Μαυριτανία: Το πρόσωπο της σύγχρονης δουλείας

Αν και η Μαυριτανία επίσημα κατάργησε τη δουλεία το 1981 και την αναγνώρισε ως έγκλημα το 2007, παραμένει συχνό φαινόμενο ακόμη στη χώρα. Ένα ειδικό αφιέρωμα του CNN με τίτλο “To τελευταίο οχυρό της δουλείας” [en] αποκαλύπτει ότι ένα ποσοστό 10% έως 20% του πληθυσμού ζουν ως σκλάβοι και υπήρξε μόνο μια καταδίκη από το 2007 που κρίθηκε παράνομη αυτή η πρακτική.

Η κυβέρνηση της Μαυριτανίας, χώρας του Μαγκρέμπ στη Δυτική Αφρική, συνήθως αρνείται την ύπαρξη δουλείας στη χώρα.

Αποκρινόμενη στο ειδικό αφιέρωμα του CNN, η Erin Pettigrew, ειδικός σε θέματα της Μαυριτανίας, εξηγεί [en] την πολυπλοκότητα του προβλήματος:

Δουλέμποροι στο Γκορέ της Σενεγάλης, 18ος αιώνας. Εικόνα: Jacques Grasset de Saint-Sauveur (Κοινό Κτήμα).

Εργάζομαι στη Μαυριτανία ανά διαστήματα τα τελευταία 8 χρόνια και το ζήτημα αυτό της “δουλείας” είναι κάτι που προσπαθώ ακόμη να κατανοήσω πλήρως. Σίγουρα ανατριχιάζω κάθε φορά που βλέπω ένα μικρό μαύρο παιδί να δουλεύει στο σπίτι κάποιου, είτε Μαύρος είτε είτε Άραβας, στη Μαυριτανία και οι σχέσεις αυτές εργασίας και πληρωμής σπάνια μου είναι σαφείς. Παρομοίως, οι φιλικοί δεσμοί της φυλής και των προγόνων κάποιου είναι δύσκολο να κατηγοριοποιηθούν και αυτό είναι κάτι που ο κόσμος χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον για να δικαιολογήσει την ιστορία και την τρέχουσα πραγματικότητα των πρακτικών εργατικής εκμετάλλευσης. Οι ακραίες οικονομικές ανισότητες στη Μαυριτανία παίζουν μεγάλο ρόλο στη διατήρηση των σχέσεων αυτών. Και ο ρόλος της κυβέρνησης και έπειτα της εξωτερικής παρέμβασης σε όλα αυτά; Εδώ, επιφυλάσσομαι να σχολιάσω.

Αφότου διάβασε το αφιέρωμα του CNN, η Abby ρώτησε το φίλο της [en] για τη δουλεία στη Μαυριτανία. Αυτή ήταν η απάντησή του:

Το ντοκιμαντέρ σίγουρα παρουσίασε διαφορετικά πολλά πράγματα. Τίποτα από όσα είπαν δεν ήταν πράγματι λάθος, αλλά υπογράμμισαν κάποιες περιπτώσεις κακοποίησης, αγνόησαν πολλά στοιχεία του περιβάλλοντος πλαισίου και το έκαναν να φαίνεται πολύ χειρότερο απ’ ό,τι είναι. Πολλές οικογένειες λευκών Μαυριτανών είχαν μια μαύρη οικογένεια Μαυριτανών που “τους ανήκε”. Τους μαγείρευαν, τους έκαναν θελήματα κλπ. και, ενώ είμαι σίγουρος πως υπήρχαν πολλές περιπτώσεις κακοποίησης, το σύστημα λειτουργούσε λόγω έλλειψης οικονομικών εναλλακτικών, όχι βιαιότητας. Καμία βιομηχανία δεν ωφελούνταν οικονομικά από τη δουλεία. Όλα αυτά αναφέρθηκαν, αλλά σίγουρα δεν τονίστηκαν στο ντοκιμαντέρ, πιθανόν επειδή οι δημοσιογράφοι πέρασαν σύνολο 8 ημέρες στη Μαυριτανία. Οι συνθήκες στη Μαυριτανία ήταν δύσκολες, καθώς είναι μια φτωχή χώρα χωρίς πολλές πολυτέλειες, αλλά κατά κάποιο τρόπο καλύτερες απ’ ό,τι στο Μαρόκο. Οι άνθρωποι σε καλωσορίζουν ευχάριστα και έχουν λιγότερες προκατειλημμένες απόψεις σχετικά με τον τουρισμό. Λιγότερες παρενοχλήσεις, πιο κοντά οι κοινότητες μεταξύ τους. Η Μαυριτανία αποτελεί θέατρο σοβαρών προβλημάτων, διεφθαρμένης κυβέρνησης, ερημοποίησης των εδαφών της, λειψυδρίας και έλλειψης ικανοποιητικού αριθμού πηγαδιών, φτωχού εκπαιδευτικού συστήματος κλπ. Η δουλεία θα εξαλειφθεί αν λυθούν αυτά τα προβλήματα, όχι όταν το CNN μεταδίδει ένα κακογυρισμένο ντοκιμαντέρ.

Πώς και γιατί υφίσταται ακόμη δουλεία στη Μαυριτανία; Ο Steve Davis εξηγεί [en]:

H χώρα υποτίθεται ότι κατάργησε τη δουλεία το 1981. Ναι, σωστά, το 1981! Ωστόσο, ακόμα εφαρμόζεται εκτενώς, ακόμη κι αν η κυβέρνηση αρνείται την ύπαρξή της. Στην πραγματικότητα, το κράτος κατέστησε τη δουλεία έγκλημα μόλις το 2007. Πώς και γιατί υφίσταται ακόμη δουλεία εν έτει 2012; Ιδού κάποιοι λόγοι:

Η κυβέρνηση κάνει λίγα πράγματα για να αποθαρρύνει την εφαρμογή της.

Είναι δύσκολη η εφαρμογή της νομοθεσίας, επειδή η χώρα είναι τεράστια και κατά ένα μεγάλο ποσοστό “κενή” στην Έρημο της Σαχάρα. Οι τοπικοί Ισλαμιστές ηγέτες (ιμάμηδες) μιλούν ανοιχτά υπέρ της δουλείας.

Ο ρατσισμός είναι έκδηλος, οι λευκοί ιστορικά είχαν στην ιδιοκτησία τους σκουρόχρωμους στη χώρα. Οι “Λευκοί Μαυριτανοί” είναι βερβερικός λαός με ανοιχτή επιδερμίδα που μιλούν αραβικά. Είναι η ισχυρή τάξη στη χώρα και παραδοσιακά είχαν στην ιδιοκτησία τους σκλάβους. Οι “Μαύροι Μαυριτανοί” είναι πιο σκουρόχρωμοι που επίσης μιλούν αραβικά. Ιστορικά, ήταν υποδουλωμένοι στους Λευκούς Μαυριτανούς.

Ο πληθυσμός έχει χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Οι περισσότεροι σκλάβοι δεν αντιλαμβάνονται καν ότι είναι υποδουλωμένοι. Στους περισσότερους δούλους της Μαυριτανίας, η ιδέα το ότι αποτελούν κτήμα κάποιου και τους συμπεριφέρονται σαν κτήμα είναι φυσιολογική και αποτελούσε φυσιολογική για αιώνες.

Το Progress4 Women αναρωτιέται αν είναι μια κατάσταση τύπου “δεν το βλέπω, δεν το ξέρω” [en]:

Ίσως είναι επειδή ο μέσος άνθρωπος δεν έχει καν ακούσει τη χώρα αυτή. Αυτή η κατάφωρη αδικία δεν είναι κάτι το καινούριο – δεν τους βλέπουμε πράγματι και δεν τους σκεφτόμαστε, σωστά; Οι σκλάβοι αυτοί είναι άνθρωποι που τους αξίζουν ΟΛΑ τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ειδικά η ελευθερία. Ο Kevin Bales είπε πως “η δουλεία είναι κλοπή – κλοπή μιας ζωής, κλοπή δουλειάς, κλοπή όποιας ιδιοκτησίας ή έργου, κλοπή ακόμη και των παιδιών που μπορεί να γεννήσει ένας δούλος”. Κι έχει δίκιο. Οι άνδρες, οι γυναίκες και τα παιδιά αυτά είναι δέσμιοι και σωματικά και ψυχολογικά. Το μυαλό τους δεν είναι γεμάτο ελπίδες και όνειρα, αλλά μάλλον με σκέψεις καταπίεσης και κόπων.

Ήξερα πως η δουλεία υφίσταται ακόμη υπό τις νέες ταμπέλες της πορνείας και της παιδικής εργασίας κλπ. (γιατί η κατηγοριοποίησή της σε παραπλήσιες έννοιες μας κάνει και νιώθουμε καλύτερα), αλλά πραγματικά πίστευα ότι είχε περάσει η εποχή που οι κυβερνήσεις έκαναν τα στραβά μάτια (σε αυτές και η Μαυριτανία). Ανεξάρτητα από το πώς προσπαθούμε να “χρυσώσουμε το χάπι” με τους εκλεπτυσμένους μας ευφημισμούς, όσο άνθρωποι λογίζονται ως ιδιοκτησία, υπάρχει δουλεία!!

Πρόσφατα, δυο αδερφές το ‘σκασαν από τον αφέντη τους διασχίζοντας περπατώντας την Έρημο Σαχάρα. Το Lissnup γράφει για τη δοκιμασία τους [en]:

Με τη βοήθεια ενός νομάδα Τουαρέγκ, κατευθύνθηκαν πρώτα προς Bassikounou κι έπειτα από δυο μέρες, ταξιδεύοντας νύχτα για να αποφύγουν τον κίνδυνο εντοπισμού και βίαιης επιστροφής τους, κατάφεραν να φτάσουν στη Néma. Στην ηλικία που τα περισσότερα κορίτσια νοιάζονται να πάρουν το δίπλωμά τους στο σχολείο, η 14χρονη Selama Mint Mbarek είναι ήδη μητέρα ενός αγοριού, καρπός του βιασμού της από τον πρώην αφέντη της, για τον οποίο δούλευε στο αγρόκτημά του. Η μικρότερη αδερφή της, μόλις 10 ετών, δε γνώρισε ποτέ την αθωότητα της παιδικής ηλικίας και συχνά την έδερνε ο αφέντης της. Έπειτα από μια τέτοια σωματική τιμωρία το έσκασαν τα δυο μικρά κορίτσια. Ακόμη κι έτσι, η Selama έπρεπε να πείσει την αδερφή της ότι η απόδραση άξιζε το ρίσκο. Παρά τους κινδύνους του ταξιδιού που θα έκαναν, η Selama πήρε μαζί και το παιδί της. Σύμφωνα με τις σπαρακτικές μαρτυρίες τους στον Τύπο, υπό το ζυγό του αφέντη τους βρίσκονται ακόμη η θεία τους, τα αδέρφια και ξαδέρφια τους.

Ο Ahmed επισημαίνει [en] πως τέτοιου είδους ιστορίες είναι “σταγόνα στον ωκεανό” και ότι η κυβέρνηση στη Μαυριτανία συνεχίζει να εθελοτυφλεί:

Οι ιστορίες αυτές είναι μονάχα μια σταγόνα στον ωκεανό, γιατί στη Μαυριτανία οι Οργανώσεις εναντίον της Δουλείας συνεχίζουν να αποκαλύπτουν περιστατικά δουλείας, αλλά η κυβέρνηση συνεχίζει να εθελοτυφλεί. Δεν έχουν εφαρμοστεί ξεκάθαρα προγράμματα για τη διάσωση των υποδουλωμένων ανθρώπων από τη δυστυχία τους ούτε για την καλυτέρευση των συνθηκών των πρώην υπόδουλων, που υποφέρουν υπό τη βαριά σκιά της φτώχειας, του αναλφαβητισμού και των στερήσεων. Ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αποκαλύπτουν περιπτώσεις δουλείας υπόκεινται σε συνεχή κακοποίηση και φυλακίσεις. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η σύλληψη ακτιβιστών στην ανατολική Μαυριτανία και οι χείριστες συνθήκες κράτησής τους: φωτογραφία που διέρρευσε έδειχνε τον έναν απ’ αυτούς ξεγυμνωμένο και δεμένο σε ένα από τα μέρη που κρατούνταν.

Τον Ιούνιο του 2011, In June 2011, η Aconerly δημοσίευσε ένα κείμενο με τίτλο “Πέρα από την κατάργηση της δουλείας: Το τέλος της δουλείας στη Μαυριτανία”:

Οι δούλοι στη Μαυριτανία δεν έχουν νομικό δικαίωμα προσωπικής ιδιοκτησίας, ούτε καν επίθετο. Ούτε έχουν δικαίωμα κηδεμονίας των παιδιών τους. Ο νόμος του 2007 που κατέστησε εγκληματική πράξη την ιδιοκτησία σκλάβων έγινε δεκτός με αντίσταση και χλευασμό. O διευθυντής της κυβερνητικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Βamariam Koita, υπερασπίστηκε μάλιστα το γεγονός ότι μέχρι στιγμής σε κανέναν δεν έχει ασκηθεί δίωξη σύμφωνα με τη νομοθεσία. Υποστήριξε ότι δεν υπάρχουν αλυσίδες και σκλαβοπάζαρα και ο νόμος του 1981 που κατάργησε τη δουλεία ακυρώνει οποιοδήποτε επιχείρημα περί ύπαρξης δουλείας στη Μαυριτανία. Ωστόσο, ο Koita έδωσε ένα απλοποιημένο περίγραμμα της δουλείας. Σε άρθρο του 2007 με τίτλο “Δουλεία: Παρελθόν και μέλλον“, ένας άνδρας ονόματι Mohamed (δεν έδωσε επίθετο καθότι σκλάβος) αντέκρουσε τις δηλώσεις του διευθυντή της Επιτροπής, αναφέροντας τα μέλη της οικογένειάς του που ήταν υπόδουλοι. Τα δεσμά ενός σκλάβου είναι κοινωνικοοικονομικά και φύσει δεσμά γενεών. Γεγονός αποτελεί η μακραίωνη παράδοση σχέσεων-αφέντη-δούλου, όπου οι κυρίαρχοι “λευκοί Μαυριτανοί” (ή Άραβες) βρίσκονται σε ανώτερες θέσεις από τους Μαύρους Αφρικανούς, που ζούσαν υπό καθεστώς δουλείας για πολλές γενεές, ενισχυόμενο από την υποεκπαίδευση και την οικονομική στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Παρακάτω βρίσκεται ένα δείγμα tweets σχετικά με τη δουλεία στη Μαυριτανία [en]:

@Munns: Για μια χώρα όπως η Μαυριτανία, η μη αναγνώριση της δουλείας και η κακομεταχείριση που περνά ο κόσμος είναι εντελώς εναντίον της din [ισλαμικός όρος για τη θρησκεία και τον τρόπο ζωής].

@RedTopShwty: Η δουλεία υφίσταται ακόμα στη Μαυριτανία…Είναι τρομερό. Μακάρι να υπήρχε κάτι που να μπορούσα να κάνω γι΄αυτό

@Stef_Muller: @khanyisile Σκλαβιά υπάρχει παντού, πιστεύω η διαφορά είναι πως στη Μαυριτανία είναι νόμιμη (δεν μπορώ να διαβάσω το άρθρο).

Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ ηγήθηκε αποστολής [en] στη Μαυριτανία το 2009 για να καταγράψει τα περιστατικά δουλείας στη χώρα. Άλλα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Μαυριτανία αποτελούν ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, η παιδική εργασία και το εμπόριο σαρκός.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.