Φωτογραφία: Ivan Ivanov, Wikimedia Commons

Το Μνημείο του Σοβιετικού Στρατού κατασκευάστηκε το 1954 στη Σόφια, προς τιμήν της νίκης εναντίον των Ναζί κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα, το μνημείο αυτό αποτελεί αντικείμενο διαφωνίας ανάμεσα σε αριστερές και δεξιές πολιτικές οργανώσεις. Πρόσφατα, μια ομάδα δεξιών ακτιβιστών ξεκίνησε μια συζήτηση στη Βουλγαρία για το αν το Μνημείο θα έπρεπε να κατεδαφιστεί ή όχι.

Το βουλγαρικό blog DeCommunization έγραψε [bg]:

[…] Ποιοι είμαστε; Από που ερχόμαστε; Πού θέλουμε να πάμε; Πώς φτάνουμε ως εκεί;; Όλα αυτά είναι στην πραγματικότητα μονάχα μια ερώτηση: “Τι θέλουμε;” […]
[…] Όλα ξεκίνησαν από ένα μνημείο ενός στρατού που δεν υφίσταται πλέον. Μιας χώρας που δεν υφίσταται πλέον. Ή ίσως να υπάρχει. Ίσως μια νέα εκδοχή της χώρας αυτής. Μεταμφιεσμένης και κρυμμένης. Πώς αλλιώς θα είχε τόσους πολλούς απολογητές; Πώς κάτι που δεν υφίσταται μπορεί και κινητοποιεί τόσο μεγάλη ανθρώπινη ενέργεια κάθε φορά που προσπαθούμε να απαντήσουμε σε δύσκολες ερωτήσεις; Όχι, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε εμπρός αν δε ρίξουμε το βλέμμα μας πίσω. […]

Και περισσότερα [en] από το DeCommunization:

[…] Γιατί θέλω να μεταφερθεί στο Μουσείο Ολοκληρωτικής Τέχνης το μνημείο του Σοβιετικού Στρατού

Κάνω έκκληση ξανά σε όλους εσάς με “κόκκινα” συναισθήματα και συμπάθειες. Υπάρχει ένα μνημείο στη Βάρνα για όλους τους πεσόντες Σοβιετικούς στρατιώτες, που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία της Βουλγαρίας. Σε αυτό, υπάρχουν γραμμένα δεκάδες ονόματα και τίτλοι. Ως έφηβος, αναρωτιόμουν πώς και πού σκοτώθηκαν αυτοί οι στρατιώτες, εφόσον δεν υπήρχαν καθόλου μάχες στην περιοχή μας ούτε σε όλη τη χώρα. Οι μεγαλύτεροι έλεγαν ότι πολλοί στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού πλήρωσαν με τη ζωή τους τις κλοπές, τους φόνους, τους εμπρησμούς, τους βιασμούς που είχαν διαπράξει. Τον καιρό εκείνο, υπό την επιρροή της κομουνιστικής προπαγάνδας, νέος και άπειρος, δεν πίστευα ότι ήταν δυνατόν. Σήμερα, όμως, με πολύ περισσότερη γνώση και εμπειρία, μπορώ να δηλώσω κατηγορηματικά ότι τα μνημεία του Κόκκινου Στρατού είναι μνημεία που τιμούν δολοφόνους, ληστές, εμπρηστές, βιαστές και άλλους εγκληματίες. Δεν πέθαναν “για την ελευθερία της Βουλγαρίας”, αλλά δολοφονήθηκαν δίχως δίκη πλάι σε έναν τοίχο ή ένα δέντρο από τους δικούς τους, που ήθελαν να περιορίσουν ορισμένες από αυτές τις βαρβαρικές υπερβολές αμόρφωτων και απολίτιστων αγρίων. […]

Ο Βούλγαρος ιστορικός και λέκτορας Πολιτικών Επιστημών Antoniy Todorov έγραψε στο blog του [bg]:

[…] Η συζήτηση αυτή στην πραγματικότητα δεν είναι κάτι το καινούριο, υπήρχαν ήδη αρκετές πρωτοβουλίες κατεδάφισης του μνημείου, αλλά όλες οι κυβερνήσεις από το 1989 και μετά δεν προχώρησαν σε κάτι τέτοιο, επιπλέον η Ρωσία έχει ξεκαθαρίσει ότι κάτι τέτοιο θα θεωρούνταν προσβολή.

Και οι δυο πλευρές έχουν ισχυρά επιχειρήματα. Συνεπώς, το ερώτημα είναι πολιτικό και η επίλυσή του θα είναι επίσης πολιτική, άσχετα με το τι είναι. Αυτό σημαίνει πως δεν είναι αρκετό να ταχθεί κανείς με την μια πλευρά στη συζήτηση (μπορούμε να υποθέσουμε ότι κι οι δυο πλευρές έχουν θέση). Πρόκειται για πολιτική απόφαση με την έννοια του ότι πρέπει να ταιριάζει με τα ζητήματα σε προτεραιότητα που έχουμε θέσει ως ιδιαίτερα σημαντικά για ολόκληρη την κοινωνία μας. […]

[…] Τι γίνεται λοιπόν με τη Βουλγαρία; Το κύριο ερώτημα εδώ είναι: είμαστε συνεπείς τιμώντας την Ημέρα της Νίκης εναντίον του Ναζισμού ή όχι; Η απάντηση δεν είναι εύκολη κι είναι στην ουσία μια επιλογή πολιτισμικής ταυτότητας. […]

Ο Nikolay Sisoev, Βούλγαρος που μένει στο Γιοχάνεσμπουργκ, σχολίασε για το Μνημείο του Σοβιετικού Στρατού [bg] στη Σόφια στο blog του, Truden:

[…] Οι Βούλγαροι πάντοτε πανηγυρίζουν για το μέλλον τους και υποτιμούν το παρελθόν τους.
Τα πράγματα είναι λίγο πολύ τα ίδια με την πιο πρόσφατη και “δημοκρατικότερη” ιστορία μας. Τα χρόνια του παρελθόντος μας έχουν δεχτεί μεγάλη κατακραυγή…Κανένα πιο πολύ απ’ ότι μια συγκεκριμένη περίοδος 45 ετών. Κατά τη διάρκεια των 45 αυτών ετών, συμμαχήσαμε με αυτούς που απελευθέρωσαν τη Βουλγαρία από τον οθωμανικό ζυγό και την Ευρώπη από τη δικτατορία των φασιστών. Για το πρώτο κατόρθωμα, η ευγνώμων Βουλγαρία ύψωσε μνημεία προς τιμήν τους.
Το δεύτερο κατόρθωμα τιμήθηκε με τον ίδιο τρόπο. Σήμερα, ωστόσο, φαίνεται πως τα 20 εκατομμύρια νεκρών Ρώσων δεν αξίζουν ένα μνημείο στη Σόφια, ακόμη και σε όλη τη Βουλγαρία. […] Γιατί; Επειδή λοιπόν είμαστε πλέον Δημοκράτες και όσοι σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης εναντίον του φασισμού ήταν κομουνιστές. […]

Στο προσωπικό του blog, ο Ivo Indzev, επιφανής δημοσιογράφος γνωστός για τα αντι-σοβιετικά του αισθήματα, έγραψε [bg]:

[…] Για χιλιοστή φορά, να υπενθυμίσω στους πιο διστακτικούς εξ υμών τι ακριβώς αντιπροσωπεύει το μνημείο αυτό. Εκθέτει τη ρωσική αυτοκρατορική ηγεμονία στη Βουλγαρία! Δεν είναι καν μνημείο του Κομουνισμού, πόσο μάλλον στα αριστερά ιδεώδη. Δεν είναι ούτε μνημείο της Σοβιετικής Ένωσης, αν και φέρει το όνομα του Σοβιετικού Στρατού. Αν ήταν μνημείο στη Σοβιετική Ένωση, η ιδέα κατεδάφισής του θα κέντριζε κι όλες τις πρώην δημοκρατίες που “ισάξια” λάμβαναν μέρος στην ένωση. Μπορείτε να φανταστείτε την Εσθονία να στέλνει επιστολή στη Βουλγαρία να διατηρήσει το μνημείο; Ακούγεται σαν ανέκδοτο (αν και μια επιστολή από τη Ρωσία δεν είναι καθόλου αστεία). […]

Ο Pavel Yanchev, επίσης Βούλγαρος blogger, έγραψε [bg]:

[…] Το Μνημείο του Σοβιετικού Στρατού δεν είναι ούτε ρωμαϊκό αμφιθέατρο ούτε κατοικία εύπορης επιχειρηματικής οικογένειας της δεκαετίας του '20. Κατασκευάστηκε (και σχεδιάστηκε από αρκετά καλούς αρχιτέκτονες, παρεμπιπτόντως) για να διαιωνίσει την ιδέα μιας κάποιας ανύπαρκτης χαράς και ευτυχίας και είναι καθαρά κομουνιστική προπαγάνδα, η οποία στοχεύει να ενδυναμώσει το τοπικό καθεστώς και την ιδεολογία του. Ωστόσο, προτού αποφασίσουμε απλά να κατεδαφίσουμε το μνημείο, θα ‘πρεπε να θυμηθούμε το περιστατικό με το μαυσωλείο του Georgi Dimitrov το 1998. Αφαιρέσαμε ένα κτίριο που πλέον δεν εξυπηρετούσε κάποιο σκοπό, παρά να εκπροσωπεί ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, αλλά δε σκεφτήκαμε τι να βάλουμε στη θέση του. Η καταστροφή του κτιρίου πήρε περισσότερο χρόνο από την κατασκευή του. Η απόφαση της κατεδάφισης πάρθηκε με μια παρόμοια ολοκληρωτική κίνηση: χωρίς να ερωτηθεί κανείς, ούτε καν οι πολίτες της πόλης. […]

Ο Muiiio, δημοφιλής blogger, μοιράστηκε την άποψή του [bg] για το σοβιετικό παρελθόν της Βουλγαρίας:

[…] Χμμ… ας κατεδαφίσουμε όλα τα κτίρια της Βουλγαρικής Αναγέννησης, επειδή είναι μνημεία της οθωμανικής κυριαρχίας! Ας εξαλείψουμε απλά οποιεσδήποτε μνήμες και σύμβολα του παρελθόντος της χώρας μας, καθώς δεν είναι όλα ηλιόλουστα και με ουράνια τόξα. Ή θα ‘πρεπε να αφήσουμε μόνο τις όμορφες αναμνήσεις;

Ας κάνουμε την εξής ερώτηση: σε ποιον θα αναθέσουμε το δύσκολο καθήκον να επιλέξει τι είναι “καλό” και τι δεν είναι και τι θα καταστραφεί στη συνέχεια: το Μνημείο του Σοβιετικού Στρατού ή τα Κεντρικά Λουτρά;

Για όσους πιστεύουν ότι ένα μνημείο αφιερωμένο στο Σοβιετικό Στρατό προσβάλλει το κέντρο της Σόφιας σήμερα (και/ή το λαό της Βουλγαρίας εν γένει), ας τοποθετήσουμε μια νέα πλάκα, καλοφωτισμένη με μεγάλα γράμματα, που να λέει την ιστορία της δημιουργίας του μνημείου, καθώς και των συμβόλων που εμφανίζονται σε αυτό. Ας χτίσουμε ένα μουσείο γύρω από το μνημείο. Δεν πρόκειται απλά για ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας μας, αλλά για ένα ενδιαφέρον κομμάτι για πολλούς ανθρώπους που δεν το έχουν ξαναδεί. Δε μιλάω για αλλοδαπούς, αλλά επίσης άτομα της δικής μου γενιάς, καθώς και νεότερούς μου. […]