Ένας σύντομος οδηγός για την Νάκμπα της Παλαιστίνης: Μνήμες και ταυτότητα

"Cement block houses replace tented refugee camp, Khan Younis, Gaza Strip, 1955 (Photo/J. Madvo, UNRWA Photo Archives)

«Τσιμεντένια σπίτια που αντικαθιστούν τέντες καταυλισμού προσφύγων, Khan Younis, λωρίδα της Γάζας» 1955 (Φωτογραφία/J. Madvo, φωτογραφικά αρχεία UNRWA ). Σήμερα το 80% του πληθυσμού της Γάζας, 1,2 από τα 1,5 εκατομμύρια, είναι πρόσφυγες και ζουν σε μερικές από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της γης.

Το 1948, η παλαιστινιακή Έξοδος γνωστή και ως Νάκμπα (αραβική λέξη για την καταστροφή), έχει μια ιδιαίτερη σημασία για τους Παλαιστίνιους. Αναφέρεται στη μαζική εκδίωξη και έξοδο των Παλαιστίνιων, καθώς και την καταστροφή των χωριών, που ανήκαν στους Παλαιστίνιους, που κατοικούσαν στη γη, που τώρα αποτελεί μέρος του κράτους του Ισραήλ. Μέχρι το 1950, υπήρχαν ήδη 750.000 Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στις περιοχές, που τώρα είναι ο Λίβανος, η Ιορδανία, η Συρία και οι παλαιστινιακές περιοχές (Γάζα και Δυτική Όχθη).

Η επιστροφή στη γη τους, γνωστό στο παρελθόν και ως “Right of Return” (δικαίωμα της επιστροφής) με σύμβολο ένα κλειδί (πολλοί Παλαιστίνιοι, που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, πήραν μαζί τους τα κλειδιά τους), αποτελεί ένα από τα πιο ευαίσθητα και επείγοντα ζητήματα, που πρέπει να λυθούν, πριν λυθεί η επονομαζόμενη Ισραηλινο-Παλαιστινιακή Διαμάχη.

Τα τελευταία χρόνια, τα κινήματα με στόχο την ενημέρωση για τη Νάκμπα έχουν πολλαπλασιαστεί. Αυτό είναι πιθανό να οφείλεται στο γεγονός ότι η Δύση αποκτά όλο και περισσότερη γνώση σχετικά με τα εγκλήματα, που διαπράχθηκαν από το κράτος του Ισραήλ προς τους Παλαιστίνιους. Για παράδειγμα, η διαμαρτυρία του 2014 για τη Γάζα στο Λονδίνο ήταν η μεγαλύτερη στο είδος της, ενώ συμμετείχαν 150.000 άνθρωποι.

Η κατανόηση της Νάκμπα έχει ζωτική σημασία, αν επιθυμείτε να καταλάβετε τη διαμάχη ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Γι’ αυτό το λόγο συγκεντρώσαμε μερικές πηγές για να ενημερωθείτε γι’ αυτή.

Handala Facing the Sea. Photo by Mazen Abdulaziz from Yemen, Tumblr.

Handala που αγναντεύει τη θάλασσα. Φωτογραφία του Mazen Abdulaziz από την Υεμένη ( Tumblr). Ο Handala δημιουργήθηκε από τον Παλαιστίνιο σκιτσογράφο Naji Al-Ali. Αναπαριστάται πάντα ως η πίσω όψη ενός δεκάχρονου ξυπόλυτου αγοριού. Ο Handala συμβολίζει τώρα την παλαιστινιακή διαμάχη και το δικαίωμα της επιστροφής.

Σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, οι Παλαιστίνιοι είναι γνωστοί για τη δύναμη της ψυχής τους. Είτε πρόκειται για τη δημιουργικότητα των κατοίκων της Γάζας, που προσπαθούν να βρουν τρόπους να επιβιώσουν από τον τωρινό αποκλεισμό του Ισραήλ, ή τις εβδομαδιαίες ειρηνικές διαδηλώσεις σε χωριά της Δυτικής Όχθης, οι Παλαιστίνιοι αποτελούν παράδειγμα, παραφράζοντας τον καλλιτέχνη παραστατικής ποίησης Rafeef Ziadah, ζωτικής-διδακτικής αντοχής. Ο αγώνας τους έγινε γνωστός μεταξύ των πτυχών της “Αραβικής Δυσφορίας”, όρος που επινοήθηκε από τον μακαρίτη Λιβανέζο δημοσιογράφο με συριο-παλαιστινιακή καταγωγή Σαμίρ Κασίρ. Με άλλα λόγια, μια προσπάθεια εξήγησης, με τα λόγια του Κασίρ, των “συναισθημάτων καταδίωξης για μερικούς, του μίσους για άλλους. Μια βαθιά ανησυχία διαπερνά τον Αραβικό Κόσμο”.

Το να καταλάβει κανείς τη Νάκμπα λοιπόν είναι το κλειδί όχι μόνο για την επονομαζόμενη ως “διαμάχη” στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη, αλλά και για πιο ευρεία ζητήματα, που αγγίζουν τον Αραβικό Κόσμο.

Άρθρα και φωτογραφίες

Το να γράψει κανείς για τη Νάκμπα είναι περίπλοκο. Από που να ξεκινήσουμε; Σε τι να επικεντρωθούμε; Να ξεκινήσουμε με το Σχέδιο Ντάλεθ; Την “πραγματική” Νάκμπα, κατά την οποία 750.000 Παλαιστίνιοι αναγκάστηκαν να ξεσπιτωθούν από Σιωνιστές παραστρατιωτικούς ή έμειναν από φόβο και έγιναν πρόσφυγες (κυρίως) στο Λίβανο, τη Συρία και την Ιορδανία; Σφαγές όπως η διαβόητη στο Ντέρ Γιασίν; Το Ινστιτούτο Παλαιστινιακών Μελετών αποφάσισε να αφήσει τους ίδιους τους Παλαιστινίους να πουν τις δικές τους ιστορίες. Έχει συγκεντρώσει μια σειρά άρθρων με τον τίτλο “Η Νάκμπα – με τα λόγια των Παλαιστινίων“.

Palestine refugees flee across over the Jordan river on the damaged Allenby Bridge during the 1967 Arab-Israeli war. (UNRWA archives)

Παλαιστίνιοι πρόσφυγες διασχίζουν τον Ιορδάνη ποταμό στην ημικατεστραμμένη Γέφυρα Άλενμπι κατά τον Αραβο-Ισραηλινό Πόλεμο του 1967. (Αρχεία UNRWA)

Το να δοθεί στους Παλαιστίνιους μια φωνή, που είχαν στερηθεί για χρόνια, είναι ένας τρόπος να πάρουν πίσω την χαρακτηριζόμενη από τον Έντουαρντ Σαΐντάδεια αφήγησης“. Ως εκ τούτου, με το ίδιο πνεύμα με το Ινστιτούτο Παλαιστινιακών Μελετών, ο αυτοχαρακτηριζόμενος “προοδευτικός εβραϊκός” ιστότοπος Mondoweiss συνέταξε έναν κατάλογο με ιστορίες Παλαιστινίων απογόνων επιζώντων της Νάκμπα καθώς και άλλων σχετικών έργων. Μεταξύ των ιστοριών είναι το “Βάρος της μνήμης” του Amer Hussein και η “Μνήμη [της Νάκμπα]” της Mariam Bargouthi. Κείμενα για πιο πρόσφατα θέματα σχετικά με τη Νάκμπα περιλαμβάνουν την “Κρατική ιδεολογία του Ισραήλ ισάξια με τη συνεχιζόμενη Παλαιστινιακή Νάκμπα” του Amjad Alqasis και το “Οπότε, μια στιγμή, η Νάκμπα είναι…;”. Ακούγοντας Ισραηλινούς να συζητούν για την Νάκμπα της Yara Dowani. Άλλα σχετικά έργα περιλαμβάνουν το “Η Νάκμπα και η “μεγάλη ληστεία βιβλίων” του 1948“, “Η Παλαιστινιακή Νάκμπα: Μια στιγμή μνήμης των παγκόσμιων αυτόχθονων αγώνων“, ““Για τους Παλαιστίνιους, η ιστορία δεν μένει ποτέ πίσω”: Οικογενειακές αναμνήσεις την Ημέρα της Νάκμπα” και “Φωτογραφικό δοκίμιο: Διαρκώς εκτοπισμένοι, Παλαιστίνιοι πρόσφυγες περνούν την ημέρα της Νάκμπα σε ιρακινό στρατόπεδο εσωτερικά εκτοπισθέντων“. Δημοσιεύθηκε επίσης σε δυτικό ΜΜΕ το ευρέως διαδεδομένο κείμενο του Saleem Haddad για το Slate.com με τίτλο “The Dispossessed” [Οι Εκδιωχθέντες].

Το Middle East Eye έχει δημιουργήσει μια σειρά “#Nakba” με σχόλια από Ισραηλινούς, όπως ο ιστορικός Ilan Pappe (“Η Νάκμπα: Ένα έγκλημα που το παρακολουθούμε, αγνοούμε και ενθυμούμαστε“) και ο δημοσιογράφος Meron Rapoport (“Η επιστροφή του δικαιώματος επιστροφής” ). Από την πλευρά τους, η Ηλεκτρονική Ιντιφάντα επικεντρώθηκε στη “συνεχιζόμενη Νάκμπα” με ιστορίες για τις τρέχουσες προκλήσεις, που αντιμετωπίζουν όσοι αντιστέκονται στην κατοχή. Παραδείγματα τέτοιων ιστοριών περιλαμβάνουν το “Πώς η γιαγιά μου αντιστάθηκε στην κατοχή του Ισραήλ” του Shahd Abdusalama, καθώς και ένα άρθρο σχετικά με τον τρόπο καταπολέμησης της συνεχιζόμενης Νάκμπα σήμερα. Επιπλέον, το Ινστιτούτο για την Κατανόηση της Μέσης Ανατολής (IMEU) κυκλοφόρησε μια δημοσίευση “Γενικά γεγονότα και στατιστικά στοιχεία“.

250.000-350.000: Ο αριθμός των Παλαιστινίων που εκδιώχθηκαν από τις σιωνιστικές δυνάμεις πριν τη δημιουργία του Ισραήλ.

Από το Ισραήλ, κανένας ιστότοπος δεν έχει κάνει καλύτερη δουλειά από τα παιδιά στο +972mag. Μεταξύ των πολλών άρθρων σχετικά με την Νάκμπα, τα προτεινόμενα κείμενα περιλαμβάνουν το “Για να επιστρέψουμε, πρέπει να νιώσουμε τι πέρασαν οι παππούδες μας” από τη Samah Salaime, “Χιλιάδες επιστρέφουν στα κατεστραμμένα παλαιστινιακά χωριά στο Ισραήλ” της Natasha Roth, “Απελευθέρωση των Ισραηλινών από τη νοοτροπία της κατοχής” των Eitan Bronstein Aparicio και Δρ. Eléonore Merza Bronstein και “Ο δρόμος εκτός κατοχής διασχίζει τη Νάκμπα” επίσης από τη Natasha Roth.

Η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες της Παλαιστίνης στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA) τίμησε τη μνήμη της Νάκμπα επισημαίνοντας το δικό της έργο για τους πρόσφυγες. Πράγματι, η UNRWA ξεκίνησε το έργο της με Παλαιστίνιους πρόσφυγες το 1950 και συνέχισε τις δραστηριότητές της μέχρι σήμερα, 65 χρόνια αργότερα. Έγραψαν στο Twitter με την ετικέτα #JustSolution [Δίκαια Λύση ή Απλά Μια Λύση], ζητώντας μια δίκαιη λύση για όλους τους Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων και των Ισραηλινών. Οι παρακάτω φωτογραφίες αποτελούν μέρος της (ιδιαίτερα συνιστώμενης) σειράς τους “The Long Journey” [Το Μακρύ Ταξίδι], ένα άλμπουμ στο Facebook γεμάτο φωτογραφίες και ιστορίες, που χρονικογραφούν τις ζωές των Παλαιστινίων, ξεκινώντας με την κατάτμηση των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη το 1947 και τελειώνοντας με την ανθρωπιστική κρίση του Γιαρμούκ στη Συρία. Η σειρά είναι επίσης διαθέσιμη σε ξεχωριστό ιστότοπο.

Ξεκινήσαμε να επιχειρούμε επί τόπου το 1950, παρέχοντας άμεση βοήθεια σε Παλαιστίνιους πρόσφυγες.

Η Νάκμπα άφησε πολλούς Παλαιστίνιους πρόσφυγες μονάχα με ό,τι μπορούσαν να κουβαλήσουν στις πλάτες τους.

Πολλοί από τους εκτοπισθέντες στην αραβο-ισραηλινή διαμάχη του 1967 ήταν ήδη καταγεγραμμένοι πρόσφυγες.

Βιβλία

Εάν προτιμάτε περισσότερο τα βιβλία παρά τα άρθρα, απολαύστε τα παρακάτω (αν και προειδοποιούμε: τα βιβλία για την Νάκμπα δεν είναι ο ορισμός των χαρούμενων βιβλίων). Η Marcia Lynx Qualey του ιστολογίου ArabLit έχει δημιουργήσει έναν κατάλογο με επτά βιβλία για την Νάκμπα στο Your Middle East. Είναι τα εξής: Gates of the Sun [Πύλες του Ήλιου] του Elias Khoury, Returning to Haifa [Επιστροφή στη Χάιφα] του Ghassan Kanafani, The Secret Life of Saeed the Pessoptimist [Η μυστική ζωή του Σαΐντ του Αισιο-Απαισιόδοξου] του Emile Habiby, As Though She Were Sleeping [Σαν να Κοιμόταν] του Elias Khoury, Of Noble Origins [Ευγενούς Καταγωγής] της Sahar Khalifeh, The Woman from Tantoura [Η γυναίκα από την Ταντούρα] της Radwa Ashour και Journal of an Ordinary Grief [Ημερολόγιο μιας κοινής θλίψης] του Mahmoud Darwish.

Book cover of 'The Ethnic Cleansing of Palestine' (Source: Wikipedia)

Εξώφυλλο του βιβλίου “Εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης” (Πηγή: Wikipedia)

Οι ιστορικοί από το Ισραήλ, που έχουν ερευνήσει το θέμα της Νάκμπα, είναι γνωστοί ως “νέοι ιστορικοί” του Ισραήλ. Περιλαμβάνουν τους Benny Morris, Ilan Pappé και Avi Shlaim, καθώς και (μερικές φορές) τους Tom Segev, Hillel Cohen, Baruch Kimmerling και Simha Flapan. Το πιο διάσημο βιβλίο, που έγραψαν αυτοί οι συγγραφείς, είναι αναμφισβήτητα το “Η Εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης” του Ilan Pappe, όμως κι άλλα γνωστά βιβλία περιλαμβάνουν το “Ισραήλ και Παλαιστίνη: Επανεκτιμήσεις, Αναθεωρήσεις, Διαφωνίες” του Avi Shlaim και “Η γέννηση του προβλήματος των Παλαιστίνιων Προσφύγων, 1947-1949″ του Benny Morris.

Ακόμα πιο πολλά είναι τα βιβλία Παλαιστινίων ιστορικών και συγγραφέων. Αντί να μιλάνε μόνο για τα γεγονότα της Νάκμπα, τείνουν να περιλαμβάνουν επίσης την ανάλυσή τους για τα παλαιστινιακά εθνικά κινήματα. Με άλλα λόγια, προσπαθούν και δίνουν μια πιο ολοκληρωμένη επισκόπηση της παλαιστινιακής ιστορίας και ταυτότητας, που περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται μόνο στην Νάκμπα. Ένα καλό παράδειγμα αυτού είναι το βιβλίο “Παλαιστινιακή ταυτότητα: Η κατασκευή της σύγχρονης εθνικής συνείδησης” του Rashid Khalidi, το οποίο τεκμηριώνει την άνοδο του παλαιστινιακού εθνικισμού ως την επιστροφή στην Οθωμανική Εποχή (παρά στη Βρετανική Κυριαρχία). Άλλα προτεινόμενα βιβλία περιλαμβάνουν το “Νάκμπα: Παλαιστίνη, 1948 και οι αξιώσεις της μνήμης“, με επιμέλεια των Ahmad H. Sa'di και Lila Abu-Lughod, και το “Η Παλαιστινιακή Νάκμπα: Η αποαποικιοκρατία της ιστορίας, η αφήγηση για τους Υποδεέστερους, η ανάκτηση της μνήμης” του Nur Masalha.

Αλλά ίσως κανένας άλλος Παλαιστίνιος συγγραφέας, που γράφει για τη μνήμη και την ταυτότητα, δεν είναι πιο γνωστός από τον Έντουαρντ Σαΐντ. Αν και συνήθως μνημονεύεται για το αριστούργημά του “Οριενταλισμός“, ο Σαΐντ έγραψε για την παλαιστινιακή ταυτότητα και τον ρόλο της μνήμης σε μεγάλο βαθμό. Συνδυάζοντας την ιστορία με προσωπικές αναμνήσεις, τα βιβλία του περιλαμβάνουν το “Παλαιστινιακό Ζήτημα“, “Εκτός τόπου: Αυτοβιογραφία“, “Σκέψεις περί εξορίας και άλλα δοκίμια” και “Η πολιτική της απώλειας: Ο αγώνας για παλαιστινιακή αυτοδιάθεση, 1969-1994“.

Edward Said (Left) seen with Marcel Khalife (Middle) and Mahmoud Darwish (Right)

Ο Έντουαρντ Σαΐντ (αριστερά) με τον Λιβανέζο μουσικό και τραγουδιστή Μαρσέλ Χαλίφ (μέση) και τον Παλαιστίνιο Ποιητή Μαχμούντ Νταρουίς (δεξιά). Και οι τρεις άντρες έχουν γράψει, μιλήσει ή/και τραγουδήσει για τον συμβολισμό της Νάκμπα. (Άγνωστη πηγή)

Ποίηση

Ο γίγαντας της παλαιστινιακής ποίησης είναι αναμφίβολα ο Μαχμούντ Νταρουίς. Όπως έγραψε ο Adam Shatz στους New York Times, στην ποίηση του Νταρουίς, “η Παλαιστίνη έγινε μεταφορά για την απώλεια της Εδέμ, τη γέννηση και την ανάσταση και την αγωνία της απώλειας και της εξορίας”. Δυστυχώς, οι αναγνώσεις με υπότιτλους είναι περιορισμένες, οπότε εδώ είναι μια επιλογή από δύο ποιήματα, που διαβάζει ο ίδιος ο ποιητής.


Βίντεο, ντοκιμαντέρ και άλλα πολυμέσα

Η Al Jazeera δημιούργησε το Palestine Remix, έναν διαδραστικό ιστότοπο, που ζητά από ανθρώπους να πουν τις δικές τους ιστορίες για την Νάκμπα. Μεταξύ των πολλών χαρακτηριστικών της ιστοσελίδας είναι 17 ταινίες για την Νάκμπα διαθέσιμες σε διάφορες γλώσσες. “Αυτή είναι η ιστορία της Παλαιστίνης, όπως δεν την έχετε ξαναδεί. Οι σκηνοθέτες μας σας ταξιδεύουν στις παλαιστινιακές πόλεις του παρελθόντος και του σήμερα, μέσα σε ισραηλινές φυλακές και πίσω από τα παρασκήνια των αντιστασιακών κινημάτων, που προκαλούν την κατοχή σήμερα”. Ο ιστότοπος διαθέτει 250 μοναδικές προοπτικές ανθρώπων για την Παλαιστίνη, ζητώντας μας να “γνωρίσουμε τους αυτόπτες μάρτυρες, ακτιβιστές, ακαδημαϊκούς και διαχειριστές δύναμης, που διαμορφώνουν την πραγματικότητα της Παλαιστίνης σήμερα”.

Είναι ενδιαφέρον ότι περιέλαβαν επίσης 580 διαφορετικά μέρη από την ιστορική Παλαιστίνη, πολλά από τα οποία καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια της Νάκμπα. “Καισάρεια. Ντερ Γιασίν, Ταντούρα. Αυτά τα χωριά καταστράφηκαν από Σιωνιστές κατά τη δημιουργία του ισραηλινού κράτους. Οι διαδραστικοί μας χάρτες σας δείχνουν πώς χιλιάδες παλαιστινιακά χωριά εξαφανίστηκαν και πώς οι κάτοικοι εκτοπίστηκαν από τη γη τους. Έχουμε πλάνα από drone, που σας δείχνουν πώς φαίνονται σήμερα οι πιο εμβληματικές πόλεις και τοπόσημα της Παλαιστίνης”.

Διατρέχει πάνω από 215 χρόνια παλαιστινιακής ιστορίας. “Η δυσχερής κατάσταση των Παλαιστινίων σήμερα μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο μέσω του φακού του παρελθόντος. Το χρονοδιάγραμμά μας εκτείνεται σε περισσότερους από δύο αιώνες και εξηγεί τη δραματική αλυσίδα των γεγονότων, που οδήγησαν στη μετατροπή της Παλαιστίνης σε ένα εβραϊκό κράτος. Εξερευνήστε χρονιές-ορόσημο σε βάθος μέσω των ταινιών μας”.

Palestine Remix. Source: Al Jazeera

Palestine Remix. Πηγή: Al Jazeera

Ο Αμερικανός συγγραφέας John Green, γνωστός για το βιβλίο του “The Fault in Our Stars“, κυκλοφόρησε ένα βίντεο σχετικά με τη σύγκρουση ως μέρος της σειράς του Παγκόσμια Ιστορία, Μέρος Β’. Αν και δεν περιορίζεται στην Νάκμπα, ο Green κάνει καλή δουλειά στην παροχή του υπόβαθρου και της ιστορίας της περιοχής.

Το “Αλ-Νάκμπα: Η Παλαιστινιακή Καταστροφή 1948” είναι ένα ντοκιμαντέρ των Benny Brunner και Alexandra Jansse με βάση το “Η γέννηση του προβλήματος των Παλαιστίνιων προσφύγων, 1947-1949″ του Benny Morriss, που αναφέρθηκε παραπάνω. Είναι διαθέσιμο ολόκληρο στο Vimeo.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.