Ένα καινούργιο έργο κατασκευής χιονοδρομικού κέντρου, καθώς και ενός αυτοκινητόδρομου στο Εθνικό Πάρκο Galichica της ΠΓΔΜ [1] απειλεί την ύπαρξη πάνω από εκατό σπάνιων και ενδημικών ειδών, θέτοντας σε κίνδυνο το οικοσύστημα μιας από τις παλαιότερες λίμνες της Ευρώπης [2].
Προς μεγάλη απογοήτευση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, καθώς και ενός μεγάλου μέρους των κατοίκων της περιοχής, στα τέλη Αυγούστου του 2015, η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ ανακοίνωσε ένα δεκαετές πρόγραμμα αστικοποίησης [3] της περιοχής γύρω από τις περιοχές της Λίμνης Οχρίδας [4] καθώς και του Εθνικού Πάρκου Galichica. Το σημείο εκκίνησης του έργου θα είναι ακριβώς στην μέση του Εθνικού Πάρκου Galichica, το οποίο όμως είναι μέρος της Διασυνοριακής Προστατευόμενης Βιόσφαιρας Πρεσπών-Οχρίδας [5], ενός από τους δεκαπέντε συνολικά εναπομείναντες παγκόσμιους βιότοπους. Το μοναδικό αυτό πάρκο είναι επίσης μέρος της ευρύτερης παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO [6].
Το πάρκο φιλοξενεί πάνω από 3500 διαφορετικά είδη από φυτά και ζώα, εκ των οποίων τα 114 είναι ενδημικά και δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Πάνω από 1500 είδη πεταλούδων και σκόρων πετούν στις κοιλάδες της Galichica, μεταξύ των οποίων και η υπό εξαφάνιση πεταλούδα Apollo [7] (Parnassius Apollo). Ένας άλλος εντυπωσιακός “συγκάτοικος” του πάρκου είναι ένα πολύ μικρό λουλούδι εν ονόματι Crocus Cvijicii [8], όπου μαζί με την πεταλούδα Αpollo, είναι στην λίστα της IUCN (Διεθνής Ένωση για την Διατήρηση της Φύσης) ως προστατευόμενα είδη.
Η πρόσφατη απόφαση της κυβερνήσεως της ΠΓΔΜ να κατασκευάσει χιονοδρομικό κέντρο [9], έναν αυτοκινητόδρομο και τρεις τουριστικές ζώνες εντός του βιότοπου προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση σε εγχώριες οικολογικές οργανώσεις, καθώς και στους κατοίκους της χώρας: πολλοί από αυτούς έχουν αποφασίσει να διαδηλώσουν μέσω των μέσων επικοινωνίας και καθώς και με γραπτές επιστολές κατά του σχεδίου αστικοποίησης.
Στην τελευταία ακρόαση της Επιτροπής “Στρατηγική για την Περιβαλλοντική Αξιολόγηση για την Διαχείριση του Εθνικού Πάρκου του Galichica [10]“, η εισηγήτρια Elizabeth Van Zyl, εξήγησε πως μερικές περιοχές πρέπει να επαναχαρακτηριστούν. Η Van Zyl πρότεινε να εξαιρεθεί η συγκεκριμένη τοποθεσία από την Ζώνη Ενεργούς Διαχείρισης (ZAM) και να μεταφερθεί στη Ζώνη Αειφόρου Χρήσης (ZSU), ώστε να μπορεί να ολοκληρωθεί το αναπτυξιακό έργο. Μία συνολική επιφάνεια 604 εκταρίων από την Ζώνη Ενεργούς Διαχείρισης (ZAM) θα πρέπει να μεταφερθεί στην Ζώνη Αειφόρου Χρήσης (ZSU).
Παρά τις όποιες προτάσεις, η Van Zyl επισήμανε ότι τέτοιου είδους επαναχαρακτηρισμοί πρέπει να αποφεύγονται όπου είναι δυνατόν:
Downgrading the zoning is the last resort and should be avoided where and when possible.
“Μία υποβάθμιση της ζώνης πρέπει να είναι η ύστατη λύση και όπου είναι δυνατόν να αποφεύγεται.”
Προκειμένου να αντισταθμιστεί η απώλεια πολύτιμης βιοποικιλότητας, αντισταθμιστικά μέτρα [11] θα προταθούν, ώστε οι εκτάσεις του πάρκου που θα επηρεαστούν αρνητικά από τη σχεδιασμένη ανάπτυξη των όποιων έργων θα αντικατασταθούν με εκτάσεις σε άλλες περιοχές της χώρας όπου βρίσκονται τα ίδια είδη.
“The problem with this plan is that climate change will completely change the landscape, and in a year we might see beech growing where there is now oak. Which makes this plan completely useless,” said Mr.Lazo Naumoski, a local ecologist.
“Το πρόβλημα με αυτό το σχέδιο είναι ότι η κλιματική αλλαγή θα συμβάλλει στην αλλαγή του φυσικού τοπίου, όπου σε διάστημα ακόμη και ενός έτους εκεί που φύτρωναν βελανιδιές να αντικατασταθούν από δέντρα οξιάς, εγκαθιστώντας το παραπάνω σχέδιο τελείως άχρηστο”, σημείωσε ο τοπικός οικολόγος Lazo Naumoski
Φαίνεται να είναι ένα από τα πολλά ζητήματα που προκύπτουν γύρω από την υπό προστασία της UNESCO φυσική κληρονομιά, όπου η ΠΓΔΜ φαίνεται να βαδίζει στα χνάρια μιας μεγάλης εκτάσεως οικολογικής καταστροφής λόγω της στενής σχέσης μεταξύ των Λιμνών των Πρεσπών [12], το Όρος Galichica και τη Λίμνη Οχρίδα. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες [13] που διεξήχθησαν από επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Κολωνίας, η Λίμνη Οχρίδα μετρά πάνω από 1.2 εκατομμύρια χρόνια και αποτελεί την παλαιότερη λίμνη της Ευρώπης.
Το νερό της Λίμνης Οχρίδας συγκεντρώνεται από 40 διαφορετικές πηγές, εκ των οποίων 17 βρίσκονται στο έδαφος της ΠΓΔΜ και οι υπόλοιπες στην Αλβανία. Οι πιο πολλές από αυτές τις πηγές είναι πλούσιες σε μέταλλα και έχουν ασταθές ph, αλλά το νερό που πηγάζει από την περιοχή της Galichica είναι πολύ πλούσιο σε ασβέστιο και έτσι επέρχεται μία φυσική εξισορρόπηση του ph. Η Λίμνη των Πρεσπών και της Οχρίδας συνδέονται υπογείως λόγω του ότι το Όρος Galichica είναι από ασβεστόλιθο, επιτρέποντας έτσι το νερό να κυλάει από την Λίμνη των Πρεσπών προς την Λίμνη Οχρίδα. Θα θέτατε σε κίνδυνο δυο από τις τρεις φυσικές λίμνες της ΠΓΔΜ;”, εξέφρασε ο Lazo Naumoski.
Τρεις τουριστικές αναπτυξιακές ζώνες έχουν επίσης σχεδιαστεί γύρω από την όχθη της Λίμνης Οχρίδας. Τουριστικά θέρετρα, πολυτελείς κατοικίες και τεχνητές παραλίες [14] θα αντικαταστήσουν μία ζώνη από καλαμιές που λειτουργούν ως φίλτρο, ενώ παράλληλα εμπλουτίζουν την λίμνη και το ζωικό της βασίλειο με μέταλλα.
Ο Dr. Bernd Wagner, από το Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ορυκτολογίας του Πανεπιστήμιου της Κολωνίας εξήγησε: “Η καταστροφή λόγω κατασκευαστικών έργων των ακτών και των ζωνών καλαμιών, καθώς και η αύξηση υποδομών και τουρισμού σωρευτικά θα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση εκροών μετάλλων στην λίμνη, που με την σειρά του θα επιφέρει καταστροφές σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού της μοναδικής χλωρίδας της Λίμνης Οχρίδας [15].”
Για την ευαισθητοποίηση της έκτασης της καταστροφής της χλωρίδας και της πανίδας λόγω των έργων, η κοινωνική πρωτοβουλία Ohrid SOS, εξέδωσε δήλωση [16]και κυκλοφόρησε μία διεθνή έκκληση [17]. Η δήλωση έχει ήδη υπογραφεί από 250 ειδικούς παγκόσμιας εμβέλειας: από τουρίστες που έχουν επισκεφτεί την ΠΓΔΜ, καθώς και επιστήμονες από όλο τον κόσμο που έχουν εμφανιστεί να τονίσουν την σημασία της Λίμνης Οχρίδας.
Η ΠΓΔΜ κατέχει ένα καλό ρεκόρ ρυθμού αστικοποίησης, όμως και το γεγονός ότι από το 2012 η πρωτεύουσά της, τα Σκόπια [18], είναι η πιο μολυσμένη πόλη [19] της Ευρώπης λόγω των πολλαπλών κατασκευαστικών έργων [20], καθιστά υπό σοβαρό κίνδυνο αυτόν τον εθνικό θησαυρό, με αποτέλεσμα να διακινδυνεύεται κάτι περισσότερο από το καθεστώς της Οχρίδας ως κληρονομιά της UNESCO.