Το παρόν άρθρο και ένα ραδιοφωνικό ρεπορτάζ της Shirin Jaafari για το The World δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην ιστοσελίδα PRI.org στις 13 Φεβρουαρίου 2014, ενώ το άρθρο αναδημοσιεύεται ως τμήμα συμφωνίας κοινοποίησης περιεχομένου.

Για κάθε ταινία που προβάλλεται στο Ιράν, οι σκηνοθέτες είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν τον αυστηρό Ισλαμικό νόμο.

Άνδρες και γυναίκες δεν πρέπει να έχουν σωματική επαφή, ενώ οι γυναίκες είναι υποχρεωμένες να έχουν πάντα καλυμμένα τα μαλλιά τους.

“Μπορείτε να αναλογιστείτε πόσες ιστορίες δεν μπορούμε να διηγηθούμε ως σκηνοθέτες, επειδή δεν επιτρέπεται η παραμικρή σωματική επαφή μεταξύ ατόμων του αντίθετου φύλου;”, ρωτά ο Jamsheed Akrami, Ιρανός σκηνοθέτης που έχει εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Akrami πέρασε πέντε χρόνια παίρνοντας συνεντεύξεις από δώδεκα Ιρανούς σκηνοθέτες και ηθοποιούς, γυναίκες και άνδρες. Το αποτέλεσμα αυτών είναι το τελευταίο του ντοκιμαντέρ «Cinema of discontent», ελληνιστί «Ο κινηματογράφος της δυσαρέσκειας».

Όλοι τους στεναχωριούνται για το εμπόδιο που αντιμετωπίζουν. Το εμπόδιο να διηγηθούν μέσα από ένα κινηματογραφικό έργο μία ιστορία και παράλληλα να ακολουθούν κατά γράμμα τον Ισλαμικό νόμο.

“Ξέρετε, δεν αναφέρομαι σε ρομαντικές καταστάσεις, εδώ μιλάμε για περιπτώσεις που δεν μπορούμε να δείξουμε τη γονική στοργή ή την εξέταση γυναίκας ασθενούς από άνδρα γιατρό”, συμπληρώνει.

Ένας από τους σκηνοθέτες που παίρνει συνέντευξη ο Akrami στο ντοκιμαντέρ του, είναι ο Bahman Farmanara, ο οποίος εξηγεί πως κατάφερε να γυρίσει μία προκλητική σκηνή στην ταινία του «A Little Kiss».

“Υπάρχει μία αλληλουχία γεγονότων στην ταινία «A Little Kiss», όπου ο πατέρας μετά από 38 χρόνια στην Ελβετία, επιστρέφει ξαφνικά λόγω της αυτοκτονίας του γιου του και επισκέπτεται την κόρη του”, λέει. “Λοιπόν, προφανώς, σύμφωνα με τον Ισλαμικό νόμο, τον οποίο πρέπει να σεβαστούμε, ένας άνδρας και μία γυναίκα δεν αγκαλιάζουν ο ένας τον άλλο. Ακόμα και αν, σε αυτήν την περίπτωση, πρόκειται για πατέρα και κόρη”.

Με τον παρακάτω τρόπο ξεπέρασε τη δυσκολία αυτή ο σκηνοθέτης Farmanara.

“Αυτό που έκανα είναι το εξής: όταν η κόρη πλησιάζει τον πατέρα, αυτός βγάζει το καπέλο του. Με αυτόν τον τρόπο την αποτρέπει από το να τον πλησιάσει και άλλο…”, συμπληρώνει ο Farmanara.

Ο Farmanara προσθέτει επίσης πως το Ιράν είναι “ένα έθνος που στις ταινίες του, δεν φιλιούνται, δεν αγγίζονται, δεν αγκαλιάζονται. Παρόλα αυτά δια μαγείας ο πληθυσμός έχει αυξηθεί από τα 37 στα 70 εκατομμύρια”.

Υπάρχουν τόσες πολλές παρόμοιες περιπτώσεις στις ιρανικές ταινίες, που άμα δεις αρκετές, θα παραξενευτείς αν οι χαρακτήρες της ταινίας έχουν σωματική επαφή ή χορεύουν.

Παρόλα αυτά, σκηνοθέτες και ηθοποιοί πατούν συνέχεια σε τεντωμένο σκοινί.

Στην ταινία “Gilaneh”, μια μητέρα που φροντίζει τον παράλυτο γιο της τον κάνει μπάνιο, τον μετακινεί και κάποια στιγμή αρχίζει να χορεύει για να του φτιάξει τη διάθεση.

Στο ντοκιμαντέρ του Akrami, η σκηνοθέτης Rakhshan Bani Etemad αναφέρει πως ανησυχούσε για τους λογοκριτές, αλλά πιστεύει πως η ιστορία έπρεπε να ειπωθεί για να σπάσει τα ταμπού.

Ο Akrami ως Ιρανός σκηνοθέτης ισχυρίζεται πως “η πιο καταξιωμένη δεξιότητα είναι η ικανότητα να δουλεύεις κάτω από αυτό το καθεστώς λογοκρισίας. Το καλλιτεχνικό ταλέντο αποτελεί δευτερεύον προσόν, όταν πρόκειται για ιρανικές ταινίες”.

Παρά τις όλες απαγορεύσεις, οι ιρανικές ταινίες συμμετέχουν παγκοσμίως σε φεστιβάλ και χαίρουν αναγνώρισης.

Το 2012, για παράδειγμα ο Ασγκάρ Φαρχαντί κέρδισε το Όσκαρ [en] για την ταινία του “Ένας χωρισμός” [en].

Πολλές άλλες ταινίες έχουν κερδίσει διεθνή βραβεία.

Εν τω μεταξύ ο Mahdi Kouhian, Ιρανός σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, υποστηρίζει πως μετά την εκλογή του Ιρανού προέδρου, Χασάν Ρουχανί, υπάρχει μια πιο θετική ατμόσφαιρα.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, παρευρέθηκε για πρώτη φορά τα τελευταία 4 χρόνια στο Fajr Film Festival.

Το φεστιβάλ διεξάγεται κάθε χρόνο την ημέρα της επετείου της Ισλαμικής Επανάστασης.

Ο Akrami δεν είναι, όμως, αισιόδοξος καθώς κατά τη γνώμη του δεν υπάρχουν μεγάλες αλλαγές.

“Η εκλογή του Ρουχανί αποτελεί για μένα μονάχα μία επιφανειακή αλλαγή. Είναι σαν να μακιγιάρεις ένα τέρας. Δεν μπορείς να αλλάξεις τη φύση ενός πλάσματος. Εξακολουθεί να είναι τέρας», υποστηρίζει.

Κατά τη γνώμη του, το πιο λυπηρό για τον ιρανικό κινηματογράφο είναι πως οι καλύτερες ταινίες δεν θα γυριστούν ποτέ.