Μεξικό: Γιορτή των νεκρών

Το άρθρο μεταφράστηκε από την Ευαγγελία Τσόγκα, φοιτήτρια του FTSK στο Germersheim, κατά τη διάρκεια του μαθήματος της Δρ. Φιλ. Αναστασίας Καλπακίδου στο πλαίσιο του project «Global Voices».

Η μέρα των νεκρών [en] Η μέρα των νεκρών είναι μια ιδιαίτερη και με μυστικιστικά στοιχεία μέρα, την οποία γιορτάζουν οι Μεξικανοί ετησίως. Όμως τι ακριβώς συμβαίνει αυτή τη μέρα; Γιατί η γιορτή αυτή είναι τόσο σημαντική για τις οικογένειες στο Μεξικό;

Ο Chase Buckner έγραψε ένα άρθρο σχετικά με τη «Μέρα των νεκρών» στο Journey Mexico: The Blog [en]:

Η μέρα των νεκρών [en] ή στα ισπανικά ‘Dia de los Muertos’ αποτελεί συχνά μια παρεξηγημένη μεξικάνικη γιορτή. Παρόλο που η πραγματική μέρα των νεκρών γιορτάζεται επισήμως στις 2 Νοεμβρίου, η παράδοση έχει εξελιχθεί έτσι, ώστε στη γιορτή να συμπεριλαμβάνονται και οι 31η Οκτωβρίου και 1η Νοεμβρίου.

Σύμφωνα με την παράδοση η 1η Νοεμβρίου χαρακτηρίζεται στο Μεξικό ως Dia de los Angelitos (Μέρα των μικρών αγγέλων), δηλαδή η μέρα κατά την οποία τιμούνται τα νεκρά παιδιά και βρέφη. Η 2α Νοεμβρίου είναι η καθαυτή Dia de los Muertos (Μέρα των νεκρών), κατά την οποία οι οικογένειες τιμούν τους ενήλικους συγγενείς που έχουν χάσει. Πιστεύεται ότι αυτή τη μέρα επιστρέφουν στη γη οι ψυχές των νεκρών, για να είναι μαζί με τις οικογένειες και τους συγγενείς τους.


Ο Chase Buckner εξετάζει κάποιες λεπτομέρειες σχετικά με αυτή τη γιορτή:

Πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του το γεγονός, ότι οι γιορτές που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών και κυρίως κατά τη ‘Dia de los Angelitos’ και τη ‘Dia de los Muertos’ διαφέρουν πολύ ανά περιοχή. Σε κάποιες περιοχές του Μεξικού σημαντικό ρόλο παίζει το κοιμητήριο, ενώ σε άλλες το κέντρο των εορτασμών αποτελεί η ίδια η κατοικία, όπου συνήθως στήνεται κάποιος βωμός ή κάποια οστεοθήκη. Στους βωμούς και στους τάφους τοποθετούνται συνήθως τα αγαπημένα φαγητά και ποτά των νεκρών με σκοπό να τους τιμήσουν. Σε κάποιες περιοχές οι οικογένειες μνημονεύουν τα νεκρά παιδιά με ένα δείπνο που αποτελείται από ιδιαίτερα γλυκά και φαγητά.


Ο Buckner κλείνει το άρθρο του κάνοντας μια αναφορά και σε άλλα σημαντικά συστατικά στοιχεία της γιορτής αυτής, όπως για παράδειγμα ο σκελετός La Catrina [en] και οι Calaveritas [en]:

Το πένθος κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών εναλλάσσεται με μια χιουμοριστική διάθεση, κάθε φορά που οι συγγενείς θυμούνται αστεία περιστατικά και ιστορίες από τη ζωή των πεθαμένων. Ένα από τα διασημότερα σύμβολα της μεξικάνικης Dia de los Muertos (Μέρας των νεκρών) είναι η μορφή της Catrina (αγαλματίδια που παριστάνουν σκελετούς με επίσημη ενδυμασία). Η παράδοση αυτή ξεκίνησε από μία γραπτή διακωμώδηση των Μεξικανών γυναικών της ανώτερης τάξης. Μια άλλη παράδοση αποτελεί η συγγραφή μικρών ποιημάτων γνωστά ως Calaveras («νεκροκεφαλές») με περιπαιχτικά νεκρικά ποιήματα που κοροϊδεύουν ιδιόρρυθμες συνήθειες και αστεία βιώματα καθώς και το παρελθόν των πεθαμένων.

La Calavera Catrina ("η κομψή νεκροκεφαλή") φωτογραφία από Wikimedia Commons του χρήστη Tomascastelazo με την άδεια Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported, 2.0 Generic license."

Στο Μεξικό μπορεί να δει κανείς πολύ συχνά οικογένειες που στήνουν τους βωμούς [en] τους και τις οστεοθήκες στα σπίτια τους. Πιστεύουν ότι οι ψυχές των αγαπημένων τους ανθρώπων που έχουν πεθάνει θα τους επισκεφτούν εκείνη τη νύχτα και θα πάρουν μαζί τους την «ουσία» από την οποία είναι φτιαγμένα τα φαγητά και τα ποτά που έχουν τοποθετηθεί στο βωμό.

Η Judy King εξηγεί στο Mexconnect [en] τη σημασία των αντικειμένων που μπορεί να συναντήσει κανείς πάνω στους βωμούς:

Τέσσερα κεριά στο πάνω μέρος του βωμού παριστάνουν τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Για κάθε πεθαμένο ανάβουν ένα κερί και ένα επιπλέον για την περίπτωση που η οικογένεια έχει ξεχάσει κάποιον. Τα κεριά που συμβολίζουν την ελπίδα και την πίστη καίνε καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας, ώστε να μην υπάρχει σκοτάδι …

Ενώ οι περισσότεροι βωμοί γεμίζουν με τα αγαπημένα φαγητά, γλυκά, ποτά και φρούτα για το πνεύμα των νεκρών κάθε οικογένειας, υπάρχουν κάποιες «βασικές ανάγκες» που πρέπει να καλύπτει ακόμα και ο πιο απλός βωμός:

  • ΝΕΡΟ για τη δίψα και το πλύσιμο
  • ΑΛΑΤΙ για το καρύκευμα του φαγητού και την κάθαρση
  • ΨΩΜΙ καθώς αποτελεί την αναγκαία για την επιβίωση τροφή

Κοντά στους βωμούς συναντά κανείς νιπτήρα, σαπούνι, πετσέτα, καθρέφτη και χτένα, ώστε να μπορέσουν τα πνεύματα να καλλωπιστούν κάπως πριν από το ταξίδι της επιστροφής.
Οι χειροποίητοι σκελετοί, Calaveras φαίνονται αστείοι και φιλικοί και όχι τρομαχτικοί και ανατριχιαστικοί. Παριστάνουν τους αγαπημένους νεκρούς, το επάγγελμα και τα χόμπι τους. Όταν τοποθετούνται στο βωμό αυτές οι χαριτωμένες φιγούρες σκελετών, φέρνουν αγαπημένες αναμνήσεις που κάνουν τους συγγενείς που πενθούν να χαμογελάσουν. Οι φιγούρες αυτές και η ευωδιά από τα φαγητά βοηθούν τα πνεύματα να βρουν το σωστό σπίτι.

Ο Blogger Gin Hindew 110 από το Blog De La Tierra al Cielo [es] εξηγεί τι αντιπροσωπεύουν αυτοί οι βωμοί:

El altar es un lugar especial, algo sagrado en medio de nuestra casa, es el recuerdo de nuestros muertos, la forma física de nuestra tradición, es algo que se les enseña a los niños para que no olviden, algo que acerca a nuestros ancianos con sus recuerdos, el altar es nuestra forma de ser parte de algo mas, no es porque tenga flores ni porque tenga comida, es porque nosotros lo hemos puesto ahí, nosotros queremos recordar, queremos pensar que nuestros muertos nos acompañan

Ο βωμός είναι ένα ιδιαίτερο μέρος, κάτι το ιερό στη μέση του σπιτιού μας. Αποτελεί την ανάμνηση των νεκρών, τη χειροπιαστή μορφή της παράδοσής μας. Είναι κάτι που μαθαίνει στα παιδιά μας να μην ξεχνάνε, κάτι που κάνει τους μεγαλύτερους να θυμούνται. Ο βωμός είναι ο δικός μας τρόπος να είμαστε μέρος από κάτι άλλο, όχι λόγω των λουλουδιών και των φαγητών, αλλά επειδή εμείς τα τοποθετήσαμε εκεί· θέλουμε να θυμόμαστε, θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι αγαπημένοι μας που έχουν πεθάνει είναι μαζί μας.

Στην Toluca [en], κοντά στην Πόλη του Μεξικού, λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο η Έκθεση Alfeñique. Εκεί πολλοί μικροπωλητές πουλάνε παραδοσιακές νεκροκεφαλές από ζάχαρη, όπως επίσης και μια μεγάλη ποικιλία εποχιακών σπιτικών γλυκών.

Στο Blog One Lucky Life, παρουσιάζει εικόνες μερικών παραδοσιακών γλυκών από τη Μέρα των νεκρών:

Διακοσμημένες νεκροκεφαλές από ζάχαρη. Φωτογραφία από την αρθρογράφο Andrea Arzaba

Παραδοσιακά γλυκά με γάλα και φρούτα της εποχής. Φωτογραφία από την αρθρογράφο Andrea Arzaba

Smiley-Skull. Φωτογραφία από την αρθρογράφο Andrea Arzaba

Σοκολατένιες Catrinas. Φωτογραφία από την αρθρογράφο Andrea Arzaba

Συμμετέχετε στη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.