Ο Πρόεδρος της Αρμενίας Σερζ Σαρκσιάν κατά την ομιλία του. Πηγή: Προεδρική Ιστοσελίδα

Το Global Voices παρακολούθησε τη διάσκεψη που ήταν αφιερωμένη στα 100 Χρόνια της Γενοκτονίας των Αρμενίων στις 22 Απριλίου, που πραγματοποιήθηκε στο Αθλητικό και Συναυλιακό Κέντρο Karen Demirchyan. H διάσκεψη με τίτλο “Διεθνές Κοινωνικό και Πολιτικό Φόρουμ εναντία στο έγκλημα της Γενοκτονίας”, προσκάλεσε μελετητές, ιστορικούς, δημοσιογράφους, πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες για να μιλήσουν σχετικά με τη Γενοκτονία των Αρμενίων, την κληρονομιά της, καθώς και τις τρέχουσες και μελλοντικές της συνέπειες σε σχέση με το Διεθνές Δίκαιο.

Το φόρουμ ξεκίνησε [en] από τον Πρόεδρο της Αρμενίας, Σερζ Σαρκσιάν, ο οποίος τόνισε τη σημασία της μνήμης και της ενθύμησης για όλους τους Αρμένιους. “Η μνήμη είναι ηθική υποχρέωση”, είπε. “Είναι ηθικό μας καθήκον και δικαίωμα να ενθυμούμαστε τα 1,5 εκατομμύριο θύματα”. Έπειτα τίμησε τους αντιρρησίες συνείδησης της ιστορίας, όσους αντιτάχθηκαν εκ των έσω στη γενοκτονία. Ανέφερε την Irena Sendler και τον Raoul Wallenberg κατά το Ολοκαύτωμα, τον Paul Rusesabagina κατά τη γενοκτονία της Ρουάντα και τον Van Chhuon κατά τη γενοκτονία της Καμπότζης.

Όσο για τη γενοκτονία των Αρμενίων, ανέφερε ότι “ο αρμενικός λαός δεν έχει ξεχάσει και είναι ευγνώμων στους Κούρδους και τους Τούρκους που κρυφά έσωσαν τις ζωές των Αρμένιων γειτόνων τους”. Ευχαρίστησε επίσης “το λαό των Αράβων, που παρείχαν καταφύγιο σε όσους πρόλαβαν να γλιτώσουν από το τούρκικο γιαταγάνι, όπως και τους Ρώσους, τους Αμερικάνους και τους Ευρωπαίους, που φρόντισαν τα ορφανά των Αρμενίων ή συμμετείχαν σε ανθρωπιστική βοήθεια”.

Ο Πρόεδρος της Αρμενίας Σερζ Σαρκσιάν κατά την ομιλία του. Πηγή: Προεδρική ιστοσελίδα

Την ομιλία του ακολούθησαν σχόλια του Καρεκίν Β’ [en], Καθολικού Πασών των Αρμενίων και κεφαλής της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας, σχετικά με την ανάγκη να παραμείνουν οι Χριστιανοί ενωμένοι στη Μέση Ανατολή και σε όλο τον κόσμο ενάντια στην καταπίεση, αναφερόμενος στους τρέχοντες κατατρεγμούς που βιώνουν όσοι έπεσαν στα χέρια του ριζοσπαστικού Ισλαμικού Κράτους. Μίλησε επίσης για το βάρος που θέτει η γενοκτονία των Αρμενίων για τους Αρμένιους του σήμερα και για το πώς η επίσημη πολιτική άρνησης της Τουρκίας ενισχύει το βάσανο αυτό.

Καρεκίν Β’. Πηγή: στιγμιότυπο από απευθείας μετάδοση.

Έπειτα ακολούθησε μια ενδιαφέρουσα ομιλία από τον Θόρμπγιορν Γιάγκλαντ [en], γενικό γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο Γιάγκλαντ τόνισε αρκετές φορές τη σημασία της συνεργασίας για την απομάκρυνση από τον εθνικισμό και τη σημασία της “υιοθέτησης του διεθνισμού”. Μίλησε για τη συνάντησή του με τον τότε Παλαιστίνιο ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ, κατά τη διάρκεια της οποίας συνάντησε έναν ηγούμενο Παλαιστίνιο-Αρμένιο ιερέα, ο οποίος είχε ακόμα στην κατοχή του ένα Διαβατήριο Νάνσεν, το οποίο πήρε την ονομασία του από τον Φρίντχοφ Νάνσεν [en], τον τότε Ύπατο Αρμοστή για τους Πρόσφυγες και κάτοχο Νόμπελ Ειρήνης, γνωστό για το έργο του σχετικά με τους πρόσφυγες.

Ο Νάνσεν εργάστηκε για τη δημιουργία διεθνώς αναγνωριζόμενων προσφυγικών ταξιδιωτικών εγγράφων, των Διαβατηρίων Νάνσεν, που πρωτοεκδόθηκαν από τον “πρόγονο” του ΟΗΕ, την Κοινωνία των Εθνών, τα οποία και βοήθησαν πολλούς πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων και Αρμένιους, να βρουν καταφύγιο σε γείτονες χώρες. Ο Γιάγκλαντ εξύμνησε τον Νάνσεν, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι ο κόσμος αντιμετωπίζει ακόμα προκλήσεις το ίδιο τεράστιες, αν όχι μεγαλύτερες, απ’ ό,τι αυτές του παρελθόντος, αναφερόμενος στους εμφυλίους πολέμους Λιβύης και Συρίας, καθώς και στην πρόσφατη τραγωδία της Λαμπεντούζα.

Τόρμπον Γιάγκλαντ. Πηγή: στιγμιότυπο από απευθείας μετάδοση.

Ακολούθησε ο Καθηγητής Daniel Feierstein, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Μελετητών περί Γενοκτονίας. Επαναδιαβεβαίωσε την αφοσίωση της κοινότητας στην αναγνώριση των γενοκτονιών που διαπράχθηκαν εναντίον των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Ασσυρίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μίλησε για το πώς οι γενοκτονίες περιλάμβαναν τυπικά την “καταστροφή της εθνικής ταυτότητας του καταδυναστευόμενου και την επιβολή της εθνικής ταυτότητας του δυνάστη”. Επανέλαβε τις προειδοποιήσεις του Γιάγκλαντ σχετικά με τον κίνδυνο των εθνικιστικών κινημάτων, αναφέροντας τις περιπτώσεις του Παντουρκισμού, του Παγγερμανισμού και του Πανσερβισμού στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στη Ναζιστική Γερμανία και στη Γιουγκοσλαβία, αντίστοιχα, και αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη να συμπεριληφθούν οι μελετητές των γενοκτονιών στις προσπάθειες αποφυγής επανάληψης των γεγονότων αυτών.

Κατά τη διάρκεια ενός δεκάλεπτου διαλείμματος, στους συμμετέχοντες προβλήθηκαν σκηνές και εικόνες από αρκετές γενοκτονίες: από των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων μέχρι την Καμπότζη και τη Ρουάντα, περνώντας και από το Ολοκαύτωμα και κάποιες άλλες. Αναφέρθηκε επίσης και ο Raphael Lemkin, ο Πολωνός δικηγόρος, που, συγκινημένος από την κατάσταση των Αρμενίων, πρωτοανέφερε τον όρο “γενοκτονία”.

Daniel Feierstein. Πηγή: Στιγμιότυπο από απευθείας μετάδοση.

“Ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη”

Το δεύτερο μέρος της διάσκεψης ξεκίνησε με το θέμα “Το ζήτημα της αξιοπιστίας και εξάλειψης των συνεπειών της γενοκτονίας”. Ξεκίνησε με τον Roger W. Smith, διεθνώς αναγνωρισμένο επιστήμονα, ο οποίος μελέτησε την πολιτική άρνησης της Τουρκικής Κυβέρνησης. Επεσήμανε ότι πέρα από τις συνήθεις αγωγές και μεθόδους πίεσης (lobbying), η Τουρκική κυβέρνηση έχει επιχειρήσει να υποβαθμίσει την γενοκτονία των Αρμενίων, προωθώντας μια στρατηγική “ομοιοπάθειας”, όπου ισχυρίζεται ότι και οι Τούρκοι και οι Αρμένιοι υπέφεραν το ίδιο κατά το χάος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εξηγώντας την παρουσία του στη διάσκεψη, ανέφερε τα λόγια του Γαλλο-Τσέχου συγγραφέα Μίλαν Κούντερα, που είχε γράψει: “Ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία είναι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη”.

Έπειτα ήρθε η σειρά του Henry Theriault από την Ομάδα Μελέτης Αποκατάστασης της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Ο Τheriault ήθελε να διαλύσει το μύθο ότι η επέτειος των 100 χρόνων από την γενοκτονία μπορεί να ειδωθεί ως κορυφή μιας κλίμακας. Αντιθέτως, βεβαιώνει, πρόκειται για μια μετάβαση προς ένα μέλλον αναγνώρισης. Υπενθύμισε επίσης στην αίθουσα, υπό ένθερμα χειροκροτήματα, ότι δεν είναι οι Αρμένιοι οι μόνοι που ζητάνε την αναγνώριση της γενοκτονίας τους. Ανέφερε τη γενοκτονία των Ασσυρίων και των Ελλήνων, όπως επίσης και των Χερέρο και Ναμάκουα, που υπήρξαν θύματα γενοκτονίας από την κυβέρνηση της Γερμανικής Νοτιοδυτικής Αφρικής (σημερινή Ναμίμπια), καθώς και των ιθαγενών Αμερικανών.

Όταν τελείωσε ο Theriault, η διάσκεψη συνεχίστηκε με τον πρώτο Τούρκο ομιλητή της ημέρας. Ο Cengiz Aktar είναι πολιτικός επιστήμονας, συγγραφέας και δημοσιογράφος, ο οποίος είναι περισσότερο γνωστός για την εκστρατεία του “Ζητώ Συγγνώμη“, επιζητώντας την απολογία των Τούρκων απέναντι στους Αρμένιους για τη γενοκτονία, η οποία έχει υπογραφεί από 32.000 άτομα.

Cengiz Aktar. Πηγή: Στιγμιότυπο από απευθείας μετάδοση.

Ο Aktar ανέφερε το ολοένα και αυξανόμενο κίνημα για αναγνώριση των εγκλημάτων γενοκτονίας στην τουρκική κοινωνία. Όλοι οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι στην Τουρκία έχουν δημοσιεύσει τουλάχιστον ένα βιβλίο για τη γενοκτονία των Αρμενίων στην τουρκική γλώσσα και η “απαγορευμένη λέξη από Γ” γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτή στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Ορισμένοι απόγονοι Αρμενίων, που αναγκάστηκαν να ασπαστούν το Ισλάμ για να σωθούν, οι λεγόμενοι Εξισλαμισθέντες Αρμένιοι ή Κρυφοαρμένιοι, έχουν ξαναγίνει Χριστιανοί, ενώ άλλοι Αρμένιοι Μουσουλμάνοι αποφάσισαν να παραμείνουν στο Ισλάμ, αλλά να διεκδικήσουν την εθνική τους αρμενική ταυτότητα. Η πρώτη δημόσια τελετή μνήμης της γενοκτονίας έλαβε χώρα στην Πλατεία Ταξίμ το 2010 και το πιο σημαντικό, την προηγούμενη Παρασκευή πολίτες από τουλάχιστον 28 τουρκικές πόλεις συμμετείχαν σε παρόμοια συμβάντα.

Τέλος, η Esther Mujawayo ανέβηκε στο βήμα. Η Mujawayo επέζησε από τη γενοκτονία των Τούτσι στη Ρουάντα και πλέον εργάζεται ως κοινωνιολόγος με επιζώντες της γενοκτονίας. Η ομιλία της ήταν συναισθηματικά φορτισμένη και σταματούσε πού και πού για να πάρει ανάσα. Στεκόταν ενώπιον του ακροατηρίου, φορώντας παραδοσιακά ρούχα των Τούτσι. Γιατί;

“Γιατί τις μανάδες μας τις γδύσανε και τις αφήσανε ολόγυμνες. Φορώ τα ρούχα των μανάδων μου και των μανάδων σας”.

Esther Mujawayo. Πηγή: Στιγμιότυπο από απευθείας μετάδοση.