Το άρθρο και το ηχητικό απόσπασμα της Alina Simone για το The World αρχικά δημοσιεύτηκαν στο PRI.org στις 28 Σεπτεμβρίου 2015. Αναδημοσιεύονται στο παρόν ως μέρος συμφωνίας διαμοιρασμού περιεχομένου.

Υπέθεσα ότι είχα αρκετά κοινά στοιχεία με τον Δανό καλλιτέχνη ήχου Jacob Kirkegaard: Χρησιμοποιώ μικρόφωνα και μου αρέσει ο ήχος, όπως ακριβώς και εκείνος.

Αλλά τελικά έκανα λάθος.

Ο Kirkegaard χρησιμοποιεί επιταχυνσιόμετρα για ηχογραφήσεις κάτω από την επιφάνεια της γης, υδρόφωνα για να συλλέξει ήχους μέσα στο νερό και μικροσκοπικά μικρόφωνα για να καταγράψει τις ωτοακουστικές δονήσεις του ανθρώπινου αυτιού.

Και προφανώς, του αρέσουν οι ήχοι πολύ περισσότερο απ’ ό,τι σε εμένα.

“Δεν έκανα ποτέ μου χρήση ναρκωτικών, γιατί πιστεύω ότι οι ήχοι πάνω μου έχουν αντίστοιχη επίδραση. Πάντα χρησιμοποιούσα κάποιον ήχο για να ταξιδεύω νοητά”, δηλώνει ο ίδιος.

Το ταξίδι του ξεκίνησε σε ηλικία 6 χρονών, όταν ο πατέρας τού έδωσε ένα μαγνητόφωνο και ο Kirkegaard ανακάλυψε ότι μπορεί να επεξεργαστεί τη φωνή του, επιβραδύνοντας την ταχύτητά της: “Ξαφνικά ακουγόμουν σαν ένα τέρας, ένα τεράστιο βαμπίρ”.

Μετά το πανεπιστήμιο, ο Kirkegaard εργάστηκε για κάποιο διάστημα ως μουσικός. Μέχρι που κάποια μέρα ακούμπησε τυχαία το αυτί του σε έναν σιδερένιο φράχτη στην Κολωνία της Γερμανίας και βυθίστηκε σε ένα πρωτόγνωρο και παράξενο μουσικό σύμπαν:

Τότε ήταν που ο Kirkegaard συνειδητοποίησε ότι αντί να παράγει ήχους, προτιμά να ανακαλύπτει ήχους “που με μαγεύουν με τρόπο που δεν μπορώ να εξηγήσω. Μπορεί να θέλω να ακούσω ένα πολιτικά φορτισμένο μέρος, χωρίς να θέλω να διαμορφώσω κάποια γνώμη για αυτό.”

Πέρασε μια εβδομάδα σε ένα μικρό πλοίο στην περιοχή Ilulissat Icefjord, στη Γροιλανδία, ηχογραφώντας την αποκόλληση των πάγων. Αυτός είναι ο ήχος της υπερθέρμανσης του πλανήτη:

Ο Kirkegaard συμβουλεύει: “Χρησιμοποιήστε ακουστικά κεφαλής ή ηχεία καλής ποιότητας.” Και έχει δίκιο: Ακόμα και σε μια πολυσύχναστη καφετέρια κατάφερα να μεταφερθώ σε ένα μέρος απαγορευμένο και αφιλόξενο.

“Καμιά φορά, έχω την εντύπωση ότι δεν αρκεί απλά να διαβάσεις για αυτό ή να δεις μια εικόνα μεγάλης ποσότητας πάγου που έχει χαθεί από ένα παγόβουνο στο πέρασμα των χρόνων. Εάν όμως το ακούσεις, έχεις την εντύπωση ότι συμβαίνει εκείνη ακριβώς τη στιγμή,” δηλώνει ο Kirkegaard.

Η δουλειά του περιλαμβάνει, επίσης, και όσα δεν συμβαίνουν μια συγκεκριμένη στιγμή — σε σχεδόν ξεχασμένα μέρη. Ένα παράδειγμα είναι η πόλη Πρίπγιατ, στην καρδιά της “αποκλεισμένης ζώνης” του Τσερνόμπιλ, όπου το 2005 ο Kirkegaard πραγματοποίησε κάποιες ηχογραφήσεις.

“Μπορεί οι κάτοικοι να έχουν φύγει, ωστόσο ακόμα υπάρχουν πάρα πολλά ίχνη ζωής. Είναι ένα μέρος-φάντασμα και για αυτό αναρωτήθηκα πώς θα μπορούσα να ηχογραφήσω ένα τέτοιο μέρος, όταν ακόμα και η παρουσία μου το επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό.”

Έτσι, αφήνει το μικρόφωνο κάτω και φεύγει.

Έπειτα από κάθε λήψη, ηχογραφούσε ξανά, μόνο που αυτή τη φορά αναπαρήγαγε μέσα στον ίδιο χώρο την αρχική ηχογράφηση σε χαμηλή ένταση, μετατρέποντας τη σιωπή σε ένα ορχηστρικό βουητό.

Όμως υπάρχουν και κάποια μέρη που δεν αποκαλύπτουν εύκολα τα μυστικά τους, κάτι που ο Kirkegaard ανακάλυψε όταν προσπάθησε να ηχογραφήσει το τσιμεντένιο τείχος που χωρίζει το Ισραήλ από τη Δυτική Όχθη.

“Είναι τόσο ογκώδες, που δεν βγάζει σχεδόν κανέναν ήχο. Μετά όμως το σκέφτηκα καλύτερα. Στο κάτω κάτω τι περίμενα και εγώ;” λέει. “Ξέρεις, η φύση του συγκεκριμένου τείχους είναι αυτή ακριβώς, να μην αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του, να εμποδίζει κάθε είδους αλληλεπίδραση. Μόλις λοιπόν το συνειδητοποίησα, αποφάσισα να καταγράψω αυτό ακριβώς το πράγμα.”

Τελικά αποφάσισε να τοποθετήσει μικρόφωνα περιμετρικά του τείχους, καταγράφοντας τους ήχους της ζωής που συνεχίζεται. Ένα κάλεσμα σε προσευχή, τη μηχανή ενός αυτοκινήτου, ήχους που δεν μπορεί να εμποδίσει κανένα τείχος.

Το έργο του Kirkegaard δεν περιορίζεται μόνο στον πολιτικό σχολιασμό και δεν γίνεται πάντοτε σε απομονωμένες συνθήκες. Μια φορά, προσκάλεσε 16 διαφορετικά άτομα στο ξενοδοχείο Marienbad, στο Βερολίνο, τα οποία στη συνέχεια τα ηχογράφησε καθώς κοιμούνταν. Δεν υπήρχε κάτι το ιδιαίτερο να ακούσει κανείς, μόνο κανένα περιστασιακό αναστεναγμό και ψιθυριστά παραμιλητά. Ωστόσο, ο Kirkegaard υποστηρίζει ότι ήταν σαν να κάνεις μια βουτιά στο άγνωστο.

“Μου χαρίζουν ένα μυστικό. Μου ανοίγουν την πόρτα σε έναν προσωπικό χώρο του εαυτού τους, τον οποίο ούτε οι ίδιοι γνωρίζουν.”

Ρωτάω, λοιπόν, τον Kirkegaard τι πρέπει να κάνω για να γίνω “καλλιτέχνης ήχου” από ραδιοφωνικός ρεπόρτερ. Πού μπορώ να βρω ένα καλό μεταχειρισμένο επιταχυνσιόμετρο; Όμως μου λέει ότι δεν έχει τόσο σημασία ο εξειδικευμένος εξοπλισμός που έχει κανείς, όσο το όραμά του.

“Όπως λέει και ο πράκτορας [Dale] Cooper στο [τηλεοπτικό πρόγραμμα] Twin Peaks: Οι κουκουβάγιες δεν είναι αυτό που φαίνονται.” Αυτή η φράση ταιριάζει πολύ και στους ήχους, έτσι και αυτοί δεν είναι αυτό που φαίνονται.

Κάποια άλλη στιγμή ο πράκτορας Cooper είπε και μια ακόμη φράση: “Δεν έχω καμιά απολύτως ιδέα πού θα μας οδηγήσει αυτό… αλλά έχω ένα έντονο προαίσθημα ότι θα είναι σε ένα μέρος υπέροχο και πρωτόγνωρο”.