Καθισμένα παιδιά μπροστά από έναν στρατώνα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Σίσακ. Φωτογραφία ελεύθερη πνευματικών δικαιωμάτων.
Το 1941, το κροατικό ριζοσπαστικό ακροδεξιό κίνημα Ουστάσι [en] [1]ανήλθε στην εξουσία και σχημάτισε το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας [2] (NDH), με ηγέτη τον Άντε Πάβελιτς [3]. Το Αναξάρτητο Κράτος της Κροατίας ακολούθησε τα φασιστικά καθεστώτα της Ευρώπης, ιδρύοντας στρατόπεδα συγκέντρωσης, δολοφονώντας και κυνηγώντας Σέρβους, Εβραίους και Ρομά, μαζί και Κροάτες παρτιζάνους και τις οικογένειές τους.
Τον Αύγουστο του 1942, το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας έχτισε ένα στρατόπεδο στο Σίσακ της Κροατίας για ενήλικες και παιδιά. Η παιδική πτέρυγα του στρατοπέδου συγκέντρωσης [en] [4] αποκαλούνταν “Καταφύγιο για Παιδιά Προσφύγων” κι ήταν η μεγαλύτερη του είδους της στην τότε Κροατία, υπό την εξουσία των Ουστάσι. Το αποκαλούμενο “καταφύγιο” λειτουργούσε υπό τον Δρ. Άντουν Νάιζερ, υπό την πατρωνία των Γυναικών του κινήματος Ουστασι και των υπηρεσιών παρακολούθησής τους. Σήμερα, υπάρχουν έγγραφα που δείχνουν ότι ο Δρ. Νάιζερ κι η ομάδα του διεξήγαν πειράματα σε παιδιά που κρατούνταν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, κάποια από τα οποία πέθαιναν από την πείνα και άλλα βασανίζονταν με ποικίλους τρόπους.
Ένα μνημείο στο κοιμητήριο της παιδικής πτέρυγας του στρατοπέδου συγκέντρωσης αναφέρει ότι θαμμένα εδώ βρίσκονται περίπου 2.000 άτομα, αλλά ποτέ δεν υπήρξε οργανωμένη προσπάθεια εκταφής των πτωμάτων, οπότε κανείς δε γνωρίζει με βεβαιότητα. Πρόσφατο άρθρο στην κροατική ειδησεογραφική πύλη Novosti περιγράφει την ιστορία του στρατοπέδου, με τον γραφικό τίτλο “Το Σίσακ είχε κι αυτό τον δικό του Μένγκελε” [hr] [5] (αναφερόμενο στον διαβόητο επιστήμονα του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Άουσβιτς).
Η πόλη Σίσακ, η οποία πέρασε άλλη μια καταστροφική διαμάχη τη δεκαετία του '90, κατά τη διάρκεια του Κροατικού Πολέμου Ανεξαρτησίας, οργανώνει ένα ετήσιο μνημόσυνο στο κοιμητήριο του στρατοπέδου συγκέντρωσης, ανήμερα της Ημέρας Μνήμης για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με κατάθεση στεφάνων στο μνημείο και πρόσκληση των επιζώντων από το στρατόπεδο για να μιλήσουν δημοσίως.
Η Dobrila Kukolj [6] [hr] είναι ένα από τα παιδιά που κατάφεραν να επιζήσουν από τη φρίκη του στρατοπέδου συγκέντρωσης. Γεννημένη το 1931 στο χωριό Međeđa της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, βρέθηκε σε αρκετά παιδικά στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η ζωή της άλλαξε για πάντα το 1941, όταν οι Ουστάσι επιτέθηκαν στο χωριό της. Στο άρθρο της ειδησεογραφικής πύλης Novosti, η Kukolj αναφέρει ότι θυμάται περισσότερο τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Σίσακ και του Γιασένοβατς, και τα δυο στην Κροατία, και περιγράφει πώς ήταν η άφιξη εκεί:
Ulazak u logor bio je ravan klubu smrti u kojem su vladali bezakonje i ludilo, gdje se čuo samo vrisak, plač i jauk do neba. Prizor od kojeg mi se i danas ledi krv u žilama je bježanje ispred ustaša koji su hvatali djevojčice i nad njima se iživljavali. Tada sam nehotice stala na tek rođeno dijete na zemlji, a taj plač mi i danas zvoni u ušima. Mi preživjeli logoraši smo na izmaku snage, a naša svjedočanstva ne smiju pasti u zaborav i zato molim sadašnju i buduće generacije da se bore da se zlo koje je donio rat više nikada ne ponovi, kako kod nas, tako i u cijelom svijetu.
Η είσοδος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης ήταν το ίδιο με το να μπαίνεις σε μια λέσχη θανάτου, όπου βασίλευε η ασυδοσία και η τρέλα, όπου μπορούσες να ακούσεις μονάχα κραυγές, κλάματα και μουγκρητά από παντού γύρω στον αέρα. Μια εικόνα που ακόμα που παγώνει το αίμα στις φλέβες μου είναι όταν έτρεχα να ξεφύγω από τους Ουστάσι, που έπιαναν μικρά κορίτσια και βιαιοπραγούσαν έπειτα εναντίον τους. Τότε ήταν που κατά λάθος πάτησα πάνω σε ένα νεογέννητο κάτω στο χώμα. Το κλάμα που έβγαλε ακόμα ηχεί μες στ’ αυτιά μου. Εμείς που επιζήσαμε από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης βρισκόμαστε στο τέλος του ταξιδιού μας, αλλά η κληρονομιά μας δε θα πρέπει να λησμονηθεί ποτέ και γι’ αυτό ζητώ από τις παρούσες γενιές και τις γενιές που θα ‘ρθουν να διασφαλίσουν ότι δε θα επιστρέψει τέτοιο κακό σαν κι αυτό που έφερε ο πόλεμος—ούτε στη χώρα μου ούτε πουθενά αλλού.