To “Σχολείο της Φύσης” στην Τουρκία: Υπενθύμιση για όσα ξεχάσαμε

Στα ψηλά μέρη του Eski Orhanlı, ενός εγκαταλελειμμένου ορεινού χωριού κοντά στην πόλη Seferihisar, το Doğa Okulu ^[1] ή Σχολείο της Φύσης, δεν είναι ένα κανονικό σχολείο. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ούτε ωρολόγιο πρόγραμμα. Στο Doğa Okulu όλοι είναι σπουδαστές της φύσης, συνδεόμενοι εκ νέου με την πρωταρχική γνώση που βρίσκεται στο φυσικό τρόπο ζωής μιμούμενοι την ίδια τη φύση: μέσω πειραματισμού, εμπειρίας και συλλογικής εξέλιξης χωρίς αυστηρά προγράμματα.

Μια ώρα από τα παράλια του Αιγαίου στην επαρχία της Σμύρνης, το Eski Orhanlı κοιτάζει από ψηλά μια γόνιμη κοιλάδα. Το κλίμα και το έδαφος φιλοξενούν ελιές και αμπέλια, καθώς και τις βελανιδιές, σήμα κατατεθέν της περιοχής. Το χωριό κατοικούνταν για εκατοντάδες χρόνια πριν εκκενωθεί κατά τη δεκαετία του '80, καθώς οι ντόπιοι αποφάσισαν να φτιάξουν έναν νέο οικισμό στην κοιλάδα, με καλύτερη πρόσβαση σε μέσα μεταφοράς προς τα χωράφια, όπου εργάζονται.

Ένα σχολείο παίρνει τη θέση άλλου

Το εγκαταλελειμμένο δημοτικό σχολείο του Eski Orhanlı έγινε δωρεά στο Doğa Okulu για ερευνητικούς σκοπούς. Αποκαταστάθηκε με τη βοήθεια του Doğa Derneği, ^[2]επιφανούς τουρκικής περιβαλλοντικής ΜΚΟ, κατοίκους της περιοχής και της τοπικής αυτοδιοίκησης του Seferihisar ^[3]. Η ίδια η δημιουργία του Doğa Okulu αποδείχτηκε το πρώτο μάθημα που προσέφερε στην ανθρωπότητα το σχολείο: εθελοντές ανέμειξαν αρχαίες τεχνικές με βιώσιμες λύσεις του παρόντος για να αναδημιουργήσουν το πολυκαιρισμένο κτίριο. Το Doğa Okulu άνοιξε τις πύλες του το Φεβρουάριο του 2014.

Η συγκεκριμένη δομή του παλιού σχολείου αντικαταστάθηκε με  χώμα και πέτρες του χωριού. Ενέργεια για το σχολείο έρχεται από τους ηλιακούς συλλέκτες και διαλυμένους σπόρους ελιάς, ή πυρήνες. Η ιστοσελίδα του σχολείου αναφέρεται στο κτίριο ως «ζωντανό κτίριο», δεδομένου ότι «αναπνέει» μέσα από γύψινο πηλό. Ο τόπος όπου τα παιδιά του Eski Orhanli μάθαιναν να διαβάζουν και να γράφουν τώρα φιλοξενεί εργαστήρια, τάξεις μαθητείας και δεν υπάρχει έλλειψη συνδιαλέξεων. Οι νέοι κάτοικοι του Orhanli εκπαιδεύουν ντόπιους σε χειρωνακτικές εργασίες, όπως παραγωγή ελαιόλαδου, χρησιμοποιώντας το ίδιο ελαιόλαδο με τη σειρά τους για να δημιουργήσουν φυσικό σαπούνι.

Ο Raziye, Τούρκος φολκλοριστής και εθελοντής στο Doğa Okulu γράφει στο blog του ^[4]:

Orhanlı’da köy sakinleri hala kendi sabununu yapmaya devam ediyor. Biz de köy sakinlerinden Pembe Teyze’yle konuşup sabun yapmaya karar verdik. Hem sabun yaptık hem de sabun hakkında değerli bilgiler öğrendik. Mesela öyle her aklına estiğinde sabun yapılmazmış. Sabun, yaz ağzı denilen ilkbaharda ve güzün katımaya (sertleşmeye) uygun zamanlarda yapılırmış. “Sabahın bereketi üzerimize olsun” diyerek erken vakitlerde avluda ateşi yaktık.

Οι κάτοικοι του Orhanli συνεχίζουν να παράγουν τα δικά τους σαπούνια. Μιλώντας με έναν από τους κατοίκους, την θεία Pembe, αποφασίσαμε να κάνουμε το ίδιο. Τώρα έχουμε μάθει πώς να το κάνουμε, επίσης μαθαίνουμε και βασικές πληροφορίες σχετικά με το σαπούνι. Προφανώς, δεν μπορεί κάποιος να κάνει σαπούνι κάθε φορά που αυτός ή αυτή θέλει. Ο κατάλληλος χρόνος για την παραγωγή σαπουνιού είναι στην αυγή του καλοκαιριού, την άνοιξη και όταν το φθινόπωρο αρχίζει να γίνεται πιο βαρύ. Λέγοντας “είθε η αφθονία του πρωινού να είναι μαζί μας», ανάψαμε μια φωτιά νωρίς το πρωί.

Τα μαθήματα μεταξύ δάσκαλου και μαθητευόμενου είναι συνήθως διάρκειας δύο ή τριών ημερών με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Για παράδειγμα, το μάθημα “Τα πρώτα βήματα στην Φύση”, που τρέχει 20 με 21 Ιουνίου, ήταν ένα εισαγωγικό μάθημα για τους άπειρους λάτρεις της φύσης. Οι συμμετέχοντες έρχονταν να κατανοήσουν τα βασικά σημεία του να ζεις στη φύση, αναγνωρίζοντας πολλές από τις αστικές συνήθειές τους ως αφύσικες και μη βιώσιμες.

Μία από τους συμμετέχοντες στο μάθημα, η Merve Ozayitgu ^[5], λέει στο Twitter:

Orhanlı köyü Doğa Okulu'ndan günaydın!Yerel tohumlardan patlıcan, biber,domates fidelerim ekilip dikilmeyi bekliyor. pic.twitter.com/92R0a3sFpN ^[6]

— Merve Özayıtgu (@merveozayitgu)  22 Ιουνίου 2014 ^[7]

Καλημέρα από Doğa Okulu, Orhanli! Τα δενδρύλλια μου από μελιτζάνα, πιπεριά και ντομάτα από ντόπιους σπόρους περιμένουν να φυτευτούν.

To MAGMA ^[8], ένα νεοεμφανιζόμενο τουρκικό γεωγραφικό περιοδικό, είναι άλλος ένας βασικός υποστηρικτής του Doğa Okulu. Συνιδρυτές του περιοδικού ο Kemal Tayfur ^[9] και ο Özcan Yüksek ^[10] δημιουργούν ^[8] ένα περιβαλλοντικό θέμα μαθητείας πάνω στην συγγραφή και την επιμέλεια τον Ιούλιο.

Όσον αφορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι μαθητές του σχολείου μιλούν για την εμπειρία τους στο Doğa Okulu για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την αναχώρησή τους.

Bu gece hepimizin rüyasındasın Doğa Okulu. @Doganinaskina ^[11] #doğanınsofrasında ^[12] pic.twitter.com/0zxfDuxRZZ ^[13]

— Sururi Uras (@SururiUras) 17 Αυγούστου 2014 ^[14]

Απόψε, είσαι στα όνειρά μας, Σχολείο της Φύσης.

Άλλα πρόσφατα μαθήματα περιλαμβάνουν ένα για την παραγωγή φυσικού πηλού και γύψου στις 5-7 Σεπτεμβρίου, ενώ ένα μάθημα για την παρατήρηση πουλιών θα ακολουθήσει αργότερα αυτό το φθινόπωρο.

Ένα κομβικό σημείο συνάντησης για τον ακτιβισμό

Εκτός από την εκ νέου τη διδασκαλία των μαθημάτων της ζωής για τους προγόνους της Ανατολίας, το Doğa Okulu διεξάγει και  περιβαλλοντολογικά ερευνητικά έργα με την υποστήριξη του Doğa Derneği με  εθελοντές και ακαδημαϊκούς. Το πρόγραμμα Seferihisar για την φυσική κληρονομιά ^[16] είναι ένα τέτοιο έργο, με στόχο να χαρτογραφήσει τη χλωρίδα και την πανίδα της Seferihisar. Η τοπική αυτοδιοίκηση της Seferihisar ξεκίνησε το έργο το  Μάρτιο του 2013 και από τότε οι συμμετέχοντες έχουν συγκεντρώσει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη φύση γύρω από την Seferihisar. Μια αποικία από θαλασσοπούλια ^[17] ανακαλύφθηκε για παράδειγμα στο κόλπο του Sigacik.

Επιπλέον, το σχολείο παρέχει μια πλατφόρμα για οικολογικούς σκοπούς όπως η Alakır Kardeşliği ^[18] (Αδελφότητα της Alakır), η οποία αντιτίθεται στην κατασκευή ενός γιγαντιαίου υδροηλεκτρικού Φράγματος στην κοιλάδα Alakır.

Ο Ozcan Yuksek από το MAGMA ^[19] tweetάρει ενάντια στην κατασκευή του φράγματος, υποδεικνύοντας ότι η περιοχή προστατεύεται νομικά:

Alakır 1.Derece Doğal SİT Alanı! Derhal vadideki doğa düşmanı projeler iptal edilsin! https://t.co/rK6gnfTSNp ^[20] pic.twitter.com/WsvddtUGAD ^[21]

— özcan yüksek (@ozcanyuksek) July 7, 2014 ^[22]

Η Alakır είναι 1ου βαθμού φυσικά προστατευόμενη περιοχή! Το έργο αυτό είναι ενάντια στη φύση και θα πρέπει να ακυρωθεί αμέσως!

Αλλάζοντας την νοοτροπία

Μερικοί επισκέπτες καταλήγουν να περνούν μήνες στο Doğa Okulu. Η Sevcan Gizem Gürüz ^[23] γράφει στο blog ^[24] της σχετικά με την αρχή της εξάμηνης εμπειρίας της εκεί.

İlk vardığımda yolun üzerindeki dere yatağında çalışan çocuk ve gençler gördüm. Gülümsüyorlardı. Şehirdekilerin aksine. Bir kısmı fidan dikiyor, bir kısmı çöp topluyordu. Üzerlerinde şalvar ve uzun sarı çizmeler. Oysa benim üzerimde yeni aldığım kot pantolon, ayağımdaysa kırmızı “Converse”ler…

O an fidan dikmek zor geldiği için çöp toplamaya karar verdim. Derenin öte tarafındaki çöplere yöneldim. Bir cesaret, ilk adım… Eyvah! Daha ilk adımda çoraplarıma kadar ıslandım. Neyse dedim ve o anı Instagram’da ölümsüzleştirmek adına telefonuma sarıldım. Olamaz! Hayatında ilk defa inek gören köpeğim Roma avaz avaz havlıyordu, susması için ona doğru hamle yaparken ayağım taşa takıldı ve kendimi derenin soğuk sularında otururken buldum. Hayır! O da ne? Yanımda yüzen telefonum mu yoksa?  Hay aksi… Belli ki buraya alışmam biraz zaman alacak!

Yine derin bir nefes aldım ve  bir solukta geri verdim. İlk iş bir şalvar ve bir çift çizme almam gerekiyordu. Kendime “Onlar gibi olmalıyım” dedim. Şimdi düşünüyordum da… Ne kadar yanılmışım. Onlar ve ben… Her kör nokta bu ayrımla başlıyor zaten. Doğada ayrım yok. Her şey bir. Biz de biriz…

Όταν έφτασα για πρώτη φορά, είδα τα παιδιά και τους εφήβους να εργάζονται κατά μήκος της κοίτης του ποταμού καθώς πήγαινα για το χωριό. Σε αντίθεση με τους ανθρώπους της πόλης, χαμογελούσαν. Κάποιοι φύτευαν δέντρα, μερικοί μάζευαν σκουπίδια [που είχαν πέσει στο ποτάμι]. Φόραγαν σαλβάρια ^[25] και ψηλές κίτρινες μπότες, ενώ φόραγα το ολοκαίνουργιο τζιν μου, κόκκινα “Converse” παπούτσια από κάτω … Αποφάσισα να μαζεύω σκουπίδια, επειδή το βρήκα δύσκολο να φυτεύω δέντρα εκείνη τη χρονική στιγμή. Πήγα για τα σκουπίδια κατά μήκος του ποταμού. Με μια δόση θάρρους, ένα πρώτο βήμα … Ουπς! Οι κάλτσες μου γεμίσανε νερό. “Ό,τι νά ‘ναι», σκέφτηκα, παίρνοντας το τηλέφωνο μου για να απαθανατίσω την στιγμή στο Instagram. Αδύνατον! Το σκυλί μου, η Ρομα, η οποία είχε μόλις δει μια αγελάδα για πρώτη φορά στη ζωή της, γάβγιζε συνεχώς. Καθώς πήγα να την ηρεμήσω, σκόνταψα πάνω σε ένα βράχο και βρέθηκα να κάθομαι στο κρύο ρεύμα του ποταμού. Ω, όχι! Τι είναι αυτό; Το τηλέφωνό μου κολυμπάει δίπλα μου; Φτού … Προφανώς, θα χρειαστεί περισσότερος χρόνο για να συνηθίσω τα πράγματα εδώ γύρω!

Πήρα και πάλι μια βαθιά ανάσα και ανάπνευσα. Το πρώτο πράγμα που έπρεπε να κάνω ήταν να πάρω ένα σαλβάρι και ένα ζευγάρι μπότες. «Πρέπει να είμαι σαν κι αυτούς», είπα στον εαυτό μου. Τώρα σκέφτομαι … Πόσο λάθος ήμουν. Αυτούς και εγώ … Κάθε αδιέξοδο αρχίζει με τις διακρίσεις. Δεν υπάρχει καμία διάκριση στη φύση. Όλα είναι ένα. Είμαστε ένα …

Χάρη στις προσπάθειες της τοπικής αυτοδιοίκησης της, το Seferihisar έγινε το πρώτο μέρος στην Τουρκία που εντάχθηκε στο Cittaslow/Κίνημα για το “Αργό Φαγητό” ^[26] Οι Cittaslows είναι πολιτιστικά και οικολογικά προστατευόμενοι οικισμοί, που έχουν ως στόχο να θωρακίσουν τα τοπικά περιβάλλοντα και τις γαστρονομικές παραδόσεις από τον καθολικό χαρακτήρα της παγκοσμιοποίησης. Κάθε εβδομάδα ο δήμος Seferihisar υποστηρίζει την τοπική παραγωγή, διευκολύνοντας παζάρια τροφίμων, όπου οι παραγωγοί πωλούν τα προϊόντα τους απευθείας στους καταναλωτές. Προκειμένου να αυξηθεί η ποικιλότητα και η ποιότητα των τροφίμων, υπάρχουν περιφερειακά φεστιβάλ όπου οι παραγωγοί μπορούν να συναντηθούν για να ανταλλάξουν καρπούς.