Μετανάστες στο “la Bestia”. Φωτογραφία από τον Peter Haden στο Flickr (CC BY 2.0)

Αυτή η ανάρτηση είναι μέρος του αφιερώματός μας Λατινική Αμερική: Μεταναστευτικά Ταξίδια σε συνεργασία με το Κογκρέσο της Βόρειας Αμερικής για τη Λατινική Αμερική (NACLA). Μείνετε συντονισμένοι για περισσότερα άρθρα και podcast.

Στις 25 Αυγούστου 2013, ένα φορτηγό τρένο εκτροχιάστηκε στο νότιο Μεξικό σκοτώνοντας 11 μετανάστες από την Κεντρική Αμερική, που είχαν ανεβεί στην κορυφή των συρμών. Τουλάχιστον 250 Κεντροαμερικανοί εκτιμάται ότι είχαν ανεβεί στο τρένο πριν από τον εκτροχιασμό, ο οποίος προκάλεσε τον τραυματισμό άλλων 18 μεταναστών.

Κάθε χρόνο χιλιάδες Κεντροαμερικανοί ανεβαίνουν σε μεξικανικά φορτηγά τρένα προς τον βορρά για μια ευκαιρία να φτάσουν στα σύνορα των ΗΠΑ για αναζήτηση εργασίας και καλύτερης ζωής. Οι μετανάστες συχνά το κάνουν αυτό για να ξεφύγουν από τους Μεξικανούς αξιωματούχους μετανάστευσης, οι οποίοι σαρώνουν τα λεωφορεία σε σημεία ελέγχου ψάχνοντας Κεντροαμερικανούς για απέλαση.

Γνωστό στους μετανάστες ως “la bestia” (το Θηρίο), το μεξικάνικο τρένο προσφέρει στους Κεντροαμερικανούς έναν εναλλακτικό τρόπο να φτάσουν στις ΗΠΑ, αλλά είναι μια διαδρομή γεμάτη κινδύνους. Συμμορίες και διεφθαρμένοι Μεξικανοί αξιωματούχοι περιπλανιούνται στις γραμμές του τρένου και εκβιάζουν ή απάγουν μετανάστες, συχνά συλλαμβάνοντάς τους και αναγκάζοντάς τους να εργαστούν για ομάδες οργανωμένου εγκλήματος.

Ενώ οι εκτροχιασμοί τρένων του Θηρίου είναι συνηθισμένοι, η μεγαλύτερη πρόκληση, την οποία αντιμετωπίζουν πολλοί μετανάστες, που περνούν από το Μεξικό, προέρχεται από τις συμμορίες, που λυμαίνονται την ευάλωτη κατάστασή τους. Για τους περισσότερους μετανάστες από την Κεντρική Αμερική, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων προέρχεται από την Ονδούρα, που είναι σήμερα η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό δολοφονιών στον κόσμο, η εμπειρία τους με βία, που σχετίζεται με συμμορίες, ξεκινά συχνά, προτού καν εγκαταλείψουν τις χώρες καταγωγής τους.

Τον τελευταίο χρόνο, είχα την ευκαιρία να εργαστώ εθελοντικά σε ένα μικρό καταφύγιο μεταναστών στην Πόλη του Μεξικού. Τον περασμένο Μάρτιο, δεχτήκαμε μια γυναίκα από την Ονδούρα στο καταφύγιο ονόματι Juana Morelos, η οποία ταξίδευε στο Θηρίο με τον επτάχρονο γιο της. Η Juana έφυγε από την Ονδούρα, επειδή μια τοπική συμμορία, που απέσπασε εκβιαστικά χρήματα από ένα μικρό κατάστημα, που είχε στην κατοχή της, άρχισε τις απειλές θανάτου στην οικογένειά της, όταν δεν μπορούσε πλέον να τους ξοφλήσει. Φοβισμένη για τη ζωή της, η Juana έφυγε από την Ονδούρα με τον γιο της και άρχισε να επιβιβάζεται σε μεξικάνικα φορτηγά τρένα με προορισμό βόρεια προς τα σύνορα των ΗΠΑ.

Η Juana και ο γιος της πέρασαν αρκετούς μήνες στην Πόλη του Μεξικού, κατά τη διάρκεια των οποίων της έκανα μαθήματα εξπρές στα βασικά αγγλικά, προτού αυτή και ο γιος της συνεχίσουν το επικίνδυνο ταξίδι τους προς το Τέξας. Όταν η Juana έφτασε τελικά στα σύνορα των ΗΠΑ, λάβαμε νέα στο καταφύγιο ότι είχε προσπαθήσει να διασχίσει τα σύνορα με ένα “κογιότ” [λαθρέμπορο] και απελάθηκε. Ανησυχούσα για την ασφάλεια της Juana, αλλά, μόλις άκουσα ότι είχε φτάσει στα σύνορα, όπου η απειλή της απαγωγής συχνά αυξάνεται, τρομοκρατήθηκα ακόμη περισσότερο.

Η Juana έφτασε στα σύνορα δύο μήνες μετά τη δημοσίευση της πρότασης των γερουσιαστών της “συμμορίας των 8″ για ένα νέο ολοκληρωμένο νομοσχέδιο μεταρρύθμισης του μεταναστευτικού ζητήματος, το οποίο ψηφίστηκε στη Γερουσία τον περασμένο Ιούνιο και περιλαμβάνει αύξηση 3.500 Συνοριοφυλάκων σε περιπολίες και 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια για προσθήκη νέων συστημάτων επιτήρησης, εναέριων αεροσκαφών και κατασκευή περισσότερων περιφράξεων κατά μήκος των συνόρων ΗΠΑ-Μεξικού. Αντί να αντιμετωπίζει τους λόγους, για τους οποίους η Juana και οι εκατοντάδες μετανάστες στο τρένο του Μεξικού, που εκτροχιάστηκε την περασμένη εβδομάδα, μεταναστεύουν βόρεια στις ΗΠΑ, το τρέχον μεταρρυθμιστικό νομοσχέδιο τους προσφέρει μια κλειστή πόρτα, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τη βία, που προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από την αμερικανική κατανάλωση παράνομων ναρκωτικών.

Το τρέχον μεταρρυθμιστικό νομοσχέδιο περί μετανάστευσης μοιάζει πολύ με το νόμο περί μεταρρύθμισης και ελέγχου της μετανάστευσης του 1986 (IRCA), ο οποίος νομιμοποίησε σχεδόν τρία εκατομμύρια μετανάστες χωρίς έγγραφα στις ΗΠΑ και διπλασίασε τον αριθμό των Συνοριοφυλάκων σε περιπολίες σε σχεδόν 22.000. Σήμερα, περίπου 11 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στις ΗΠΑ χωρίς νομιμότητα, γεγονός που σημαίνει ότι ο IRCA έκανε ελάχιστα για να λύσει τα προβλήματα, που αναγκάζουν τους ανθρώπους να μεταναστεύσουν.

Κατά την επίσκεψή μου σε μια μικρή πόλη στην κεντρική μεξικανική πολιτεία Κερέταρο φέτος, συνάντησα έναν 81χρονο άνδρα, τον Jose Ramírez, ο οποίος απέκτησε αμερικανική υπηκοότητα μέσω του IRCA. Ως νεαρός, ο Ramírez περνούσε μισό χρόνο κάνοντας αγροτικές εργασίες στις ΗΠΑ και επέστρεφε στην πατρίδα για να επισκεφτεί τη γυναίκα και τα παιδιά του. Όταν η διέλευση των συνόρων έγινε πιο δαπανηρή και επικίνδυνη, ο Ramírez δεν μπορούσε πλέον να δικαιολογήσει την επιστροφή του στο Μεξικό τόσο συχνά κι έτσι μετεγκαταστάθηκε με ολόκληρη την οικογένειά του στη Φλόριντα. Η αύξηση της ασφάλειας των συνόρων το τελευταίο μισό του αιώνα, που υποτίθεται θα κρατούσε ανθρώπους σαν τον Ramírez εκτός ΗΠΑ, έγινε ακριβώς ό,τι τον ώθησε να μετακομίσει με την οικογένειά του στη Φλόριντα.

Αν και είναι αλήθεια ότι πολλά άτομα από το Μεξικό και την Κεντρική Αμερική εισέρχονται στις ΗΠΑ χωρίς άδεια και εγκαθίστανται μόνιμα, αυτό δεν σημαίνει ότι το θέλουν. Όπως οι περισσότεροι άνδρες και γυναίκες από τις μικρές πόλεις των ΗΠΑ, οι μετανάστες εργαζόμενοι της Λατινικής Αμερικής προέρχονται συχνά από αγροτικές περιοχές, όπου οι ντόπιοι εκτιμούν το σπίτι και την οικογένεια. Εάν προσφέρατε στους περισσότερους κατοίκους της αγροτικής Αμερικής μια εργασία, που πλήρωνε έως και επτά φορές το τρέχον εισόδημά τους, αλλά αυτό περιλάμβανε τη μετεγκατάσταση σε μια ξένη χώρα με διαφορετική γλώσσα και το να ρισκάρουν τη ζωή τους περπατώντας μέσα από μια έρημο για να φτάσουν εκεί, οι περισσότεροι μάλλον θα διάλεγαν να μείνουν σπίτι. Αλλά για ανθρώπους όπως η Juana Morelos, η έλλειψη οικονομικών ευκαιριών και η βία από το εμπόριο ναρκωτικών συχνά δεν τους αφήνουν επιλογή.

Η αύξηση της ασφάλειας στα νότια σύνορά μας θα αποθαρρύνει πολλούς μελλοντικούς μετανάστες από τη χώρα μας, αλλά δεν θα τους εμποδίσει να εισέλθουν σε αυτήν. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου για τη μετανάστευση στο Μεξικό τον τελευταίο χρόνο, συνάντησα πολλούς Μεξικανούς, που εργάστηκαν δεκαετίες στις ΗΠΑ με πλαστά έγγραφα για να εξοικονομήσουν αρκετά χρήματα για να αγοράσουν γη και να ξεκινήσουν μια επιχείρηση πίσω στην πατρίδα. Τι γίνεται, αν, αντί να επενδύσουμε δισεκατομμύρια δολάρια σε drone και φράχτες, χρησιμοποιούσαμε μερικά από αυτά τα χρήματα για να συνεργαστούμε με την κυβέρνηση του Μεξικού και να θεσπίσουμε δάνεια για αυτούς τους επίδοξους επιχειρηματίες για να ξεκινήσουν μικρές επιχειρήσεις και να απασχολούν τους γείτονές τους;

Ένα πραγματικά περιεκτικό νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση πρέπει επίσης να περιλαμβάνει ένα σχέδιο για τη μείωση της βίας στην Κεντρική Αμερική, που αναγκάζει πολλούς ντόπιους να μεταναστεύσουν. Η Ονδούρα και το Ελ Σαλβαδόρ έχουν σήμερα τα υψηλότερα ποσοστά δολοφονιών στον κόσμο. Αυτή η βία προκαλείται κυρίως από καρτέλ, που έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν την Κεντρική Αμερική για το λαθρεμπόριο ναρκωτικών στις ΗΠΑ.

Οι φωτογραφίες των μεταναστών, που στέκονται παράλληλα με το αναποδογυρισμένο τρένο, στον τόπο του εκτροχιασμού του Θηρίου την περασμένη εβδομάδα είναι μια εύκολη ιστορία για τα ΜΜΕ, που αναζητούν μια εντυπωσιακή ανταπόκριση από τους αναγνώστες ή τους θεατές τους. Αλλά το ατύχημα με το τρένο είναι ένα μόνο περιστατικό σε μια τεράστια αλυσίδα βίας και αυξανόμενου κινδύνου, που ακολουθεί τους μετανάστες από την Κεντρική Αμερική ως τα σύνορα των ΗΠΑ. Είναι ένα ζήτημα, που πολλοί πολιτικοί των ΗΠΑ θέλουν επί του παρόντος να επιλύσουν στρατιωτικοποιώντας τα νότια σύνορα, αλλά, όπως ακριβώς όταν το IRCA έγινε νόμος πριν από 25 χρόνια, τα πραγματικά προβλήματα, που πρέπει να αντιμετωπιστούν, παραμένουν μακριά από τα σύνορα των ΗΠΑ.

Αρκετές ημέρες μετά την απέλαση της Juana, αυτή και ο γιος της προσπάθησαν να περάσουν ξανά τα αμερικανικά σύνορα. Πίσω στο καταφύγιο στην Πόλη του Μεξικού, ένας από τους συγγενείς της Juana μου είπε ότι αυτή τη φορά έφτασαν με ασφάλεια στο Χιούστον.

Καθώς το Σώμα ετοιμάζεται να ψηφίσει για τη μεταναστευτική μεταρρύθμιση αργότερα εφέτος, χιλιάδες περισσότεροι μετανάστες, όπως η Juana και ο γιος της, συνεχίζουν να εισέρχονται στις ΗΠΑ με λαθρέμπορους. Εάν το τρέχον νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση περάσει, θα προσφέρει ιθαγένεια μόνο σε μετανάστες χωρίς έγγραφα, που εισήλθαν στις ΗΠΑ το 2011 ή νωρίτερα. Χωρίς αλλαγή εστίασης στο πώς το έθνος μας προσεγγίζει τη μετανάστευση στο μέλλον, ο εκτροχιασμός του Θηρίου θα συνεχίσει να είναι απλά ένα μικρό συμβάν μεταξύ μιας πολύ μεγαλύτερης τραγωδίας και η Juana και ο γιος της θα γίνουν μέρος της επόμενης γενιάς μεταναστών χωρίς έγγραφα, που θα αναγκαστούν να ζουν στις σκιές μας.