Ο Πρόεδρος της Γκάμπια Γιαγιά Τζαμέ [1] απευθύνεται στη Γενική Σύνοδο του ΟΗΕ στις 24 Σεπτεμβρίου 2013. Φωτογραφία: Erin Siegal. Άδεια Creative Commons BY-NC-ND 2.0.
Η Γκάμπια εξέπληξε τον εαυτό της και όλο τον πλανήτη στις 23 Νοεμβρίου 2015, όταν εξέδωσε [2] μια επίσημη απαγόρευση της πρακτικής του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, [3] λίγες ημέρες πριν τη Διεθνή Ημέρα Εξάλειψης της Βίας εναντίον Γυναικών [4].
Ο γενετήσιος γυναικείος ακρωτηριασμός περιλαμβάνει το τελετουργικό της αφαίρεσης τμήματος ή ολόκληρων των εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων για μη-ιατρικούς λόγους. Συνήθως χρησιμοποιείται γι’ αυτό ένα ξυράφι, με ή χωρίς αναισθησία. Η πρακτική αυτή δε φέρει πλεονεκτήματα στην υγεία των ατόμων [5] και μπορεί να προκαλέσει εύρος οδυνηρών επιπλοκών. Δεκαεννέα χώρες στην Αφρική έχουν χαρακτηρίσει παράνομο τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων [2].
Η Γενική Σύνοδος του ΟΗΕ έθεσε την 25η Νοεμβρίου [4] κάθε έτους ως απαρχή για ένα 16ημερο ακτιβισμού σχετικά με τη βία βάσει φύλου.
Ο Πρόεδρος της Γκάμπια Γιαγιά Τζαμέ, μιλώντας σε πολιτικό συλλαλητήριο στο χωριό καταγωγής του, Kanilai, ανακοίνωσε την επίσημη απαγόρευση της πρακτικής αυτής στην Γκάμπια με άμεση εφαρμογή. Δήλωσε [6]:
Female circumcision is banned in The Gambia from Kartong [a coastal village in south-western Gambia on the border with Senegal] to Koina [a village in the southern bank of the Gambia river]. For 21 years, I have been researching from the Qur’an and consulting religious leaders whether female circumcision is mentioned in the Qur’an but I did not find it there.
Ο γυναικείος ακρωτηριασμός απαγορεύεται στην Γκάμπια από το Καρτόνγκ [ένα παραθαλάσσιο χωριό στη νοτιοδυτική Γκάμπια στα σύνορα με Σενεγάλη] ως το Κόινα [χωριό στη νότια όχθη του ποταμού Γκάμπια]. 21 χρόνια μελετώ το Κοράνι και έχω συμβουλευτεί θρησκευτικούς ηγέτες για το αν ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων αναφέρεται στο Κοράνι, αλλά δεν βρίσκω καμία αναφορά.
Τα παγκόσμια ΜΜΕ αντήχησαν θριαμβευτικά απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη με τα νέα αυτά, αποτίοντας φόρο τιμής στις δεκαετίες υπεράσπισης των δικαιωμάτων αυτών από μέλη φεμινιστικών οργανώσεων και ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά την προεδρική απαγόρευση, ωστόσο, δεν υπάρχει νόμος στη χώρα [7] που να απαγορεύει την πρακτική αυτή και ορισμένοι παρατηρητές αποφεύγουν να δηλώσουν ακόμα ότι ο αγώνας τελείωσε.
‘Τεκμηρίωση βάσει πολιτισμικών, παραδοσιακών και θρησκευτικών κριτηρίων’
Σύμφωνα με στοιχεία της Unicef [8], οι Μουσουλμάνοι ιερείς στην Γκάμπια είναι διχασμένοι περί του γενετήσιου γυναικείου ακρωτηριασμού, σε μια χώρα όπου άνω του 90% του πληθυσμού είναι Μουσουλμάνοι. [9] Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι είναι μια προαιρετική θρησκευτική πρακτική, που ωστόσο συνίσταται (σούνα). Ωστόσο, ο γενετήσιος γυναικείος ακρωτηριασμός προϋπάρχει του Ισλάμ και άτομα κι από άλλες θρησκείες σε όλη την Αφρική διατελούν επίσης το “κόψιμο”, κάτι που υποδηλώνει και ένα ισχυρό πολιτιστικό στοιχείο στην πρακτική αυτή καθεαυτή.
Ακτιβίστριες εναντίον του γυναικείου γενετήσιου ακρωτηριασμού σε πορεία στην Γκάμπια. Φωτογραφία: Creative Commons, GAMCOTRAP
Ο γυναικείος γενετήσιος ακρωτηριασμός είναι σύνηθες φαινόμενο στην Γκάμπια, με στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι πάνω από το70% των γυναικών έχουν υποστεί κάποιου είδους τομή. Για περισσότερες από δυο δεκαετίες, ενέργειες ακτιβισμού και υπεράσπισης [10] είχαν ελάχιστα αποτελέσματα, ειδικά σε επίπεδο πολιτικών. Προσπάθειες για θέσπιση ενός νομοθετικού πλαισίου εναντίον της πρακτικής αυτής στη μικρή αυτή χώρα της Δυτικής Αφρικής είχαν έως τώρα αντιμετωπίσει σφοδρή αντίσταση από πολιτικούς, που αρνούνταν ακόμη και να συζητήσουν επί του θέματος με ομάδες πολιτών.
Παρακάτω βρίσκεται ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο Cutting the Womanhood [11], [Τομή στη Γυναικεία Φύση] σχετικά με τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων στην Γκάμπια:
Ο Modou Joof, δημοσιογράφος και blogger από την Γκάμπια, που έχει ασχοληθεί με την πρακτική αυτή και άλλα ζητήματα σχετικά με ανθρώπινα δικαιώματα, αντέδρασε [12] στην είδηση:
This could be the beginning of show of political will to ban fgm – which has been lacking according to campaigners.
Θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή ένδειξης πολιτικής βούλησης για την απαγόρευση του γυναικείου γενετήσιου ακρωτηριασμού – κάτι που δεν υφίσταται αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με μέλη εκστρατειών.
Η Girls Agenda, μια από τις ηγέτιδες οργανώσεις μέσα από κοινότητες πολιτών, υπέρμαχος των δικαιωμάτων γυναικών και νεαρών κοριτσιών, δημοσίευσε το παρακάτω στη σελίδα της στο Facebook [13]:
Θα συνεχιστεί η συλλογική προσπάθεια απλών πολιτών για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την απαίτηση πολιτικών, νομοθεσίας και πρακτικών ενδυνάμωσης και αναγνώρισης των δικαιωμάτων των γυναικών και νεαρών κοριτσιών. Έχουμε αφοσιωθεί στο στόχο μας, στον τερματισμό κάθε είδους βίας, που περιλαμβάνει τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, τον παιδικό γάμο, την ενδοοικογενειακή βία μέχρι και την πολιτική απομόνωση, δίνοντας στις νεαρές κοπέλες τα καλύτερα εργαλεία επικοινωνίας, διαπραγμάτευσης και αυτοπεποίθησης, ικανότητες που χρειάζονται για να “ανθίσουν”.
Σε ένα μακροσκελές αναλυτικό κείμενο σχετικά με την ανακοίνωση, το blog [14] Linguere είχε να πει τα παρακάτω:
Ευαισθητοποιώντας την κοινή γνώμη για τους κινδύνους του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων και τις συνέπειές του για νεαρά κορίτσια και γυναίκες είναι ο βέβαιος τρόπος για την αλλαγή συμπεριφοράς και επηρεάζοντας την εγκατάλειψη της πρακτικής αυτής. Πρόκειται για μια κουλτούρα βαθιά ριζωμένη και η πρακτική αυτή έχει επικρατήσει με τεκμηρίωση βάσει πολιτιστικών, παραδοσιακών και θρησκευτικών γραμμών. Όπως και με πολλές άλλες πολιτιστικές και παραδοσιακές πρακτικές, χρειάζεται μια μεταβολή στην αντίληψή τους, ώστε η εγκατάλειψή τους να γίνει πραγματικότητα.
“Ο Τζαμέ συνηθίζει να κάνει άτοπες, παράξενες δηλώσεις”
Ωστόσο, το κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Robert F Kennedy δεν παρασύρθηκε από ενθουσιασμούς, [15] υποστηρίζοντας ότι ο Πρόεδρος Τζαμέ είναι γνωστός για το ότι κάνει άτοπες δηλώσεις:
Η Γκάμπια ήρθε στο φως της δημοσιότητας αυτή την εβδομάδα, αφότου ο μακροχρόνιος πρόεδρος της χώρας Τζαμέ ανακοίνωσε την απαγόρευση του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων [16] (FGM). Η ανακοίνωση αυτή εξέπληξε πολλούς, ειδικά αφότου η Εθνοσυνέλευση της χώρας απέρριψε [17] παρόμοιο αίτημα τον περασμένο Μάρτιο, ισχυριζόμενη ότι οι κάτοικοι της χώρας “δεν ήταν ακόμα έτοιμοι”…Χαμένο μέσα σε όλους τους εορτασμούς, ειδικά στα social media [18], είναι το γεγονός ότι η πρακτική αυτή δεν έχει απαγορευτεί στην Γκάμπια, τουλάχιστον όχι ακόμα. Δεν υπάρχει εφαρμόσιμη νομοθεσία στα χαρτιά. Κι ας θυμηθούμε ότι ο Τζαμέ τείνει να κάνει άτοπες, παράξενες [19] και ξεκάρφωτες δηλώσεις. Την τελευταία φορά που ο Τζαμέ τήρησε πράγματι υπόσχεσή του ήταν όταν δημόσια υποσχέθηκε [20] τη μαζική εκτέλεση θανατοποινιτών, κάτι που πραγματοποιήθηκε [21] τον Αύγουστο του 2012.
Η Γκάμπια είναι ήδη χώρα μέλος και συμμετέχει σε πολλά διεθνή και τοπικά όργανα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία δεν είναι σύμφωνα με επιβλαβείς παραδοσιακές τακτικές, όπως ο ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων. Η χώρα έχει υπογράψει την Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τη Σύμβαση Εξάλειψης κάθε μορφής Διάκρισης εναντίον των γυναικών (CEDAW), τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού, το Αφρικανικό Καταστατικό για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και το Πρωτόκολλο Μαπούτο, μεταξύ άλλων. Είναι αναγκαία η εναρμόνιση των τοπικών κανονισμών με τα παγκόσμια αυτά πρότυπα.
Η εκτελεστική ανακοίνωση της 23ης Νοεμβρίου θα πρέπει να αποτελέσει μια αρχή, και όχι να λήξει άμα τη εκκινήσει της. Για τώρα όμως, κι ενώ οι ακτιβιστές μπορούν να αναστενάζουν με ανακούφιση, οι αληθινοί νικητές είναι τα εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες νεαρά κορίτσια στην Γκάμπια, που απειλούνται κάθε χρόνο από την επιβλαβή αυτή πρακτική.