Ανεξάρτητα από τη συσπείρωση των φεμινιστικών κινημάτων στην Ευρώπη και τη Γαλλία πίσω από τη FEMEN [en], η διαμάχη γύρω από τη φεμινιστική οργάνωση συνεχίζεται. Πυροδοτώντας ένα μπαράζ επίκρισης και επιθέσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στον τύπο και σε μερικούς πολιτικούς κύκλους τα μέλη της FEMEN, χρησιμοποιώντας τα γυμνά τους στήθη ως απλά αλλά ριζοσπαστικά όπλα, φαίνεται να αποτελούν ένα σύμβολο διαμαρτυρίας για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τη στιγμή που ένας άντρας αυτοπυρπολείται κατά τη διάρκεια μίας διαμαρτυρίας κανείς δεν σκέφτεται να τον κατηγορήσει ότι βλάπτει κάποια κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης. Άραγε η FEMEN θέτει σε κίνδυνο τα δικαιώματα των γυναικών με τη ριζοσπαστική φύση των δράσεών της;
Ακολουθώντας τις δραστηριότητες υποστήριξης της FEMEN για την ακτιβίστρια της οργάνωσης Amina Tyler, η οποία είχε δεχθεί απειλές από εξέχοντα πρόσωπα της Τυνησίας [en] επειδή ανέβαζε γυμνόστηθες φωτογραφίες πολιτικών προσώπων στη σελίδα της στο Facebook και συνελήφθη επειδή ζωγράφισε το όνομα της οργάνωσης σε έναν τοίχο νεκροταφείου στο Kairouan διαμαρτυρόμενη [en] ενάντια στη σχεδιασμένη συνάντηση των ριζοσπαστών σαλαφιστών μουσουλμάνων, η Karima Brini [fr], ιδρύτρια της τυνησιακής οργάνωσης Femme et citoyenneté (Γυναίκα και υπηκοότητα), έγραψε ότι τέτοιου είδους ριζοσπαστικές αντιδράσεις μπορεί να αποδειχθούν βλαβερές [fr]. Τρεις ακτιβίστριες της FEMEN συνελήφθησαν [en] αργότερα και φυλακίστηκαν επειδή διαμαρτυρήθηκαν γυμνόστηθες μπροστά από το υπουργείο δικαιοσύνης στην Τύνιδα υποστηρίζοντας την Tyler:
Les raisons de leur combat contre l’exploitation des femmes sont respectables. Mais ce qu’elles ont fait ici en Tunisie va nous porter préjudice parce qu’on aura tendance à associer les organisations qui travaillent pour les droits des femmes à leur action.”
Οι λόγοι για τη μάχη τους ενάντια στην εκμετάλλευση των γυναικών είναι αξιέπαινοι. Αλλά η δράση τους εδώ στην Τυνησία θα μας επηρεάσει με δυσμενή τρόπο επειδή οι άνθρωποι θα έχουν την τάση να συνδέουν τις δράσεις τους με οργανώσεις που εργάζονται για τα δικαιώματα των γυναικών.
Το εμπορικό μυστικό της FEMEN
Υπάρχουν κατά πάσα πιθανότητα πολλοί περιστασιακοί λόγοι που το κίνημα της FEMEN έχει τόσο μεγάλη επιτυχία στα μέσα ενημέρωσης. Με την επισκεψιμότητα στο Twitter [fr] να χτυπάει κόκκινο (σχεδόν 7.000 άνθρωποι ακολουθούν το FEMEN France), με παθιασμένες σελίδες στο Facebook [fr] για κάθε χώρα (η γαλλική σελίδα της FEMEN έχει συγκεντρώσει σχεδόν 40.000 likes) καθώς και με την ιστοσελίδα της [en] είναι φανερό ότι οι ακτιβίστριες της FEMEN ξέρουν πως να χρησιμοποιούν όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους και το κάνουν.
Φαίνεται ότι το κλειδί για την επιτυχία τους βασίζεται απλώς στα ριζοσπαστικά και καινοτόμα μέσα διαμαρτυρίας τους: μία απλή, ισχυρή, αποτελεσματική, εμβληματική, δημοφιλής, καθολική και πανάρχαιη χειρονομία, μία τεράστια κλωτσιά στη φωλιά της σφήκας. Μία χειρονομία την οποία ο Olivier Ciappa [fr] θέλησε να αντικατοπτρίσει στο καινούριο γαλλικό γραμματόσημο που σχεδίασε απεικονίζοντας το εθνικό έμβλημα της χώρας, τη Marianne [en], εμπνευσμένος από μία εξέχουσα ακτιβίστρια της FEMEN, την Inna Shevchenko:
Elle incarne le mieux les valeurs de la République, liberté, égalité, fraternité. Le féminisme fait partie intégrante de ces valeurs. Et la Marianne, au temps de la Révolution était seins nus, alors pourquoi ne pas rendre hommage à cette fabuleuse Femen ? “
Ενσαρκώνει με τον καλύτερο τρόπο τις αξίες της γαλλικής δημοκρατίας: ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα. Ο φεμινισμός είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι αυτών των αξιών. Και η Marianne ήταν γυμνόστηθη κατά τη διάρκεια της επανάστασης, γιατί λοιπόν να μην αποτίσουμε φόρο τιμής σε αυτήν την φανταστική FEMENίστρια;
Αυτή είναι και η πράξη για την οποία η ακτιβίστρια της FEMEN από την Τυνησία Amina Tyler τόσο αποθεώθηκε όσο και καταδικάστηκε. Με την κατηγορία της “ανήθικης συμπεριφοράς” (gestes immoraux [fr]) από το υπουργείο δικαιοσύνης της Τυνησίας αυτή η ίδια πράξη είναι εκείνη που ο Sami Adleeb υπερασπίστηκε στο blog του [fr]:
En aucun cas son geste est impudique ni symptomatique d’un quelconque trouble psychologique. C’est un cri d’indignation et de colère contre la bondieuserie […]. Elle voulait attirer l’attention de l’opinion publique mondiale sur les atteintes au droit des femmes, sur la banalisation du viol et l’impunité dont bénéficient les violeurs en Tunisie post 14 janvier 2011. […] En recourant à ce mode d’expression politique inédit en Tunisie, Amina n’a pas enfreint les tabous ou un quelconque ordre moral […], elle n’a justement rien à dissimuler, c’est pourquoi elle revendique en toute dignité et liberté.”
Σε καμία περίπτωση η πράξη της δεν ήταν απρεπής ούτε δείγμα κάποιας ψυχολογικής ανωμαλίας. Είναι μία κραυγή αγανάκτησης και θυμού που απευθύνεται στους δήθεν αγίους […]. Θέλησε να τραβήξει την παγκόσμια προσοχή στις παραβιάσεις των δικαιωμάτων των γυναικών, τον ευτελισμό του βιασμού και την ατιμωρησία που απολαμβάνουν οι βιαστές στην μετα-επαναστατική Τυνησία […]. Χρησιμοποιώντας αυτή τη χωρίς προηγούμενο μέθοδο πολιτικής έκφρασης στην Τυνησία, η Amina δεν παραβίασε ταμπού ή την ηθική τάξη […], δικαίως δεν έχει τίποτα να κρύψει και γι’ αυτό ζητάει ολοκληρωτικά αξιοπρέπεια και ελευθερία.
Η γύμνια και ειδικά εκείνη των γυναικών ως μορφή διαμαρτυρίας ενάντια στην κοινωνική βία σε δημόσιους χώρους έχουν αναφερθεί στο παρελθόν από το Rue 89 [fr] το 2011 σχετικά με διαμάχη Κίνας-Θιβέτ:
En septembre, à Shanghaï, une autre femme âgée de 77 ans, médecin, avait eu recours à un autre mode de protestation : elle avait manifesté, nue et à genoux devant le siège du tribunal local.”
Το Σεπτέμβριο στη Σανγκάη μία ακόμη γυναίκα, 77 χρονών και γιατρός, χρησιμοποίησε μία άλλη μορφή διαμαρτυρίας: διαδήλωσε γυμνή και γονατισμένη μπροστά από το τοπικό δικαστήριο.
Ένα ασαφές αλλά ακραίο μήνυμα
Αν και οι δράσεις της FEMEN είναι ξεκάθαρες, το μήνυμα που τις συνοδεύει φαίνεται να είναι δύσκολο να το κατανοήσει κανείς. Έχοντας ανεβάσει ένα προβληματικό tweet [en] για το Ισλάμ και το Ραμαντάν η Inna Shevchenko [fr] υπερασπίστηκε τον εαυτό της για τις κατηγορίες για ισλαμοφοβία στη γαλλική καθημερινή εφημερίδα Libération [fr] :
S’agissant des accusations d’islamophobie, Inna Shevchenko les balaie d’un revers de la main, préférant le terme « religiophobe » et insistant sur le fait que les Femen n’ont « pas peur de souligner les aspects liberticides de cette religion ou d’autres religions ».”
Η Inna Shevchenko αψηφά τις κατηγορίες για ισλαμοφοβία προτιμώντας τον όρο “θρησκειοφοβία” και επιμένοντας ότι η FEMEN “δε φοβάται να επισημάνει τις αυστηρές και άδικες πτυχές της θρησκείας ή των άλλων θρησκειών.”
Η ιστοσελίδα της FEMEN [en] εξελίχθηκε πρόσφατα καθώς φαίνεται για να πάρει μια πιο ριζοσπαστική κατεύθυνση συνδυάζοντας εξαιρετικά υπαινικτικά σύμβολα όπως η σβάστικα με θέσεις μάχης και με διάθεση κατά των ανδρών:
Η FEMEN είναι οι νέες αμαζόνες ικανές να υπονομεύσουν τα θεμέλια του πατριαρχικού κόσμου με τη νοημοσύνη τους, τη σεξουαλικότητά τους, την ευελιξία τους και την ικανότητά τους να δημιουργούν χάος και να σπέρνουν νευρώσεις και τον πανικό στον κόσμο των ανδρών.
Στην Ινδία άλλες γυναίκες προχώρησαν από μία φανταστική μάχη των φύλων σε μία πραγματική με το Pink Sari gang [fr] [η συμμορία των ροζ σαρί] – βλ. και την αγγλική Wikipedia]:
Elles ont choisi le rose comme emblème de leur combat et peuvent compter dans leurs rangs, plusieurs centaines de militantes et de militants. Elles sont armées de lathi – les bâtons traditionnels – qui servent à battre les hommes qui ont abusé de leurs épouses ou les ont abandonnées, et aussi à “tabasser” les policiers qui ont refusé d’enregistrer des plaintes pour viol.”
Επέλεξαν το ροζ ως ένα σύμβολο του αγώνα τους και μετρούν εκατοντάδες ακτιβιστές στις τάξεις τους. Είναι οπλισμένες με lathi, παραδοσιακά ρόπαλα, που χρησιμοποιούνται για να χτυπήσουν άνδρες που έχουν κακοποιήσει ή εγκαταλείψει τις γυναίκες τους και για να “χτυπάνε” αστυνομικούς που αρνούνται να καταχωρήσουν καταγγελίες για βιασμούς.
Η FEMEN φαίνεται πολύ πιο μετριοπαθής στην ιστοσελίδα της [en]:
- Φέρνουμε κοντά νέες γυναίκες με βάση τις αρχές της κοινωνικής αφύπνισης και του ακτιβισμού καθώς και της πνευματικής και πολιτισμικής ανάπτυξης.
- Αναγνωρίζουμε τις ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας, τις ισότητας και της εκτενούς ανάπτυξης ενός ανθρώπου ανεξάρτητα από το φύλο.
- Δημιουργούμε μία εθνική εικόνα θηλυκότητας, μητρότητας και ομορφιάς με βάση την εμπειρία των ευρωατλαντικών κινημάτων.
Η λέξη “εθνική” στην τελευταία πρόταση εντούτοις θα μπορούσε να προκαλέσει τη δυσπιστία.
Ούτε υπέρ ούτε κατά
Η ταυτότητα του κινήματος της FEMEN είναι υπό κατασκευή και εξελίσσεται παράλληλα με τα γεγονότα που δημιουργεί. Ξυπνάει το μίσος που φαίνεται να προέρχεται από μία αλλοτινή εποχή αλλά επίσης και ένα μεγάλο αριθμό παρανοήσεων κατά κύριο λόγο από τις φεμινίστριες. Η ιστοσελίδα Egalité et réconcilitation [fr] για παράδειγμα αναφέρει:
« Ce n’est qu’une simulation de féminisme » […]. Femen « nuit à l’image de l’Ukraine autant qu’au vrai mouvement féministe », renchérit Marianna Evsioukova, une responsable à Kiev de l’ONG internationale La Strada, qui défend les droits des femmes. D’autres assimilent les Femen à un projet commercial […].”
“Πρόκειται για έναν προσποιητό φεμινισμό” […]. η FEMEN “είναι τόσο βλαβερή για την εικόνα της Ουκρανίας όσο και στο πραγματικό φεμινιστικό κίνημα” προσθέτει η Marianna Evsioukova, ανώτατη υπάλληλος στην Μ.Κ.Ο. La Strada για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών στο Κίεβο. Άλλοι συνδέουν τη FEMEN με ένα εμπορικό σχέδιο […].
Αλλά η FEMEN έχει στην πραγματικότητα τις δράσεις της, εκείνες που τη συνδέουν με τον κόσμο και ειδικότερα με τις γυναίκες. Μία ομάδα ελληνίδων ανέβασε το παρακάτω βίντεο στη σελίδα της FEMEN της Γαλλίας στο Facebook ως μία ένδειξη της υποστήριξής προς την Amina και ακολούθησε η προσωρινή λογοκρισία της συγκεκριμένης σελίδας. [en]
Το γεγονός ότι η FEMEN συζητιέται τόσο πολύ καταδεικνύει ότι όπως και να'χει το θέμα των δικαιωμάτων των γυναικών απέχει πολύ από το να επιλυθεί τόσο στη Γαλλία όσο και αλλού. Συνεπώς φαίνεται ότι το ερώτημα δεν είναι αν κάποιος είναι υπέρ ή κατά της FEMEN αλλά περισσότερο να ριχτεί άπλετο φως σε αυτήν την πανάρχαια αδικία σαν μία ευκαιρία για τα φεμινιστικά κινήματα στο σύνολό τους να αλλάξουν και να εξελιχθούν. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Femmes pour la paix [fr]:
Tout militantisme demande du courage car d’une certaine manière nous nous mettons à nu devant une masse uniforme. Il est plus facile de rester chez soi à regarder le monde évoluer sans nous que d’y participer.”
Κάθε είδους ακτιβισμός απαιτεί κουράγιο γιατί κατά μία έννοια ξεγυμνώνουμε τους εαυτούς μας μπροστά στην αδιάφορη μάζα. Είναι ευκολότερο να μείνει κανείς σπίτι και να βλέπει τον κόσμο να περνάει από δίπλα του χωρίς να συμμετέχει.