[1]Χριστούγεννα στη Συρία. Φωτογραφία: Charles Roffey, Flickr. Άδεια CC BY-NC-SA 2.0
Η δημοσίευση αυτή αποτελεί τμήμα ενός ειδικού αφιερώματος [2] από την blogger και ακτιβίστρια Marcell Shehwaro, η οποία περιγράφει την πραγματικότητα της ζωής στη Συρία κατά τη διάρκεια της συνεχιζόμενης ένοπλης σύρραξης μεταξύ των φιλοκαθεστωτικών δυνάμεων και όσων θέλουν να τους ανατρέψουν.
Τα Χριστούγεννα είχαν παλιότερα ένα ιδιαίτερο νόημα για την οικογένειά μου, με πλήθος από πνευματικά και οικογενειακά τελετουργικά. Όταν ήμαστε παιδιά, η αδερφή μου, η Λέιλα, κι εγώ κάναμε βάρδιες όλο το βράδυ περιμένοντας τον Άγιο Βασίλη, περιμέναμε να τον πιάσουμε στα πράσα. Δε θυμάμαι πότε συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν ένα κόλπο των γονιών μας ή πότε βρήκαμε όλα μας τα γράμματα προς εκείνον όλων των προηγούμενων χρόνων, που τα είχαν φυλάξει κρυφά οι γονείς μας. Ακόμα κι όταν μεγαλώσαμε και συνειδητοποιήσαμε ότι δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης, η μητέρα μου επέμεινε σαν ένα ετήσιο τελετουργικό να ανταλλάζουμε δώρα κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Κάτι που σταμάτησε, προφανώς, αφότου “έφυγε”.
Στις αρχές του Δεκέμβρη, μας ρωτούσε τον καθένα τι χρειαζόμαστε, τι ευχόμαστε, και εξασφάλιζε ότι ο καθένας μας θα αγόραζε δώρα για τους άλλους. Περνούσαμε το πρωί των Χριστουγέννων ανταλλάσσοντας δώρα και γράμματα και μετά περνούσα αμέτρητες ώρες για να προετοιμαστώ. Μαλλιά, μακιγιάζ, καινούρια ρούχα. Συνέχιζα να αγοράζω καινούρια ρούχα—“χριστουγεννιάτικα ρούχα”—κάθε χρονιά μέχρι τα 28 μου. Φαινόμουν πολύχρωμη τα Χριστούγεννα. Τα μαλλιά μου, αντίθετα με το συνηθισμένο, ήταν καλοχτενισμένα. Έβαζα διαφορετικά χρώματα στις βλεφαρίδες μου. Ακόμη κι έξω έβγαινα και ζωγράφιζα ένα τατουάζ με μια πεταλούδα στον ώμο μου—“Είναι Χριστούγεννα!” Έπειτα πήγαινα στην εκκλησία και μετά σε ένα πάρτυ που εμφανιζόταν ο Άγιος Βασίλης και μας μοίραζε μπαλόνια και καπέλα και χορεύαμε υπό τους ήχους του “Τρίγωνα Κάλαντα”.
Όταν πέθανε ο πατέρας μου, πολλές χριστουγεννιάτικες συνήθειες εξαφανίστηκαν από το σπιτικό μας. Το δέντρο, για παράδειγμα, εξαφανίστηκε, αλλά η μητέρα μου διατήρησε τα μικρά μας τελετουργικά αγάπης και δώρων. Καθώς και την επιμονή της κάθε χρόνο να βγαίνουμε έξω να γιορτάζουμε με τις παρέες μας και να την αφήνουμε μόνη της. Σήμερα μετανιώνω για κάθε φορά που την άφησα μόνη, όταν ήμουν έφηβη, για να βγω να διασκεδάσω με φίλους.
Έπειτα από το γάμο της αδερφής μου και τη γέννηση του πρώτου της παιδιού, τα Χριστούγεννα απέκτησαν και πάλι την οικογενειακή τους πινελιά και χάρισαν και πάλι το χαμόγελο στα χείλη της μητέρας μου. Επανήλθε το τελετουργικό του στολίσματος του δέντρου και η ίδια γιόρταζε με τα εγγόνια. Αυξήθηκε κι ο αριθμός από τα γράμματα στον Άγιο Βασίλη και γίναμε όλοι δημιουργικοί στο να εφευρίσκουμε νέα σενάρια για το πώς εμφανιζόταν ο Άγιος Βασίλης και μοίραζε τα δώρα.
Κι έπειτα ξεκίνησε η επανάσταση.
Τα πρώτα Χριστούγεννα είναι όσο πιο συνηθισμένα γίνεται. Προσπαθώ να αγνοήσω την επικείμενη απειλή και να περάσω κανονικά οικογενειακά Χριστούγεννα, προσπαθώντας να κατευνάσω τους φόβους της μητέρας μου και τις ευχές της να μείνω ασφαλής.
Την επόμενη χρονιά, είναι αδύνατον να τα αγνοήσω όλα αυτά. Η τελευταία μέρα στο σπίτι μας είναι η Πρωτοχρονιά. Οι δυνάμεις ασφαλείας βρίσκονται ήδη στα ίχνη μου λόγω όσων έγραφα εγώ και εξαιτίας επίσης όσων έγραφαν για μένα στις δυνάμεις ασφαλείας ορισμένα άτομα: ορισμένα άτομα που είχα περάσει μαζί τους παλιότερα Χριστούγεννα, τραγουδώντας και χορεύοντας.
Η ημέρα αυτή ήταν η τελευταία μου μέρα στη δυτική πλευρά του Χαλεπιού, η οποία μέχρι σήμερα παραμένει υπό τον έλεγχο του Άσαντ, καθιστώντας άρα σε μένα αδύνατη την πρόσβασή μου εκεί. Διέσχισα τα σύνορα με την Τουρκία και ξαναμπήκα από την ελεύθερη πλευρά της πόλης. Για να διασχίσω τα δυο αυτά εδάφη, έπρεπε να χρησιμοποιήσω πλαστή ταυτότητα και να φορέσω μαντίλα. Και για να ξεφύγουμε από τους ελεύθερους σκοπευτές του καθεστώτος που στόχευαν όσους διέσχιζαν παράνομα τα σύνορα της πόλης, έπρεπε να κάνουμε αγώνα δρόμου ανάμεσα στα δυο φυλάκια της διαχωριστικής γραμμής. Αυτά ήταν τα πέντε πιο επικίνδυνα λεπτά που είχα περάσει ποτέ. Το πέρασμα, χωρίς κανένα σκοπό που να αξίζει τέτοια θυσία πέρα από “την ανάμνηση της Πρωτοχρονιάς”. Τα Χριστούγεννα: μια πράξη αντίστασης: δε θα τους άφηνα να μου κλέψουν τα Χριστούγεννά μου.
Τον επόμενο χρόνο, το Ισλαμικό Κράτος βρίσκεται στο κατόπι μου. Είναι πολύ επικίνδυνο για μένα, ως Χριστιανή, να βρίσκομαι σε περιοχές όπου τριγυρίζουν ελεύθερα, απαγάγουν επαναστάτες, πρώτα τους Μουσουλμάνους ανάμεσά τους. Παρά τον κίνδυνο, όμως, επιμένω να στολίζω χριστουγεννιάτικο δέντρο στο σπίτι μου. Εν καιρώ πολέμου, δε βρίσκεις εύκολα μέρος να αγοράσεις χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Πέρασα με ασφάλεια στην απέναντι πλευρά: ίσως ένα “θαύμα των Χριστουγέννων”. Και γιόρτασα τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά με φίλους που με αγαπούσαν τόσο πολύ, ώστε να ριψοκινδυνεύσουν να γιορτάσουν μαζί μου. Έπειτα επέστρεψα στην ελεύθερη πλευρά του Χαλεπιού. Ήταν η τελευταία μου επίσκεψη στο σπίτι μου, στους δρόμους της γειτονιάς μου και στα Χριστούγεννα, όπως τα ήξερα μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Την ίδια στιγμή, άλλο ένα θαύμα συμβαίνει στην πόλη μου. Ο καλύτερός μου φίλος επιβιώνει από βομβαρδισμό σε ένα πρωτοχρονιάτικο πάρτυ. Ακόμα είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Το ωραιότερο θαύμα στη ζωή μου.
Τον επόμενο χρόνο, το Ισλαμικό Κράτος βρίσκεται στο κατόπι μου. Είναι πολύ επικίνδυνο για μένα, ως Χριστιανή, να βρίσκομαι σε περιοχές όπου τριγυρίζουν ελεύθερα, απαγάγουν επαναστάτες, πρώτα τους Μουσουλμάνους ανάμεσά τους. Παρά τον κίνδυνο, όμως, επιμένω να στολίζω χριστουγεννιάτικο δέντρο στο σπίτι μου. Εν καιρώ πολέμου, δε βρίσκεις εύκολα μέρος να αγοράσεις χριστουγεννιάτικο δέντρο. Αναγκάστηκα να το αγοράσω από την Τουρκία, σε τιμή που μόλις και μπορούσα να αντέξω τότε. Τύλιξα τα κομμάτια μου με ρούχα και το πέρασα λαθραία σε όλη τη διαδρομή προς το Χαλέπι. Έκρυψα τα στολίδια μέσα σε κούτες από χαρτομάντηλα. Δυο ώρες ταξίδι. Προσποιόμουν σε κάθε σημείο ελέγχου, γεμάτη αυτοπεποίθηση, ώστε να μην ψάξουν τα ρούχα μου και να μη βρουν το λαθραίο μου δέντρο.
Σε ένα σημείο ελέγχου του Ισλαμικού Κράτους στην είσοδο της πόλης, ένας φρουρός ρωτά: “Ποιανού είναι αυτή η βαλίτσα;”
Ήταν δικιά μου. Κάνω μια κίνηση να την ανοίξω, αλλά απαντά ο οδηγός: “Της γυναίκας είναι”.
Ο φρουρός χάνει κάθε ενδιαφέρον για έρευνα κι εγώ περνάω με ασφάλεια στο Χαλέπι. Κι άλλο θαύμα; Δεν ξέρω.
Μαζεύω φίλους. Οι περισσότεροι στολίζουν χριστουγεννιάτικο δέντρο για πρώτη φορά. Αν και το στόλισμα δεν έχει καμιά θρησκευτική σημασία γι’ αυτούς, ήρθαν και έμειναν μαζί μου για να μοιραστούν τη χαρά μου.
Ο Jawad, ο πιο παράξενος ανάμεσά τους, λέει χαρωπά: “Οι χριστουγεννιάτικες γιορτές είναι πολύ ωραίες”. Κι όλοι μαζί γελάμε.
Ο Ali, ο φίλος μου στον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, πλησιάζει κρατώντας ένα δώρο, θέλει να το βάλω κάτω από το δέντρο. Το παίρνω—έχω μείνει κάγκελο από τον τρόμο. Ένα πολύ μικρό πιστόλι. Μου λέει: “Δεν είναι τίποτα. Σε περίπτωση που έρθουν και σε κυνηγήσουν”, —εννοεί το ISIS –“μην τους αφήσεις να σε πιάσουν ζωντανή”.
Η σκέψη είναι τρομακτική. Είναι τρομακτικό η αγάπη κάποιου να υπονοεί και την αυτοκτονία σου. Συνειδητοποιεί ότι δεν μπορώ να σκοτώσω κι έτσι δεν μπήκε καν στον κόπο να με πείσει να υπερασπιστώ τον εαυτό μου. Το πιστόλι τελικά κλάπηκε, όπως και το λάπτοπ κι άλλα αντικείμενα μες στο σπίτι κι έτσι δεν χρειάστηκε να το χρησιμοποιήσουμε ποτέ. Ξανά, θαύμα.
Σήμερα, το δέντρο αυτό βρίσκεται σε ένα σπίτι σε μια γειτονιά του Al Sukkari. Ο ιδιοκτήτης του το σφράγισε με τούβλα πριν το σκάσει, δεν ξέρουμε για πού.
Ίσως αυτό να ‘ναι τα Χριστούγεννα.
Να είσαι αφελής ανάμεσα στους ανθρώπους που αγαπάς, αψηφώντας το θάνατο και τη μοναξιά.
Να αγνοείς το γεγονός ότι ο Άι Βασίλης είναι στην πραγματικότητα οι γονείς σου.
Να αψηφάς τα πυρά των ελεύθερων σκοπευτών, ώστε να μπορείς να περάσεις Πρωτοχρονιά με φίλους.
Να περνάς λαθραία ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο από σημεία ελέγχου του Ισλαμικού Κράτους.
Να θέτεις στόχους για το Νέο Έτος, γνωρίζοντας ότι δεν μπορείς να τους επιτύχεις.
Να προσεύχεσαι από καρδιάς να μην κλείνουν οι άνθρωποι πόρτες κατάμουτρα σε πρόσφυγες από τη χώρα σου, όπως το πέρασαν κι ο Ιωσήφ με τη Μαρία παραμονή Χριστουγέννων.
Να προσπαθείς να βρεις ένα θαυματουργό τρόπο να εισβάλλεις σε μια τρομακτικά οδυνηρή μνήμη και να την χρωματίσεις με λίγη αγάπη.
Ίσως αυτό να ‘ναι τα Χριστούγεννα. Να είσαι αρκετά αφελής, ώστε να γράψεις γράμμα στον Άι Βασίλη και να ζητάς “ελευθερία”.