Μόλις πριν από δυο χρόνια, η δυνατότητα των Ρώσων για δημόσια διαμαρτυρία φαινόταν να περιορίζεται στους φανατικούς οπαδούς του ποδοσφαίρου και σε αναταραχές. Στις 11 Δεκεμβρίου 2010, λίγες χιλιάδες οπαδοί συγκεντρώθηκαν έξω από το Κρεμλίνο για να θρηνήσουν τη δολοφονία ενός δικού τους από ένα άντρα από την Kabardino-Balkaria, μια μουσουλμανική Λαϊκή Δημοκρατία του Βόρειου Καυκάσου. Η συγκέντρωση γρήγορα μετατράπηκε σε μάχη σώμα με σώμα με την αστυνομία της Μόσχας και επεκτάθηκε στον κοντινό σταθμό του μετρό, πριν να στοιχίσει τελικά την ζωή ενός περαστικού.
Αυτό ήταν ό,τι καλύτερο, όπως φαινόταν εκείνη την εποχή, θα μπορούσε να περιμένει κανείς από την αγωνιζόμενη κοινωνία της Ρωσίας, ένα υπό διάλυση μόρφωμα που αποτελείτο από αναμφισβήτητα μη δημοφιλείς φιλελεύθερους και προφανώς αιμοδιψείς εθνικιστές. Τον Νοέμβριο του 2011, έλαβε χώρα η ” Ρώσικη Πορεία” και ο Alexey Navalny συμμετείχε σκανδαλωδώς για τέταρτη φορά στην επταετή ιστορία της παρέλασης. Ο Navalny, ένας αυτό-ανακηρυγμένος “δημοκράτης εθνικιστής”, δήλωσε πως οι εθνικιστές και οι φιλελεύθεροι της αντιπολίτευσης είχαν κοινά σημεία και θα έπρεπε να ενωθούν ενάντια στο Κρεμλίνο.
Ένα μήνα αργότερα, σημαντικοί ισχυρισμοί για νοθείες κατά την διάρκεια των κοινοβουλευτικών εκλογών της Ρωσίας πυροδότησαν τις μεγαλύτερες δημόσιες διαμαρτυρίες της τελευταίας δεκαετίας, αδιαφορώντας για τις διαφωνίες σχετικά με το ποιος ανάμεσα στους φιλελεύθερους και τους εθνικιστές αντιπροσώπευε καλύτερα το μέλλον της χώρας. Ο αριθμός των Ρώσων που ήταν διατεθειμένοι να παραστούν σε μια δημόσια διαμαρτυρία αυξήθηκε ραγδαία από το μετριοπαθές των δυο χιλιάδων ατόμων σε περίπου 100 χιλιάδες. Ο κόσμος ήταν αρκετός, και οι εσωτερικές διαμάχες της αντιπολίτευσης – αν και δεν σταμάτησαν ποτέ- σίγουρα επισκιάστηκαν από την άνοδο μιας μαζικής αρμονίας.
Η Ρώσικη Πορεία
Σε λίγες ώρες [στμ: το άρθρο γράφτηκε στις 4 Νοεμβρίου], η πρώτη Ρώσικη Πορεία στην Μόσχα μετά τις διαμαρτυρίες του περασμένου χειμώνα, θα ξεκινήσει. Ο Konstantin Krylov, μια από τις μεγαλύτερες μορφές του κινήματος και οργανωτής της παρέλασης, ανέφερε [ru] στο blog του ότι αποζητά ένα πιο περιεκτικό κλίμα φέτος:
В этом году 4 ноября будет отличаться от всех предыдущих. Если раньше это был день, когда русские националистические силы объединялись, чтобы напомнить о себе, то сейчас 4 ноября свидетельствует о том, что русское национальное движение стало неотъемлемым фактом общероссийского протестного движения. Мы не против видеть там и Навального, и других оппозиционных политиков.
Φέτος, η 4η Νοεμβρίου [Η Ρώσικη Πορεία] θα είναι διαφορετική από όλες τις προηγούμενες. Αν παλιότερα ήταν μια μέρα που οι Ρώσοι εθνικιστές συναντιόντουσαν για να θυμηθούν ποιοι είναι, η σημερινή 4η Νοεμβρίου επιβεβαιώνει ότι το Ρωσικό εθνικιστικό κίνημα έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του πανρωσικού κινήματος διαμαρτυρίας. Δεν είμαστε αντίθετοι στο να δούμε τον Navalny εκεί ή άλλους πολιτικούς της αντιπολίτευσης.
Όπως πολλοί Ρώσοι φιλελεύθεροι, έτσι και ο Anton Orekh της Echo of Moscow (Ηχώ της Μόσχας), παραμένει σκεπτικός για την ανάγκη αναγνώρισης αυτών των “σημαντικών γεγονότων”. Σε μια δημοσίευση [ru] στις 31 Οκτωβρίου, σημείωσε πως οι αξιωματούχοι της Μόσχας ανέτρεψαν την πρόσφατη πολιτική γραμμή τους δίνοντας στους εθνικιστές την άδεια να κάνουν πορεία μέσα στο κέντρο της πόλης αυτή την χρονιά. Ο Orekh προβλέπει ότι η αστυνομία θα διευκολύνει αντί να εμποδίσει την παρέλαση, εγείροντας υποψίες πως η κυβέρνηση προωθεί την επιρροή των εθνικιστών:
Хотите в центре? Нет проблем.
Уверен, что Марш пройдет великолепно. И у полиции не будет никаких претензий. И никакого экстремизма там не найдут, никакого призыва к беспорядкам. Никого не накажут, не посадят и не оштрафуют.
Θέλετε [να κάνετε πορεία] στο κέντρο; Κανένα πρόβλημα
Είμαι σίγουρος πως η πορεία θα είναι υπέροχη. Και η αστυνομία δεν θα έχει κανένα παράπονο. Και δεν θα υπάρχουν καθόλου εξτρεμιστές ή εκκλήσεις για ξεσηκωμούς. Κανείς δεν θα τιμωρηθεί, δεν θα φυλακιστεί ή δεν θα του επιβληθεί κάποιο πρόστιμο.
Γράφοντας [ru] στην φιλελεύθερη διαδικτυακή εφημερίδα Ezhednevnyi Zhurnal, ο Dmitri Ermoltsev υπονόησε πως είναι πιθανή μια συμμαχία με τους εθνικιστές:
И прежде чем сесть с ними в одну лодку, например в грядущий Координационный совет, твердо бы заучили литовскую поговорку: с чертом даже яблоки опасно собирать — не только яблок не получишь, но и мешка лишишься.
Και πριν συνεργαστείτε μαζί τους (ίσως στο μελλοντικό Συντονιστικό Συμβούλιο), θα έπρεπε να έχετε κατά νου αυτή την Λιθουανική παροιμία: είναι επικίνδυνο να μαζεύεις μήλα με τον Διάβολο- όχι μόνο δεν θα πάρεις τα μήλα αλλά θα χάσεις και το καλάθι.
Γράφοντας στην LiveJournal, ο εθνικιστής blogger nazpat, αναφέρθηκε στο άρθρο του Ermoltsev, ειδικά το σημείο που περιέγραφε τους περιθωριακούς της πολιτικής:
Дело в том, что протест создает для националистов возможности, которыми они прежде не располагали. Доселе они были маргиналами в публичном пространстве.
Το θέμα είναι: το κίνημα διαμαρτυρίας δημιουργεί ευκαιρίες για τους εθνικιστές που δεν είχαν στο παρελθόν. Μέχρι τώρα ήταν περιθωριακοί στην πολιτική σκηνή.
Ο Nazpat απαντά [ru] υποστηρίζοντας πως οι εθνικιστές είναι η μοναδική κοινωνική δύναμη που προκάλεσε την άμεση παρέμβαση του Βλαντιμίρ Πούτιν:
[Н]е зря повторюсь Путин лично улаживал конфликт Манежка-2010. Повторюсь – единственный раз он полез разруливать выступление массовое людей, встречаясь, уговаривая, обещая.
Υπάρχει λόγος που ο Πούτιν προσωπικά επέλυσε την διαμάχη του Manezh το 2010. Θα το ξαναπώ: ήταν η μόνη φορά που ασχολήθηκε με την διάλυση μια μαζικής διαδήλωσης, κάνοντας συναντήσεις, πιέζοντας πλευρές, δίνοντας υποσχέσεις.
Ο ατελείωτος εθνικισμός του Navalny
Αυτή την στιγμή, δεν είναι γνωστό να ο Navalny θα παρευρεθεί στην φετινή Ρώσικη Πορεία, αν και στις 30 Οκτωβρίου, επαναδημοσίευσε [ru] μια ανακοίνωση από την ομάδα του Krylov ότι η πόλη ενέκρινε την άδεια για την παρέλαση. Την επόμενη μέρα ο Navalny δημοσίευσε [ru] στο LiveJournal του ένα σύνδεσμο για το νέο μουσικό βίντεο του συγκροτήματος Rabfak, το οποίο κατέκτησε το RuNet τον περασμένο Οκτώβριο με το viral hit, “Nash Durdom Golosuet Za Putina” (“Το τρελοκομείο μας ψηφίζει τον Πούτιν”). Αυτό το βίντεο έχει αυτή την στιγμή πάνω από 550 χιλιάδες θεάσεις στο YouTube — μόλις 30 χιλιάδες περισσότερες από το “Khavtit Kormit Kanzas!” (“Αρκετά ταΐσαμε το Κάνσας!”), το τραγούδι που μοιράστηκε ο Navalny.
Το νέο τραγούδι των Rabfak είναι ένα λογοπαίγνιο με το εθνικιστικό μήνυμα “Khvatit Kormit Kavkaz!,” το οποίο αναφέρεται στις ομοσπονδιακές επιχορηγήσεις στις τοπικές κυβερνήσεις του Ρωσικού Βόρειου Καυκάσου. (Ο Navalny είναι μέλος αυτής της εκστρατείας.) Το μουσικό βίντεο παρουσιάζει ένα μοντάζ ερασιτεχνικών εικόνων Καυκάσιων την στιγμή που διαπράττουν εγκλήματα και χορεύουν παραδοσιακούς χορούς, υπονοώντας ότι η κουλτούρα τους είναι βουτηγμένη στη βία. (Μόλις λίγες μέρες πριν, ο εθνικιστής Vladimir Tor μοιράστηκε ένα παρόμοιο βίντεο [ru] στο LJ του.)
Γράφοντας στο Facebook, ο δημοσιογράφος Andrey Loshak επέκρινε τον Navalny που ξαναδημοσίευσε το τραγούδι, σημειώνοντας [ru]:
Меня смущает четкое понимание, что если бы РМ собрал вдруг больше, чем митинг белых ленточек, Навальный бы несомненно принял сторону тех, кого больше.
Με προβληματίζει που συνειδητοποιώ πως – αν η Ρώσικη Πορεία ξαφνικά προσέλκυε περισσότερους από ό,τι οι πορείες White Ribbon- ο Navalny σίγουρα θα συντασσόταν με αυτή που θα είχε τον περισσότερο κόσμο.
Τέτοιες κατηγορίες για σκοπιμότητες δεν είναι καινούργιες. Πράγματι, περισσότερο από ένα χρόνο πριν, τον Οκτώβριο του 2011, η δημοσιογράφος Yulia Latynina έφτασε να υπερασπιστεί τον “εθνικισμό ως εργαλείο” του Navalny. Έγραφε τότε:
Я хорошо понимаю Навального. Он политик, для него национализм — инструмент. Это очень опасный инструмент. Но других инструментов у тех, кто попытается реально реформировать Россию, нет. Потому что если рассказывать, что Россию мы реформируем с помощью всеобщего избирательного права и обещаний всеобщего благосостояния, то, ребят, это немножко нереально.
Καταλαβαίνω πολύ καλά τον Navalny. Είναι πολιτικός και γι’ αυτόν ο εθνικισμός είναι ένα εργαλείο. Είναι ένα πολύ επικίνδυνο εργαλείο, αλλά δεν υπάρχουν άλλα διαθέσιμα εργαλεία στην προσπάθεια αναμόρφωσης της Ρωσίας. Διότι αν θέλετε να υποστηρίξετε πως θα αναμορφώσουμε την Ρωσία με παγκόσμια δικαιώματα ψήφου και υποσχέσεις για παγκόσμια ευημερία, τότε, παιδιά, είστε λιγάκι εκτός πραγματικότητας.
Σήμερα η Ρωσία κάθε άλλο παρά ένα “αναμορφωμένο έθνος” είναι, αλλά ειρωνικά ήταν η ρητορική για παγκόσμια δικαιώματα ψήφου και άλλες αδικίες που στο τέλος έδωσαν το έναυσμα για τις διαμαρτυρίες και εκτόξευσαν τον Navalny στο επίκεντρο του κινήματος. Ο περσινός χειμώνας είναι ιστορία, και το κρύο των τελευταίων μηνών του 2012 επανέφερε την μειωμένη συμμετοχή. Παρότι οι πρόσφατες εκλογές για το Συντονιστικό Συμβούλιο κινητοποίησαν σχεδόν 100 χιλιάδες ψηφοφόρους, οι οπαδοί της αντιπολίτευσης δεν φαίνεται να αυξάνονται πια. Ως αποτέλεσμα, ο εσωτερικός ανταγωνισμός της αντιπολίτευσης είναι πιο εμφανής.
Αυτή την εβδομάδα, ο αρχισυντάκτης της Nezavisimaia Gazeta, Konstantin Remchukov, είπε [ru] στην Ηχώ της Μόσχας (Echo of Moscow) ότι μια από τις μεγαλύτερες αλλαγές του τελευταίου χρόνου ήταν η μετατροπή του Navalny από bloggers και netizens σε πραγματικό πολιτικό. Αντιμετωπίζει το Συντονιστικό Συμβούλιο ως μια μικρή επιτυχία και μια γέφυρα που ενώνει τον Navalny με τον επίσημο κόσμο της πολιτικής.
Αν ο Remchukov έχει δίκιο, η αυριανή Ρώσικη Πορεία, θα είναι μια ενδιαφέρουσα δοκιμασία για το πώς (ή για το αν) ο Navalny βλέπει τον νέο του ρόλο να επηρεάζει την εθνικιστική-δημοκρατική αδελφότητα που τόσο εργάστηκε για να δημιουργήσει.