Επιθέσεις στο Παρίσι: Για να υπάρξει ενότητα, χρειάζεται αμεροληψία

Οι επιθέσεις της περασμένης Παρασκευής στο Παρίσι, καθώς και εκείνες που έλαβαν χώρα την προηγούμενη μέρα στη Βηρυτό, με επηρέασαν βαθιά. Καθηλωμένη με φίλους σε ένα μπαρ, όχι πολύ μακριά από τα εστιατόρια όπου έγιναν οι επιθέσεις, αναρωτήθηκα γιατί οι στόχοι έπρεπε να είναι συνηθισμένοι δρόμοι με μόνο κανα-δυο εστιατόρια. Γιατί ένα γήπεδο όπου πάνε συνηθισμένοι άνθρωποι. Καμιά επίθεση στα μεγάλα σύμβολα. Καμιά επίθεση στον Πύργο του Άιφελ. Τίποτα και στα Ηλύσια Πεδία. Αντίθετα, οι στόχοι ήταν μέρη στα οποία το Παρίσι ξεδιπλώνει την πολυχρωμία και τις διαφορετικές του τάσεις. Ήταν ένα άμεσο χτύπημα που είχε στόχο όλους εμάς. Αν και ακόμα δεν έχω μια ξεκάθαρη εικόνα για το ποιοι είμαστε “εμείς”.

Έφθασα στο Παρίσι πριν επτά χρόνια για σπουδές στην εκπαίδευση και για να δουλέψω πάνω σε μια διατριβή, την οποία δεν έχω ακόμη ολοκληρώσει. Και είναι αστείο που τώρα βρίσκομαι στη διαδικασία του να γίνω ένα είδος ερευνήτριας στην εκπαίδευση και τη μάθηση εδώ, καθώς σχεδόν ό,τι έχω κάνει από τη στιγμή που έφθασα είναι ακριβώς αυτό – μάθηση. Έχω μάθει πώς να είμαι ξένη, πώς να αγωνιστώ για τις σπουδές μου, για δουλειά, για χαρτιά.

Έχω επίσης μάθει τι σημαίνει το να ζεις σε μια διάσημη πόλη και στις γωνιές της εκείνες που λίγοι άνθρωποι, που ζουν έξω από αυτήν, γνωρίζουν. Έχω μάθει για το εξαιρετικό Παρίσι του Αραβικού κόσμου. Και για το Παρίσι των Αντιλλών και για το Παρίσι του Αφρικανικού κόσμου. Επίσης, έχω γνωρίσει το Παρίσι διαφόρων ομάδων, γνωστών ως εκπατρισμένων, μεταναστών και αλλοδαπών (που, κατά περίεργο τρόπο, δεν είναι το ίδιο πράγμα, ακόμα και αν ζουν σε πολύ κοντινή απόσταση). Με διάφορους τρόπους, ξαναγεννήθηκα στο Παρίσι, το οποίο, όπως συνειδητοποίησα, δεν είναι απλά μια πόλη ή ένα (πολυχρησιμοποιημένο) σύμβολο, αλλά μια πολύχρωμη, πολυπολιτισμική, πολυεθνική χοάνη.

Είμαι, επίσης, μια περήφανη γυναίκα από τη Βενεζουέλα, που τώρα βλέπει τη χώρα της από απόσταση, αλλά την κρατάει μέσα της. Εγώ η ίδια είμαι μια μείξη χρωμάτων και σκέψεων που βρίσκονται σε διαρκή κίνηση. Οπότε και εγώ η ίδια είμαι κομμάτι των διαφορετικών χρωμάτων και εθνικοτήτων που περιίπτανται της πόλης και την κάνουν αυτό που είναι.

Από τη στιγμή που έφθασα στο Παρίσι, παρακολούθησα τις ατελείωτες συζητήσεις γύρω από τα θέματα καταγωγής, χρώματος, υπόβαθρου και θρησκευτικής πίστης. Μέρος του ερευνητικού μου έργου βασίζεται στη διαπολιτισμική ευαισθησία. Αυτές οι συζητήσεις προκαλούν συναισθήματα και γι’ αυτό το λόγο είναι άβολες. Αλλά είναι αναγκαίες. Και το λέω αυτό, επειδή φαίνεται ότι ο διαχωρισμός του κόσμου μεταξύ του “εμείς” και “αυτοί” δεν έχει καμία χρησιμότητα. Και ποτέ δεν είχε. Στην πραγματικότητα, η τεχνητή επινόηση της διαφορετικότητας είναι εκείνη που πυροδοτεί όλο αυτό. Και είναι ο τρόπος που μαθαίνουμε να βλέπουμε “τους εαυτούς  μας” και “τους άλλους”, και αυτό είναι το πρίσμα μέσω του οποίου έχουμε μελετήσει την ιστορία και έχουμε παρακολουθήσει τις ειδήσεις. “Εμείς” και “Αυτοί”. “Εδώ” και “Μακριά”. Δε νομίζω ότι έχουμε την πολυτέλεια να διατηρήσουμε αυτή την κοσμοθεωρία πλέον – αν υποθέσουμε ότι ποτέ μπορούσαμε- και να συνεχίσουμε να αρνούμαστε την πραγματικότητα.

Αν υπάρχει κάτι που σοκάρει πολλούς φίλους και συγγενείς που έρχονται να με επισκεφτούν, είναι η ποικιλότητα μιας πόλης στην οποία πίστευαν ότι οι λευκοί αποτελούν την πλειοψηφία. Αλλά αυτό που προκαλεί έκπληξη σε εμένα μέσα από την τρέχουσα ερευνητική μου εργασία, είναι ο τρόπος με τον οποίο γίνονται οι αναφορές στις περιοχές εκτός Δυτικού κόσμου μέσα στα βιβλία που σχετίζονται με διαπολιτισμικές σπουδές, διαπολιτισμική εκπαίδευση ή διαπολιτισμική ανταλλαγή. Αναφορές για τον “Τρίτο Κόσμο” συναντώνται συχνά. Διαφορετικές λέξεις χρησιμοποιούνται για να περιγραφούν έργα και ερευνητές από την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες από εκείνες που χρησιμοποιούνται για όσους προέρχονται από την Ασία ή την Αφρική. Ο κόσμος που βρίσκεται έξω από την άμεση θεώρησή μας είναι ένας μεγάλος θολός μονόλιθος, ο οποίος δεν έχει την πολυπλοκότητα που αποδίδουμε στα δικά μας περιβάλλοντα. Ο όρος “διαπολιτισμικός” γίνεται ολοένα και περισσότερο της μόδας, αλλά το θέμα συνεχίζει να είναι θολό και οι συζητήσεις τόσο υπεραπλουστευτικές, ώστε να έχουν κάποια χρησιμότητα για τις προκλήσεις που τώρα αντιμετωπίζουμε.

Αυτό που έχω συνειδητοποιήσει εν μέσω όλων αυτών είναι ότι οι φίλοι έχουν πολλά πρόσωπα, το ίδιο και οι εχθροί. Τα θύματα και οι θύτες μπορούν να έχουν οποιοδήποτε χρώμα και να φορούν όλων των ειδών τα ρούχα. Η παράδοση του να στιγματίζεις κάποιον ή να τον/την βάζεις σε κουτάκια γίνεται κάθε δευτερόλεπτο λιγότερο αποτελεσματικό. Και όσο τα μέσα ενημέρωσης σιγούν σχετικά με άλλες επιθέσεις και άλλα θύματα, τόσο μας επηρεάζουν, τόσο η σύγκρουση βαθαίνει. Σε αυτό το συγκείμενο, ακόμα και αν κάποιος δε δει το δέντρο να πέφτει, αυτό κάνει θόρυβο, κάνει το έδαφος να κουνηθεί κάτω από τα πόδια μας. Ακόμα και αν λίγοι άνθρωποι θέλουν να μιλήσουν για τις διακρίσεις και την κακομεταχείριση, αυτά τα πράγματα ακόμα συμβαίνουν.

Γι’ αυτό, πιστεύω, ήταν πολύ εύκολο να ειπωθεί ότι οι επιθέσεις ήταν επιθέσεις ενάντια στις αξίες “μας”. Δε γνωρίζω ποιες είναι αυτές οι αξίες, όπως δεν είμαι και σίγουρη ποιοι μπορεί να είναι οι “εμείς”. Σερφάροντας στο Facebook, διαβάζοντας εντυπώσεις, μαρτυρίες, γνώμες, στατιστικές, βλέπω ότι τα κύρια θύματα των επιθέσεων είναι άνθρωποι όλων των χρωμάτων και περισσοτέρων από 15 εθνικοτήτων. Επίσης, βλέπω ότι κάποιοι από τους δράστες είναι Γάλλοι πολίτες. Όπως και οι δράστες που επιτέθηκαν στα γραφεία του Charlie Hebdo. Αυτό που σκέφτομαι τώρα είναι ότι βλέπουμε κοντά τον κίνδυνο που συνοδεύει την απεικόνιση των άλλων ως κτήνη και την προσπάθεια να τους ταυτίσουμε με ένα-δυο χαρακτηριστικά. Επίσης, βλέπω ένα είδος έξαρσης της εθνικιστικής ρητορικής, σημαίες και σύμβολα, και βλέπω άλλους να φοβούνται τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα σύμβολα δεν προκαλούν ειρηνικά αισθήματα, αλλά αντίθετα αισθήματα διαχωρισμού και εκδίκησης.

Επίσης, διάβασα για τόσους πολλούς νέους ανθρώπους που αποξενώθηκαν λόγω των προτύπων επιτυχίας που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης, ενώ οι ίδιοι οι συμπατριώτες τους τους αρνήθηκαν την αξιοπρέπεια. Όταν πέφτω πάνω σε κάποια έρευνα για τη βία στα σχολεία η οποία πραγματεύεται τη διαπολιτισμική εκπαίδευση με όρους “ενσωμάτωσης”, όταν κάνω βόλτα στη γειτονιά μου και βλέπω ομάδες νέων ανθρώπων να τριγυρίζουν άσκοπα για ώρες, προφανέστατα μην κάνοντας τίποτε άλλο από το να καπνίζουν, όταν μιλώ με φίλους μου οι οποίοι αντιμετωπίζουν ωμή και άμεση προκατάληψη, σκέφτομαι το διάλογο που πρέπει να προχωρήσει ακόμα παραπέρα.

Όχι ότι αυτό είναι με οποιονδήποτε τρόπο μια εύκολη συζήτηση. Η έκκληση για ενότητα έχει ξεκάθαρο νόημα. Αλλά η ενότητα για την οποία μιλάμε έχει διαρραγεί εδώ και κάποιον καιρό. Εντείνοντας αυτούς τους διαχωρισμούς κάτω από τις εκκλήσεις για ενότητα, μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα και συντηρώντας το αφήγημα κατά το οποίο κάποια θύματα έχουν μεγαλύτερη αξία από κάποια άλλα, θα δυναμιτίσει τα πράγματα περαιτέρω.

Αν πρόκειται να υπάρξει ενότητα, αυτή δεν μπορεί να είναι μεροληπτική. Είναι αδύνατον για μένα να το βλέπω αυτό και να μη σκέφτομαι την τραγωδία που επαναλαμβάνεται στην πατρίδα μου, τη Βενεζουέλα, με παρόμοιο αριθμό βίαιων θανάτων, μόνο που σε αυτή την περίπτωση οι θάνατοι είναι ανά εβδομάδα.

Ενώ αυτά τα σενάρια μπορεί να είναι λίγο διαφορετικά, συνδέονται με το γεγονός ότι ο ρόλος των νέων ανθρώπων, καθώς και εκείνων που τους υπηρετούν, είναι κρίσιμος. Γνωρίζω ότι δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ένας ερευνητής των επιστημών της εκπαίδευσης υποστηρίζει την εκπαίδευση αυτή τη στιγμή. Αλλά δεν μπορώ να δω πως μπορούμε να ξεπεράσουμε ο,τιδήποτε από αυτά, χωρίς να φροντίσουμε μια γενιά που στην παρούσα φάση βυθίζεται στην οικονομική απελπισία και εμπλέκεται σε πολιτικές διεργασίες που προσπαθούν να κατασκευάσουν και να απεικονίσουν ταυτότητες (εθνικές, θρησκευτικές, φυλετικές κτλ).

Εναποθέτω τις ελπίδες μου στους διανοούμενους της χώρας, στους οποίους έχω εμπιστοσύνη ότι θα χρησιμοποιήσουν τη θέση τους στα μέσα ενημέρωσης για να υπενθυμίζουν στη χώρα αυτά τα επείγοντα ζητήματα, καθώς επίσης και σ'αυτή τη νέα γενιά των Γάλλων. Μακάρι να κατορθώσουν να ενστερνιστούν τις αξίες της ειρήνης και να μην πέσουν στην παγίδα όσων επιδιώκουν να τους εκμεταλλευτούν για να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη.