρα γεγονότα, όσο συζητούσαν περί βίας εναντίον των συζύγων τους ή άλλων ανδρών στις οικογένειές τους. Και ως επί το πλείστον, τα κρατούσαν για τις ίδιες [es]:

H βία εναντίον γυναικών αποτελεί κάτι το φυσικό. Πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις διαμάχες. Οι γυναίκες ζουν σε καθεστώς μαζικής ανισότητας σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία. Δε θεωρούν τους εαυτούς τους ανθρώπους. Το πρώτο πράγμα που γίνεται είναι να φτάσουν να θεωρούν εαυτούς ανθρώπινα πλάσματα και να μη σκέφτονται πως η κακοποίηση είναι κάτι το απολύτως φυσικό. Ακόμη κι αν συμβαίνει από τότε που ήταν σε παιδική ηλικία, καθώς κυριαρχεί πολύ η αιμομιξία. Ας ληφθούν υπόψιν και οι αντιδράσεις που αντιμετώπιζαν μετά το βιασμό τους από στρατιώτες: αντιδράσεις ποικίλες, ποτέ όμως αλληλέγγυες. Θεωρούνταν προδότριες, βρώμικες όπως και τα παιδιά τους, σε περίπτωση που έμεναν έγκυες από τους βιαστές τους…Υποτίθεται ότι θα ‘πρεπε να έχουν κάνει τα πάντα, ακόμα και να χάσουν τη ζωή τους, παρά να πέσουν θύματα βιασμού. Για όλα αυτά αισθάνονται ενοχές. Παρόλ’ αυτά όμως, οι βιαστές τους είναι ακόμη γείτονές τους. Είναι περικυκλωμένες από τον εχθρό. Υπάρχουν γυναίκες, που, ανατρέχοντας στο παρελθόν στις μαρτυρίες τους, που τις βίασαν ξανά οι ίδιοι άνδρες.

 


Οργανώσεις αγωνίζονται για την κατάσταση αυτή, διοργανώνοντας δραστηριότητες, φεστιβάλ και συναντήσεις, όπου επιζήσασες βιασμών κατά τις ένοπλες συρράξεις μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά και να λάβουν υποστήριξη, όπως το Τοπικό Φεστιβάλ Μνήμης [es], [6] που πραγματοποιήθηκε το 2008 και το 2011. Το φεστιβάλ αυτό περιλάμβανε δραστηριότητες όπως: θεραπεία, ενδυνάμωση, παρουσίαση μαρτυριών, ανοιχτές συζητήσεις, χώρους περισυλλογής και διαλογισμού, παραδοσιακή τελετή Μάγια, καθώς και καλλιτεχνικές και χορευτικές δραστηριότητες, στις οποίες συμμετείχαν γυναίκες, προκειμένου να νιώσουν ότι έχουν τη δύναμη να ξεπεράσουν τον πόνο τους και να ενωθούν μεταξύ τους για να βοηθήσουν να μπει ένα τέλος στη σεξουαλική βία.

Η αποκάλυψη της ιστορίας αυτής είναι ένα βήμα πιο κοντά στη δικαιοσύνη για τις γυναίκες της Γουατεμάλας, οι οποίες ακόμα και μετά τον εμφύλιο πόλεμο δεν έχουν δει τα πράγματα να καλυτερεύουν. Σύμφωνα με το Women Today [en] [7], το 2010 περισσότερες από 685 γυναίκες δολοφονήθηκαν στη Γουατεμάλα, ανεβάζοντάς τη στην κορυφή των δολοφονιών γυναικών στην αμερικανική ήπειρο, πάνω και από την Σιουδάδ Χουαρέζ στο Μεξικό. Επιπλέον, μόνο το 1% των περιπτώσεων φτάνει στα δικαστήρια και ο υπεύθυνος για την αποκατάσταση των θυμάτων του εμφυλίου πολέμου έχει δηλώσει ότι δεν πιστεύει πως έγιναν βιασμοί. H νομικός Almudena Bernabeu, η οποία έφτασε την υπόθεση στα ισπανικά δικαστήρια, υπογραμμίζει τη σημασία της διαδικασίας [es]:

Κάποιες φορές, η διεθνής δικαιοσύνη είναι η μόνη ευκαιρία για τα θύματα, όταν το δικό τους δικαστικό σύστημα τις απορρίπτει

Survivors and activists from Rabinal, Baja Verapaz Guatemala who declared as witnesses before Spanish Court on the genocide case and declared their testimonies of crimes against women. Image CC By Renata Ávila

Επιζήσασες και ακτιβίστριες από την περιοχή Rabinal της Baja Verapaz στην Γουατεμάλα, που κατέθεσαν ως μάρτυρες ενώπιον του Ισπανικού Δικαστηρίου για την υπόθεση περί γενοκτονίας και παρέθεσαν τις μαρτυρίες τους για εγκλήματα εναντίον γυναικών. Φωτογραφία CC από τη Renata Ávila

Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Δικαιώματα των ιθαγενών [1].