Για τους χρήστες του Διαδικτύου, η λέξη «τρολ» αποτελεί συνώνυμο «εκείνου που επί τούτου αναρτά προκλητικά σχόλια», με σκοπό την τροφοδότηση μίας διαδικτυακής αψιμαχίας.

Το γεγονός ότι αυτοί οι εριστικοί χρήστες του διαδικτύου ονομάστηκαν έτσι κάθε άλλο παρά τυχαίο δεν είναι. Την λέξη «τρολ» την συναντά κανείς στη σκανδιναβική μυθολογία, σύμφωνα με την οποία τα τρολ ήταν «πλάσματα ποτισμένα με κακία και με σκοπό τους την πρόκληση αναστάτωσης».

Στην πραγματικότητα, ο διαδικτυακός κόσμος μοιράζεται πολλά περισσότερα κοινά στοιχεία με την μυθολογία από ό,τι θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Πολλοί από τους χαρακτηρισμούς που αποδόθηκαν κατά την εποχή του Διαδικτύου φέρουν ομοιότητα στην δομή που χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες παραδοσιακές ιστορίες, που σκοπό είχαν ωστόσο να προσδώσουν μία κάποια αλήθεια στους ακροατές τους.

Παραδείγματος χάριν ο Λόκι, στην σκανδιναβική λαογραφία, αποτελεί έναν «κατεργάρη» τύπο (trickster), που ως χαρακτήρας είχε κύριο γνώρισμα το σπάσιμο των κανόνων για να επιφέρει όμως θετικά αποτελέσματα. Στον διαδικτυακό κόσμο, ο trickster αποτελεί τον whistleblower (πληροφοριοδότη), τον αντισυμβατικό εκείνο πράκτορα που θα ειδοποιήσει τον υπόλοιπο κόσμο, με απώτερο σκοπό να προκαλέσει μια κοινωνική αλλαγή, όπως ο πρώην Αμερικανός στρατιώτης Μπράντλεϊ Μάνινγκ [en], ο οποίος κατηγορείται για διαβίβαση απόρρητων πληροφοριών στο WikiLeaks.

Στο ίδιο πνεύμα, οι σιδηρουργοί και οι νάνοι λαμβάνουν υλικό σε ακατέργαστη μορφή και κατασκευάζουν αντικείμενα, τα οποία χρησιμοποιούν οι Θεοί για να πολεμούν τους εχθρούς τους. Προσδίδουν στις πρώτες ύλες το σχήμα εκείνο που είναι χρήσιμο και κατανοητό, με τον ίδιο τρόπο που οι επαγγελματίες και εθελοντές δημοσιογράφοι χειρίζονται τις πληροφορίες που γίνονται διαθέσιμες από το WikiLeaks.

Και στην Σκανδιναβική μυθολογία, όταν ο Θωρ και οι υπόλοιποι θεοί απέτυχαν στον απόπλου του νεκρώσιμου πλοίου του Μπαλντρ, ώστε εκείνος να αναστηθεί στον άλλον κόσμο, ζήτησαν από έναν γίγαντα με υπερφυσική δύναμη να δώσει ώθηση στο πλοίο για να αποπλεύσει. Στο διαδικτυακό σύμπαν, οργανισμοί «γιγάντιας» δύναμης, όπως οι Anonymous, προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν το εκτόπισμά τους, ώστε να κυκλοφορήσουν πληροφορίες ή να ευαισθητοποιήσουν το κοινό.

Κατεργάρηδες και Πληροφοριοδότες

Ένας “κατεργάρης” συχνά-πυκνά φέρει θετικές αλλαγές μέσα από δολοπλοκίες και κλεψιές, παρόλο που ίσως να μην έχει και τις αγνότερες των προθέσεων.

Ο Bradley Manning ο ίδιος το υπογράμμισε αυτό άλλωστε κατά την διάρκεια της ομολογίας του, πώς πήρε απόρρητα κυβερνητικά έγγραφα σχετιζόμενα με τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, σύμφωνα με τις απομαγνητοφωνημένες δηλώσεις του:

Δημιούργησα αντίγραφα των CIDNE-I και CIDNE-A SigAct ως κομμάτι της διαδικασίας διάσωσης πληροφοριών. Το διάστημα που το έκανα αυτό, δεν ήμουν διατεθειμένος να χρησιμοποιήσω τις πληροφορίες αυτές για κανέναν άλλο λόγο πέρα από backup. Ωστόσο, αποφάσισα αργότερα να διαθέσω στο κοινό τις πληροφορίες αυτές. Τότε πίστευα και ακόμα πιστεύω ότι τα δυο παραπάνω αποτελούν δυο από τα πιο σημαντικά έγγραφα του καιρού μας.

Ο ρόλος του ως πληροφοριοδότης (“whistleblower”) χαρακτηρίζεται από το σκοπό του – κατέθεσε εκ νέου [en]- να προκαλέσει δημόσια συζήτηση σε εθνικό επίπεδο για το ρόλο του Αμερικανικού Στρατού και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.

Οι ενέργειές του βοήθησαν στην αναδημιουργία μιας γραμμής επικοινωνίας μεταξύ κυβέρνησης, η οποία απέκρυπτε κάποιες αλήθειες, και των πολιτών, οι οποίοι τις είχαν στερηθεί.

Ενώ η απόφασή του μπορεί να δικαιολογείται από καθαρά ανθρωπιστική πλευρά, ωστόσο θεωρείται εγκληματική πράξη. Ο Manning ήρθε αντιμέτωπος με το να τον προκαλούν, να τον απορρίπτουν, ακόμα και να τον αγνοούν τα ΜΜΕ [en].

WikiLeaks και σιδηρουργοί

Ο Manning τότε έδωσε τις κλεμμένες πληροφορίες στο WikiLeaks, το οποίο δούλεψε και μορφοποίησε τα δεδομένα με έναν τρόπο καθόλου διαφορετικό με αυτό των σιδηρουργών της μυθολογίας.

Προσωπικότητες όπως ο Julian Assange και η Birgitta Jónsdóttir, μέλος του Ισλανδικού Κοινοβουλίου, επεξεργάστηκαν και ανέλυσαν ό,τι τους έδωσε ο Μanning. Η δουλειά ήταν δημοσιογραφική: αναγνώριση του πλαισίου των πληροφοριών, των παικτών και των πολιτικών υπαινιγμών, προκειμένου να διασφαλιστεί η απόλυτη επίδραση των πληροφοριών.

Ο Julian Assange περιέγραψε το ρόλο:

Η κβαντομηχανική και η σύγχρονη εξέλιξή της μου άφησε μια θεωρία μεταβολών και πώς να αντιλαμβάνομαι ορθά πώς ένα πράγμα προκαλεί κάτι άλλο.

Με άλλα λόγια, όσο τα σημαντικότερα γεγονότα δεν είναι σαφώς αναγνωρισμένα, παραμένουν αβέβαια και δυσδιάκριτα.

Το WikiLeaks δεν αποτελεί τη μόνη οντότητα που λαμβάνει το ρόλο του σιδηρουργού. Οι πολίτες δημοσιογράφοι επίσης παίζουν ένα ρόλο στη σφυρηλάτηση της φωτογραφίας σε κατανοητή μορφή.

Σημαντικό παράδειγμα αυτού αποτελούν η εκτεταμένη έρευνα και οι προσπάθειες διάδοσης, κυρίως από τις Heather Mash και Jemila Hanan [fr] σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσης της καταδιωκούμενης μουσουλμανικής μειονότητας της Μιανμάρ, των Rohingya.

H δημοσιογραφική αυτή δουλειά αποτελεί κάτι περισσότερο από ρόλο μεσάζοντα, όπως εξήγησε η Hanan το Φεβρουάριο του 2013 σε δημοσίευση στο ιστολόγιό της:

Δεν υπάρχει προηγούμενο στο να χρησιμοποιείς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να σταματήσεις μια γενοκτονία – είναι ταξίδι σε αχαρτογράφητα νερά. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να δημιουργήσουμε και να είμαστε εμείς τα μέσα, ο κόσμος.
Στόχοι μας είναι να:
1. διαμοιράσουμε πληροφορίες
2. κάνουμε διασυνδέσεις
3. ενθαρρύνουμε άτομα να δράσουν.

Οι Anonymous κι οι γίγαντες

Ωστόσο, οι πληροφορίες του Manning και η ανάλυση του WikiLeaks θα ήταν χωρίς νόημα χωρίς κάποιο κοινό. Δεν ήταν αρκετό απλά να ξεθαφτεί και να σχηματιστεί η πληροφορία – κάτι έπρεπε να επέμβει, ώστε οι πληροφορίες να διαβαστούν όντως.

Η ακτιβιστική ομάδα χάκερς Anonymous ανέλαβε το ρόλο αυτό, χρησιμοποιώντας την ισχύ της για να προωθήσει τις πληροφορίες, όπως εξήγησε η Annie Machon, πρώην στέλεχος της MI5:

Αν μπορείς να το κάνεις στον κυβερνοχώρο, δέχεσαι παγκόσμια προσοχή για το τι κάνεις και το μήνυμα που προσπαθείς να βγάλεις προς τα έξω. Και αυτό ακριβώς κατάφεραν οι Anonymous με αυτή τη διαφημισμένη επίθεση ενάντια σε συγκεκριμένες ισραηλινές ιστοσελίδες.
Ας μην τις πούμε επιθέσεις: είναι κατανεμημένες επιθέσεις άρνησης εξυπηρέτησης [DDoS attacks] ενάντια σε συγκεκριμένες χώρες και ιστοσελίδες. Συνεπώς, αυτό που βλέπουμε εδώ είναι ένα είδος αυτόματης μαζικής εισόδου σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες, που προκαλεί την πτώση τους.

Ενώ οι Anonymous βασίζονται σε δεδομένα που δημοσιεύτηκαν και διαμορφώθηκαν από πολίτες δημοσιογράφους για να συνεχίσουν τη δράση τους, ρόλος τους δεν είναι να επεξεργάζονται την πληροφορία σαν τους σιδηρουργούς, αλλά να προσδίδουν στην πληροφορία κίνηση χρησιμοποιώντας το εντυπωσιακό τους μέγεθος, όπως οι μυθολογικοί γίγαντες.

Το Twitter, για παράδειγμα, είναι γεμάτο με δημοσιεύσεις σχετικά με τις επιχειρήσεις τους όπως: #OpIsrael, #OpKashmir, #OpRohingya (που τράβηξε την προσοχή της κοινής γνώμης σε διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τη γενοκτονία της μειονότητας αυτής), #ReformCFAA (κομμάτι της κίνησης διαμαρτυρίας ενάντια στο νομοσχέδιο Περί Απάτης και Κατάχρησης Υπολογιστών), ή το #OpGabon ενάντια στο λαθρεμπόριο ανθρώπινων οργάνων.