- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Ο καταστροφικός σεισμός του 1985 οδήγησε σε μια «αφύπνιση» στη Μεξικανική Κοινωνία

Κατηγορίες: Λατινική Αμερική, Μεξικό, Ανθρωπιστική ανταπόκριση, Διακυβέρνηση, Μέσα των πολιτών, Πολιτική
018

Δυνάμεις ασφαλείας κινούνται στην Πόλη του Μεξικού τις μέρες μετά τον σεισμό. Η φωτογραφία παραχωρήθηκε από την Ένωση Κατοίκων και Θυμάτων της Καταστροφής της 19ης Σεπτεμβρίου (UVYD-19 από τα αρχικά της στα ισπανικά). Αναδημοσιεύεται κατόπιν αδείας.

Μετά από έναν ισχυρό σεισμό της κλίμακας 8.1 στις 19 Σεπτεμβρίου 1985 και έναν μετασεισμό την επόμενη μέρα, οι κάτοικοι της Πόλης του Μεξικού δημιούργησαν πραγματικά δημοκρατικούς χώρους και μια εκτεταμένη «κοινωνική εξέγερση», καθώς πήραν στα χέρια τους την πόλη, η οποία είχε καταστραφεί με χιλιάδες νεκρούς και απώλειες εκατομμυρίων δολαρίων.

Μέσω της δύναμης των προσπαθειών τους στη βάση, οι κάτοικοι της Πόλης του Μεξικού πρότειναν και θέσπισαν νέες οργανωτικές διαδικασίες, επέτρεψαν νέες διαδικασίες για την ευαισθητοποίηση και, ακόμα, παρείχαν τη σημαντική αμφισβήτηση που οδήγησε στην πτώση της πολιτικής δύναμης που απολάμβανε στο Μεξικό το Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα (PRI στα ισπανικά), το οποίο διατήρησε τον έλεγχό του στην δημόσια ζωή της πρωτεύουσας του Μεξικού καθ’ όλο τον 20º αιώνα.

Ο Alejandro Varas, κοινωνιολόγος και μέλος της Ένωσης Κατοίκων και Θυμάτων της Καταστροφής της 19ης Σεπτεμβρίου (UVYD-19), υποστηρίζει ότι το πιο σημαντικό αποτέλεσμα της καταστροφής ήταν «η αυτοοργάνωση, ως φρούτο της αυτοδιακυβέρνησης και της αυτάρκειας, χωρίς την ανάγκη των δημόσιων ή ιδιωτικών υπηρεσιών».

Κάτοικοι από διαφορετικές περιοχές, ειδικά από τις γειτονιές Tlatelolco, Roma, Centro, Doctores και Morelos, έπρεπε να καταλήξουν σε κοινές συμφωνίες, να φτιάξουν καταλόγους με τις ανάγκες και τους πόρους και να παρέχουν τις δικές τους υπηρεσίες επικοινωνίας. Οι ντόπιοι από μη πληγείσες περιοχές και οι φοιτητές, δημιούργησαν ομάδες για να εισέλθουν στις πληγείσες περιοχές ως διασώστες και οργάνωναν τα καταλύματα, τις προμήθειες και τη διανομή των τροφίμων.

«Πρέπει να αναπτύξεις σχέσεις με το περιβάλλον σου για την επίτευξη των κοινών στόχων, για να σώσεις ζωές, για να ανακτήσεις τα υπάρχοντα, να οργανώσεις τις φρουρές. Όλα αυτά έπρεπε να γίνουν με τις δικές μας δυνάμεις και όλα έγιναν από τους κατοίκους», εξηγεί ο Varas.

Ο χρονικογράφος Carlos Monsivais μιλάει για μια «αφύπνιση» στο βιβλίο του «Όχι χωρίς εμάς: Το χρονικό ενός σεισμού» (2005):

Ante la ineficacia notable del gobierno de Miguel de la Madrid, paralizado por la tragedia, y ante el miedo de la burocracia, enemiga de las acciones espontáneas, el conjunto de sociedades de la capital se organiza con celeridad, destreza y enjundia multiclasista, y a lo largo de dos semanas un millón de personas (aproximadamente) se afana en la creación de albergues, el aprovisionamiento de víveres y de ropa, la colecta de dinero, la localización de personas, el rescate de muertos y de atrapados entre los escombros, la organización del tránsito, la atención psicológica, la prevención de epidemias, el desalojo de las pirámides de cascajo, la demolición de ruinas que representan un peligro.

Μπροστά στην άκρως αναποτελεσματική κυβέρνηση του Miguel de la Madrid, που παρέλυσε από την τραγωδία, και φοβούμενη την γραφειοκρατία, ήταν εχθρική προς τις αυθόρμητες ενέργειες, ολόκληρη η κοινωνία της Πόλης του Μεξικού οργανώθηκε με ταχύτητα και ικανότητα και με έναν πυρήνα που διευρυνόταν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Στο διάστημα δύο εβδομάδων, σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι ξεκίνησαν βιαστικά να χτίζουν καλύμματα, να παρέχουν φαγητό και ρούχα, να συγκεντρώνουν χρήματα, να ψάχνουν για αγνοούμενους, να ανακτούν τις σωρούς των θανόντων και να διασώζουν τους επιζήσαντες που ήταν παγιδευμένοι στα ερείπια, να οργανώνουν τις μεταφορές, να παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη, να προνοούν για την πρόληψη των επιδημιών, την απομάκρυνση των συντριμμιών και την κατεδάφιση των ερειπίων που ήταν επικίνδυνα.

Την ίδια χρονιά ξεκίνησε το Κοινό Συντονιστικό Συμβούλιο για τα Θύματα Καταστροφών (CUD) και ετοίμασε προτάσεις για δράσεις με σκοπό να ξαναχτιστεί η πόλη. Επίσης, δημιουργήθηκαν το Συμβούλιο για τους Αγώνες Πόλης και ο Γενικός Συντονιστής για το Λαϊκό Κίνημα Πόλης. Αυτές οι οργανώσεις βάσης διεύρυναν τις απαιτήσεις των “damnificados de la vida” (θυμάτων της ζωής), έναν όρο που ξεκίνησε εκείνη την περίοδο και παρέπεμπε σε αυτούς που έμειναν άστεγοι ή εκτοπίστηκαν, όχι μόνο λόγω του σεισμού αλλά και για οικονομικούς λόγους.

Με τη νίκη της αντιπολίτευσης στην Πόλη του Μεξικού μέσω του Δημοκρατικού Επαναστατικού Κόμματος (PRD), πολλά μέλη από αυτές τις οργανώσεις βάσεις σταδιακά μετείχαν στην διακυβέρνηση του Μεξικού.

Η Ένωση Κατοίκων και Θυμάτων της Καταστροφής της 19ης Σεπτεμβρίου (UVYD-19) ξεκίνησε στις 5 Οκτωβρίου και συνεδρίαζε μέχρι και τρεις φορές τη μέρα, το πρωί, το απόγευμα και το βράδυ. Όταν κάποιος τους πλησίαζε για να συμμετάσχει, ενθάρρυναν τους γείτονές του να συμμετάσχουν και να οργανωθούν επίσης. Μήνες μετά, οι τακτικές της UVYD-19 απέδειξαν ότι η τέχνη και η κουλτούρα μπορούσαν να είναι μέσα για την δημιουργία στρατηγικών που θα οδηγούσαν στην σταθερότητα των απαιτήσεων του Μεξικανικού λαού.

«Στην οργάνωση υπήρχαν άνθρωποι από όλα τα πολιτικά κόμματα. Η λειτουργία της βασιζόταν σε εγκρίσεις που δίνονταν στις συναντήσεις και σε επιτροπές που έδιναν αναφορά σε όλους και ο ίδιος ο λαός έδινε την έγκρισή του ή όχι», θυμάται ο Alejandro Varas.

Επίσης αξιοσημείωτος είναι ο αγώνας για τα δικαιώματα των εργαζομένων στα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας στις περιοχές Lorenzo Boturini και Colonia Obrera. Η Μεξικανή συγγραφέας Elena Poniatowska πήρε συνέντευξη από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας και στο βιβλίο της «Τίποτα, κανείς: Οι φωνές του σεισμού» (1988) υποστηρίζει ότι «ο σεισμός αποκάλυψε την εκμετάλλευση των εργατών του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας ».

Η συγγραφέας πήρε συνέντευξη από τους επιζήσαντες 800 μαγαζιών που καταστράφηκαν και περιγράφει το πώς τα αφεντικά διέσωσαν πρώτα τα μηχανήματα και μετά τις 600 εργάτριες. Περιγράφει επίσης την προστασία κτιρίων που η κυβέρνηση ήθελε να κατεδαφίσει με αυταρχικό τρόπο, τον απολυταρχισμό και το κλείσιμο διαχειριστικών αρχών μπροστά στην οργάνωση του λαού, την οργάνωση συναυλιών (εκεί γεννήθηκαν οι μουσικές μπάντες Maldita Vecindad και Hijos del Quinto Patio), τις εκκλησιαστικές λειτουργίες και το πώς οι εργαζόμενοι και ο λαός προστάτεψαν το Νοσοκομείο Juarez μετά την καταστροφή.

Frida Hartz Agresión a las costureras

Σύγκρουση μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας και εργατριών κλωστοϋφαντουργίας στην Πόλη του Μεξικού. Φωτογραφία: Frida Hartz, παραχωρήθηκε από την Ένωση Κατοίκων και Θυμάτων της Καταστροφής της 19ης Σεπτεμβρίου (UVYD-19). Αναδημοσιεύεται κατόπιν αδείας.

Μέχρι εκείνο το σημείο, εξηγεί ο Alejandro Varas, «ο λαός δεν συμμετείχε καθόλου στην διακυβέρνηση». Μπροστά σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όλοι οι διάλογοι πραγματοποιούνταν μέσω του PRI. Εάν ήθελες να μιλήσεις με κάποιον, αυτό γινόταν μέσω μελών και τμημάτων του κόμματος και των περιφερειακών αντιπροσωπειών. Το μοντέλο συμμετοχής ήταν μέσω της “jefatura de manzana” (ένα μοντέλο οργάνωσης γειτονιάς με έναν αρχηγό ανά οικοδομικό τετράγωνο), μια αυστηρή ηγετική ιεραρχία, όπου οι αρχηγοί δεν επιλέγονταν από το λαό αλλά διορίζονταν εκ των άνω.

Επιπλέον, η Πόλη του Μεξικού ήταν η μόνη περιοχή που δεν είχε τη δική της κυβερνητική αρχή καθώς ο Επικεφαλής Τμήματος (εκείνη την εποχή ήταν ο Ramon Aguirre) διοριζόταν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο επικεφαλής τμήματος διόριζε τους αρχηγούς των αντιπροσωπειών. Όλο αυτό κατέρρευσε, μαζί με τα κτίρια, όταν χτύπησε ο σεισμός.

Το ντοκιμαντέρ «Ο σεισμός του Μεξικού» δείχνει συνεντεύξεις με διαφορετικούς ανθρώπους που βίωσαν την τραγωδία. Ο δημοσιογράφος Humberto Musacchio αναφέρει στο βίντεο ότι μέσα σε λίγες μέρες ο λαός πήρε τη δύναμη στα χέρια του, καθώς και την υγεία τους και οργάνωσή τους.

Μετά τον σεισμό, το πρώτο πράγμα που έκανε ο Miguel de la Madrid ήταν να στείλει τον στρατό στους δρόμους, μια κίνηση που ο λαός απέρριψε. Οι στρατιώτες δεν επέτρεπαν στους διασώστες να περάσουν τις γραμμές τους. Έλεγαν ότι δεν χρειαζόταν περισσότερη βοήθεια και προσπαθούσαν να βάλουν στο περιθώριο τους κατοίκους που βοηθούσαν ενεργά στα καταλύματα και στις προσπάθειες διάσωσης.

Ο Manuel Camacho Solis, τότε γραμματέας Πολεοδομικής Ανάπτυξης, παραδέχεται στο βίντεο ότι ο πρόεδρος ανησυχούσε και σκεφτόταν την πιθανότητα να καταληφθούν τα στάδια ποδοσφαίρου από τους πληγέντες της τραγωδίας ακριβώς πριν το μουντιάλ ποδοσφαίρου που θα διεξαγόταν στην Πόλη του Μεξικού το 1986.

Παρόλο που πολλές από τις αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν παρέμειναν στην εκλογική αρένα, ο Varas τονίζει ότι πάνω από την πόλη υπάρχουν δύο σχέδια: το πρώτο είναι το διεθνές οικονομικό κεφάλαιο και τα έργα του και το δεύτερο αυτό που άφησε το κίνημα του 1985: «αυτοοργάνωση και εμπιστοσύνη στους εαυτούς μας».