- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Ρωσία: “Τείχος Προστασίας” Λογοκρίνει το RuNet;

Κατηγορίες: Ανατολική - Κεντρική Ευρώπη, Ρωσία, Διαδηλώσεις, Διακυβέρνηση, Ελευθερία του Λόγου, Μέσα των πολιτών, Νομικά, Οικονομικά & επιχειρηματικότητα, Πολιτική, Τεχνολογία, RuNet Echo

Στις 10 Ιουλίου, το τμήμα ρωσικής γλώσσας της Wikipedia επανέλαβε προηγούμενες διαμαρτυρίες της εναντίον των Αμερικανών και Ιταλικών νόμων, διακόπτοντας την παροχή υπηρεσιών και κοινοποιώντας στην αρχική σελίδα της μια δημόσια ανακοίνωση [1] [ru] που αφορά το νομοσχέδιο που πρόκειται να αναθεωρήσει το Ρωσικό κοινοβούλιο. Ο νόμος 89417-6 [2] [ru], “στο όνομα της προστασίας των παιδιών από επιβλαβείς για την υγεία τους και την ανάπτυξή τους πληροφορίες”, πέρασε από τη Δούμα στις αρχές του Ιουνίου, επικυρωμένος  από μέλη και των τεσσάρων εκπροσωπούμενων πολιτικών κομμάτων. Ωστόσο έχει πυροδοτήσει διαμάχες, ενώ οι επικριτές της νομοθεσίας την εμφανίζουν ως μια προσπάθεια αντιγραφής του “Μεγάλου Τείχους Προστασίας [3]” της Κίνας [en].

[4]

Στιγμιότυπο από τη μπλοκαρισμένη αρχική σελίδα του ιστολογίου του ru.wikipedia.org. 10 Ιουλίου 2012. Γράφει: “Φανταστείτε ένα κόσμο χωρίς ελεύθερη γνώση”

Τι θα έκανε ο Νόμος;

Ο Νόμος θα δημιουργούσε ένα μητρώο (ή “μαύρη λίστα”) για όλο το διαδικτυακό υλικό που περιλαμβάνει παράνομες πληροφορίες σχετικά με τα παιδιά (συγκεκριμένα: παιδική πορνογραφία, σύνεργα χρήσης ναρκωτικών και οδηγίες αυτο-πρόκλησης βλάβης). Κάθε φορά που μια ιστοσελίδα εμφανιζόταν στη λίστα, ο παροχέας υπηρεσιών της σελίδας θα είχε στη διάθεσή του 24 ώρες για να ειδοποιήσει τον ιδιοκτήτη της, ο οποίος θα έπρεπε έπειτα να διαγράψει το προσβλητικό υλικό. Αν ο ιδιοκτήτης δε συμμορφωθεί, ο παροχέας της υπηρεσίας πρέπει να κλείσει εντελώς ή να διαγράψει την ίδια την ιστοσελίδα. Σε περίπτωση που ο παροχέας της υπηρεσίας δε συμμορφωθεί ή αρνηθεί να δράσει κατάλληλα, μπαίνει στη λίστα και οι παροχείς υπηρεσιών διαδικτύου πρέπει να διακόψουν την πρόσβαση σε ολόκληρο τον βασικό παροχέα. Όποιος προστίθεται στη μαύρη λίστα, έχει τρεις μήνες στη διάθεσή του να προσφύγει κατά της απόφασης σε δικαστήριο.

Το νομοσχέδιο έχει τις ρίζες του στην “Ένωση για το Ασφαλές Διαδίκτυο” [5] [ru], η οποία ετοίμασε ένα προσχέδιο για το Υπουργείο Τηλεπικοινωνιών και Μαζικής Επικοινωνίας την περασμένη άνοιξη. Σε αυτό το στάδιο, το σχέδιο ήταν, το μητρώο να περιοριστεί σε URL (εκτός από φίλτρα DNS και μπλοκάρισμα διευθύνσεων ΙΡ) και να μεταβιβάσει την εξουσία διαχείρισης της λίστας σε μια ΜΚΟ. Ο διευθυντής της Ένωσης, Denis Davydov, εξήγησε ότι οι ανησυχίες της διαδικτυακής κοινωνίας για “υπερβολικό έλεγχο από το κράτος” αποτέλεσαν κίνητρο για αυτό το σχέδιο. Οι βουλευτές της Δούμα και ο Γενικός Εισαγγελέας, όμως [6] [ru], είχαν άλλα σχέδια και η πρόσβαση στο μητρώο επεκτάθηκε και πιθανός υποψήφιος για έλεγχο της εκστρατείας, θεωρείται τώρα η Roskomnadzor (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Εποπτείας για τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών).

Ένα μεγάλο μέρος της διαμάχης γύρω από το Νόμο 89417-6, εστιάζει στις ανησυχίες ότι είναι σκόπιμα ασαφής και ανοίγει τις πόρτες σε μελλοντικές επεκτάσεις της εφαρμογής του μητρώου. Για παράδειγμα, η δικηγόρος Evgeny Arievich, συνεργάτης στην Baker and McKenzie, δηλώνει [6] [ru] ότι η μαύρη λίστα θα μπορούσε να επεκταθεί, συμπεριλαμβάνοντας και άλλους τύπους παράνομων πληροφοριών, σύμφωνα με άλλους εγκληματικούς κώδικες (όπως αυτούς για τον διαδικτυακό εξτρεμισμό, τα κρατικά μυστικά, τα προσωπικά δεδομένα κ.ο.κ.). Συνεχίζει λέγοντας ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να περιορίσουν την πρόσβαση σε πολιτικού περιεχομένου πληροφορίες και σε εργαλεία κοινωνικής κινητοποίησης. Το πιο ευαίσθητο απόσπασμα του νόμου φαίνεται να είναι το Άρθρο 5, Παράγραφος 4, σημεία 1 και 2, όπου το νομοσχέδιο περιγράφει ποιες διαδικτυακές πληροφορίες μπορεί να προστεθούν στη λίστα χωρίς δικαστική εντολή και τι χρειάζεται για να γίνει δικαστική έγκριση. Τα παρακάτω (αποσπάσματα από το νομοσχέδιο μετά από μια πρώτη ανάγνωση [7][ru]) ανήκουν στην πρώτη κατηγορία:

[…] информации с порнографическими изображениями несовершеннолетних, а также информации содержащей пропаганду употребления наркотических средств, писхотропных веществ и их прекурсоров, информации, побуждающей детей к совершению действий, представляющих угрозу их жизни и (или) здоровью, в том числе к причинению вреда своему здоровью, самоубийству […]

[…] η παιδική πορνογραφία, όπως και οι προπαγανδιστικές πληροφορίες για τη χρήση ναρκωτικών, ψυχιατρικών φαρμάκων, των προδρόμων τους και των πληροφοριών που αναγκάζουν τα παιδιά να προβούν σε πράξεις που απειλούν  τη ζωή τους ή/και την υγεία τους, συμπεριλαμβανομένων της αυτο-πρόκλησης βλάβης και της αυτοκτονίας […]

Αντίθετα, το νομοσχέδιο εισάγει την ανάγκη για δημιουργία εποπτικού δικαστηρίου στις ακόλουθες περιπτώσεις:

[…] иной размещаемой в сети Интернет запрещенной к распространению в Российской Федерации информации – на основании вступившего в законную силу решения суда о признании информации запрещенной к распространению.

(μπορούν να προστεθούν στη λίστα) άλλες πληροφορίες που δε διαδίδονται με νόμιμο τρόπο στη Ρωσική Ομοσπονδία με βάση δικαστική απόφαση που αναγνωρίζει το παράνομο της διάδοσης πληροφοριών.

Ο δημοσιογράφος Andrei Babitskii ασκεί κριτική [8] [ru], υποστηρίζοντας ότι η γλώσσα του νόμου είναι σκόπιμα ασαφής και ότι “οι πληροφορίες που αναγκάζουν τα παιδιά να προβούν σε πράξεις που απειλούν τη ζωή τους” θα μπορούσαν να αφορούν ιστοσελίδες αφιερωμένες σε σειρά επικίνδυνων δραστηριοτήτων αναψυχής (όπως η ελεύθερη πτώση ή η αναρρίχηση). Ο ίδιος αναφέρει το ρεκόρ εξωδικαστικών διαδικτυακών “καταστολών” της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ελέγχου των Ναρκωτικών, υποστηρίζοντας ότι οποιαδήποτε καταστρατήγηση των δικαστηρίων δεν μπορεί παρά να αυξήσει την κατάχρηση εξουσίας από την αστυνομία.

Ποιοι υποστηρίζουν το Νόμο;

Από την άλλη πλευρά, η βουλευτής του πολιτικού κόμματος “Δίκαιη Ρωσία” της Δούμα, Elena Mizulina, υποστηρίζει [9] [ru] ότι “κανείς – εκτός από τους παιδόφιλους και τους βασιλιάδες των ναρκωτικών – δεν έχει τίποτα να κρύψει από αυτό το νόμο”. Ως μια από τους επικεφαλής υποστηρικτές του νομοσχεδίου, η Mizulina απορρίπτει την ιδέα ότι το κοινοβούλιο επιβάλλει υπερβολικούς νόμους για το Διαδίκτυο. “Ο μηχανισμός βασίζεται σε αυτο-οργάνωση”, εξηγεί, εννοώντας ότι το μητρώο προορίζεται να λειτουργεί παθητικά, με τους παροχείς και τους προμηθευτές να κάνουν την περισσότερη δουλειά, ενώ η πολιτεία θα κρατά απόσταση σε μεγάλο βαθμό. Όπως ήταν αναμενόμενο, η Mizulina δεν είναι μόνη της μέσα στη Δούμα, η οποία ετοιμάζεται να περάσει σε δεύτερη ανάγνωση του νομοσχεδίου σήμερα.

[10]

Ο Ilya Ponomarev, κρατικός βουλευτής της Δούμα, σε εκστρατεία για τον Sergei Udaltsov. 29 Δεκεμβρίου 2011. Φωτογραφία: ALEXEY NIKOLAEV, © Demotix.

Ωστόσο, οι αναγνώστες ίσως δεχτούν ένα μικρό σοκ, όταν μάθουν πως ο Ilya Ponomarev, ένας άλλος βουλευτής του “Δίκαιη Ρωσία” και πρόσφατα “ερωτευμένος” με το κίνημα της αντιπολίτευσης κατά του Πούτιν, δήλωσε δημόσια, υποστηρικτής του νομοσχεδίου. “Είμαι πεπεισμένος”, ανακοίνωσε [11] [ru] μετά την πρώτη ανάγνωση του νόμου, “ότι σήμερα βρήκαμε ένα πολύ καλό συμβιβασμό μεταξύ της κυβερνητικής παρέμβασης και της αυτορύθμισης”. Αναφερόμενος στις ανησυχίες περί ανυπαρξίας διαδικτυακής πραγματογνωμοσύνης στο νόμο, ο Ponomarev τόλμησε να γνέψει καταφατικά στην συμμετοχή του Συνδέσμου για το Ασφαλές Διαδίκτυο, λέγοντας ότι “ο Νόμος ουσιαστικά γράφτηκε από μια διαδικτυακή κοινωνία- γράφτηκε από ανθρώπους που προέρχονται από αυτή τη σφαίρα”.

Την ίδια μέρα, ο διευθυντής του Συνδέσμου, Davydov, συνέταξε ένα κύριο άρθρο [12] [ru] στην RBCdaily.ru, υπερασπίζοντας την αποτελεσματικότητα του νόμου (υποστηρίζοντας ότι ένα ατελές σύστημα θα συνεχίζει να αποτελεί ασπίδα για τους νεότερους και τις ευπαθείς ομάδες), δηλώνοντας ότι η δημόσια συζήτηση για αυτό το νομοσχέδιο συνεχίζεται εδώ και επτά μήνες τουλάχιστον, (κάνοντας αναφορά στη συζήτηση του Δεκεμβρίου του 2011, του Φεβρουαρίου του 2012 κλπ) και αποδίδοντας στην Ομοσπονδιακή κυβέρνηση ορισμένα πατερναλιστικά δικαιώματα:

[…] если каждый родитель вправе самостоятельно настраивать ограничения на доступ в Интернет для своего ребенка, оберегая его от вредоносного контента, то и государство, заботясь о своих гражданах, вправе и должно ограничивать противоправный контент […]

[…] αν κάθε γονιός έχει το ανεξάρτητο δικαίωμα να περιορίζει την πρόσβαση στο διαδίκτυο στα παιδιά του, με σκοπό να τα προστατέψει από επιβλαβές περιεχόμενο, τότε και η κυβέρνηση, επειδή ανησυχεί για τους πολίτες, έχει το δικαίωμα και μάλιστα την υποχρέωση να περιορίζει (την πρόσβαση) σε παράνομο περιεχόμενο. […]

Το Προεδρικό Συμβούλιο υψώνει Κόκκινη Σημαία

Τα σχόλια του Davydov μοιάζουν να στοχεύουν στις ανησυχίες που έθεσε το Προεδρικό Συμβούλιο σε σχέση με τα Ανθρώπινα Διακαιώματα, δημοσιοποιώντας την αντίθεσή του στο Νόμο 89417-6 σε μια ανακοίνωση [13] [ru] της 3ης Ιουλίου 2012. (Ο Vladimir Legoida, αντιπρόσωπος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο συμβούλιο, διαφώνησε και έγραψε μια ξεχωριστή άποψη [14] [ru], η οποία μοιράζεται πολλά κοινά σημεία με αυτά του άρθρου του Davydov). Η δήλωση του Συμβουλίου (υπογεγραμμένη από 22 μέλη – αν και τουλάχιστον έξι παραιτήθηκαν έκτοτε) επικεντρώθηκε στην απειλή της διαδικτυακής λογοκρισίας, ενώ ακολούθησαν πέντε συγκεκριμένες αιτίες για να απορρίψει κανείς το νομοσχέδιο με την τρέχουσα μορφή του. Αυτές οι αιτίες μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:

  1. Το να συμπεριληφθούν ολόκληρες διαδικτυακές διευθύνσεις στο μητρώο (και όχι απλά τα URL με παράνομο περιεχόμενο) θα μπορούσε πιθανότατα να παγιδεύσει και νομοταγείς ιστοσελίδες.
  2. Όπως και το νομοσχέδιο SOPA [15] [en], έτσι και ο Νόμος 89417-6 θέτει ουσιαστικά την “επιλεκτική τιμωρία” για τους διαδικτυακούς δράστες και τους παροχείς, ως ένα αποτελεσματικό υποκατάστατο της δουλειάς της αστυνομίας.
  3. Αυτό το “φιλτράρισμα” θα επιβραδύνει τη λειτουργία ολόκληρου του Ρωσικού Δικτύου (RuNet) και θα προκαλέσει βλάβες στο ηλεκτρονικό εμπόριο και τη διαδικτυακή καινοτομία.
  4. Η εκτεταμένη παρακολούθηση θα θέσει σε κίνδυνο την ιδιωτική ζωή, αυξάνοντας τη μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα.
  5. Ο εξοπλισμός μπλοκαρίσματος και φιλτραρίσματος που χρειάζεται για να εκπληρωθούν οι απαιτήσεις του νόμου, οπουδήποτε αλλού θα κόστιζαν από 50 εκατομμύρια μέχρι 10 δισεκατομμύρια δολάρια ηνωμένων πολιτειών. (Ο Sam Greene, παρεμπιπτόντως, υπολογίζει [16] [ru] το εθνικό κόστος να φτάσει περίπου τα 500 εκατομμύρια δολάρια).

Η γνώμη του Legoida αποτελεί μια ανταπάντηση γραμμή προς γραμμή εναντίον των διαφωνιών του Συμβουλίου. Η απάντησή του στον ισχυρισμό περί λογοκρισίας, για παράδειγμα, απευθύνεται στη φύση της απαγορευμένης πληροφορίας:

[…] цензура, по Конституции России, — это ограничение доступа граждан к законной информации. В то время как информация на сайтах, которые включаются в реестр, упомянутый в законопроекте, — незаконна и является результатом преступной деятельности.

Η Λογοκρισία, σύμφωνα με το Ρωσικό Ινστιτούτο, είναι ο περιορισμός της πρόσβασης των πολιτών σε νόμιμες πληροφορίες, εκτιμώντας ότι είναι παράνομο να προστίθενται στο μητρώο του νόμου ιστοσελίδες που περιέχουν πληροφορίες και αποτελεί εγκληματική πράξη.

“Σκυλιά κρυμμένα κάτω απ’ το χαλί”

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ έμεινε στην ιστορία γιατί παρομοίασε του Ρώσους πολιτικούς με μπουλντόγκ παρακολούθησης που μαλώνουν κάτω από μια κουβέρτα. Πέρα από τις δηλώσεις και τις επιφυλάξεις για το “Νόμο – μαύρη λίστα του διαδικτύου”, το δράμα έγκειται σε μια ευρύτερη διαμάχη μεταξύ του Προεδρικού προσωπικού και της κυβέρνησης του Πρωθυπουργού. Πράγματι, πριν τη σημερινή κίνηση δημοσιοποίησης της Ρωσικής Wikipedia, οι εταιρείες διαδικτύου παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό σιωπηλές [8] [ru], ενώ ένα μεγάλο μέρος της προσοχής που τράβηξε ο Νόμος 89417-6 απολαμβάνει τη σαφή περιφρόνηση [17] [ru] της Δούμα για την εναντίωση του Ντμίτρι Μεντβέντεφ στο νομοσχέδιο. (Πραγματικά, ο Υπουργός Επικοινωνιών και Μέσων Ενημέρωσης της κυβέρνησης Μεντβέντεφ, Nikolai Nikiforov, σήμερα το πρωί κοινοποίησε στο Τwitter [18] [ru] ότι ο νόμος με την τωρινή μορφή του είναι προβληματικός).

Μέλη του κοινοβουλίου φαίνεται πως στέλνουν ένα μήνυμα: παίρνουν καθοδήγηση από τον Πρόεδρο και όχι από τον Πρωθυπουργό. Η πολιτική αναλυτής Tatiana Stanovaya και κάποιοι άλλοι σημείωσαν [19] [ru] την εμφάνιση μιας ουσιαστικά παράλληλης γραμμής στην προεδρική διακυβέρνηση – μια γραμμή που θα επισκιάσει τα καθήκοντα και τις εξουσίες της επίσημης προεδρικής κυβέρνησης. (Αυτό ουσιαστικά ανατρέπει τις θεσμικές εξελίξεις κατά τη διάρκεια της προσωρινής απουσίας του Πούτιν από την προεδρική θέση). Το πιο εμφανές παράδειγμα αυτού του σφετερισμού, αποτελεί ο νέος ρόλος [20] [ru] του Igor Sechin στην προεδρική επιτροπή για τη βιομηχανία καυσίμων και ενέργειας – ένας ρόλος που αμφισβητεί ευθέως τη δικαιοδοσία του ανθρώπου του Μεντβέντεφ, Arkady Dvorkovich, σε αυτό το ζήτημα. Το φαινόμενο της “δυαδικότητας” επαναλαμβάνεται παντού -στη διαχείριση των συντάξεων, στην ερευνητική και εκπαιδευτική πολιτική, αλλά και σε άλλα ζητήματα.

Ο αρχιαπατεώνας της αντι-Κρεμλινικής αντιπολίτευσης και νυν Αναπληρωτής Πρωθυπουργός του Οικονομικού Συγχρονισμού, Vladislav Surkov, φημολογείται [21] [ru] ότι έχει συντάξει ένα υποστηρικτικό άρθρο για το Νόμο 89417-6, θέτοντας ως προϋπόθεση να αφαιρέσουν οι υπουργοί την ιδέα της μαύρης λίστας. (Το τί θα απέμενε από το Νόμο μετά από μια τέτοια αναθεώρηση, είναι άλλο θέμα). Εν όψει αυτού του δισταγμού και της αντίθετης στάσης του Surkov και του Nikiforov, ο Πούτιν στο τέλος του Ιουνίου πρόσθεσε [22] [ru] ένα καινούργιο γραφείο στο προεδρικό προσωπικό, το οποίο έμοιαζε να ανταγωνίζεται την εξουσία των πρώτων. Αυτό το γραφείο “Για την Εφαρμογή της Τεχνολογίας των Πληροφοριών και την Ανάπτυξη της Ηλεκτρονικής Δημοκρατίας” έχει να βγάλει και αυτό μια δημόσια ανακοίνωση για το “Μεγάλο Τείχος Προστασίας της Ρωσίας”.