Στα τέλη Οκτώβρη, επτά εκατομμύρια νέοι έπρεπε να κάτσουν και να σκεφτούν σχετικά με τη συνεχιζόμενη βία εναντίον των γυναικών στη Βραζιλία. Αυτό ήταν το θέμα της έκθεσης στις Εθνικές Εισαγωγικές Εξετάσεις – ένα τυποποιημένο διαγώνισμα στη Βραζιλία, που είναι απαραίτητο να περάσει κανείς, προκειμένου να εισαχθεί στα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας.
Ένα ερώτημα στην εξέταση των ανθρωπιστικών επιστημών επίσης περιελάμβανε ένα απόσπασμα από το βιβλίο της Γαλλίδας φιλοσόφου Σιμόν ντε Μποβουάρ “Το Δεύτερο Φύλο”, ενώ ένα άλλο απόσπασμα παρέθετε τη Gloria Anzaldúa, που έχει ασχοληθεί με την queer θεωρία (ΣτΜ: θεωρία που εστιάζει στη σεξουαλική ταυτότητα, στο κοινωνικό φύλο, στους έμφυλους ρόλους) και τον φεμινισμό Chicano (ΣτΜ: θεωρία γύρω από την ταυτότητα κάποιων Μεξικάνων-Αμερικάνων στις ΗΠΑ).
As feministas que foram fazer o Enem quando viram o tema da redação pic.twitter.com/WOYoXJoSRI
— Não Me Kahlo (@NaoKahlo) October 25, 2015
Οι φεμινίστριες που συνέχισαν με τις εξετάσεις, αφού είδαν το θέμα της έκθεσης
Το διαδίκτυο στη Βραζιλία πήρε φωτιά εκείνη την Κυριακή. Οι φεμινίστριες στράφηκαν στο Τwitter και το Facebook και πανηγύρισαν για τις “πιο φιλελεύθερες και φεμινιστικές” εισαγωγικές εξετάσεις μέχρι στιγμής. Φάνηκε ότι ένας καλός βαθμός στην έκθεση, που αποτελεί ένα βασικό κομμάτι της συνολικής βαθμολογίας, σχετιζόταν στενά με τη γνώση των φεμινιστικών θεωριών. Αλλά τι έγινε με το trolling που όλη τη χρονιά στόχευε τις φεμινίστριες στο διαδίκτυο;
reclamou de textão feminista o ano inteiro vai ter que fazer um textão feminista na redação do enem PARECE QUE O JOGO VIROU NÃO É QUERIDINHA
— sapatona opressora (@_ibrasil) October 25, 2015
Μια ολόκληρη χρονιά παραπόνων για τα φεμινιστικά κείμενα στο Διαδίκτυο, τώρα ήρθε η ώρα να γραφεί ένα φεμινιστικό κείμενο στην εξέταση της έκθεσης στις εθνικές εξετάσεις. ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ
Sobre esse tema da redação do ENEM: machistas não passarão (literalmente)
— yayá (@yasmonga) October 25, 2015
Σχετικά με το ζητούμενο της έκθεσης στις εθνικές εξετάσεις: οι μισογύνηδες δε θα περάσουν (κυριολεκτικά)
O tema da redação não é “existe ou não”. É a PERSISTÊNCIA da violência contra a mulher. Sem saída para quem não queria dar o braço a torcer.
— Think Olga (@ThinkOlga) October 25, 2015
Το ερώτημα της έκθεσης δεν είναι αν “υπάρχει ή όχι”. Είναι για τη ΣΥΝΕΧΙΣΗ της βίας εναντίον των γυναικών. Αδιέξοδο για όσους δε θέλουν να συμφωνήσουν.
Οι αντιδράσεις αρχίζουν
Μια φωτογραφία ενός από τα ερωτήματα της εξέτασης που εμφανίζει το απόσπασμα της Μποβουάρ κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχει ως εξής:
“Ninguém nasce mulher: torna-se mulher. Nenhum destino biológico, psíquico, econômico define a forma que a fêmea humana assume no seio da sociedade; é o conjunto da civilização que elabora esse produto intermediário entre o macho e o castrado que qualificam o feminino” -Beauvoir, S. O segundo sexo.
Na década de 1960, a proposição de Simone de Beauvoir contribuiu para estruturar um movimento social que teve como marca o(a):
A: ação do Poder Judiciário para criminalizar a violência sexual.
B: pressão do Poder Legislativo para impedir a dupla jornada de trabalho.
C: organização de protestos públicos para garantir a igualdade de gênero.
D: oposição de grupos religiosos para impedir os casamentos homoafetivos.
E: establecimento de políticas governamentais para promover ações afirmativas.
Κανένα βιολογικό, ψυχολογικό ή οικονομικό πεπρωμένο δεν καθορίζει τη μορφή την οποία παρουσιάζει μια γυναίκα στην κοινωνία. Είναι το σύνολο του πολιτισμού που παράγει αυτό το δημιούργημα, κάτι ανάμεσα στο αρσενικό και σε έναν ευνούχο, το οποίο περιγράφεται ως θηλυκό” – Μποβουάρ, Σ. Το Δεύτερο Φύλο
Τη δεκαετία του '60, η εισήγηση της Σιμόν ντε Μποβουάρ συνέβαλε στην εμφάνιση ενός κοινωνικού κινήματος του οποίου οι αρχές ήταν:
Α: ανάληψη δράσης από τη δικαιοσύνη, ώστε να ποινικοποιηθεί η σεξουαλική βία.
Β: άσκηση πίεσης στο Κογκρέσο για απαγόρευση διπλής βάρδιας στη δουλειά.
Γ: οργάνωση δημόσιων διαδηλώσεων διαμαρτυρίας, ώστε να διασφαλιστεί η ισότητα των φύλων.
Δ: αντίθεση από θρησκευτικές ομάδες στους γάμους ομοφυλόφιλων.
Ε: κυβερνητικές πολιτικές για την προώθηση θετικών δράσεων.
Φυσικά, ο διαδικτυακός φεμινιστικός πανηγυρισμός δε θα μπορούσε να μην προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις. Πολλοί χρήστες άσκησαν κριτική στην επονομαζόμενη “κυβερνητική πλύση εγκεφάλου” σχετικά με το φύλο και τη σεξουαλικότητα.
Μεταξύ αυτών ήταν δυο από τα πιο αμφιλεγόμενα μέλη του Κογκρέσου στη χώρα: ο Jair Bolsonaro, γνωστός για την απεριόριστη στήριξη του στο παλαιό στρατιωτικό καθεστώς της Βραζιλίας, και ο Marco Feliciano, ευαγγελιστής πάστορας, ο οποίος παλαιότερα είχε προσπαθήσει να νομιμοποιήσει τη “θεραπεία των ομοφυλόφιλων”.
Ο Bolsonaro έφτασε μέχρι το σημείο να πει ότι η φερόμενη “πλύση εγκεφάλου” ήταν χειρότερη από τη διαφθορά. Παρέθεσε το κυβερνών Εργατικό Κόμμα και αναδημοσίευσε τη φωτογραφία του ερωτήματος με το απόσπασμα της Μποβουάρ:
ENEM2015, ISSO É PT: “O JOÃO NÃO NASCEU HOMEM e a MARIA NÃO NASCEU MULHER.” pic.twitter.com/3sriuc0ZXz
— Jair Bolsonaro (@DepBolsonaro) October 25, 2015
Tweet: Εθνικές Εξετάσεις 2015, ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ: ” Ο JOHN ΔΕ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΑΝΔΡΑΣ και Η MARY ΔΕ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΓΥΝΑΙΚΑ”.
Σχόλιο στη φωτογραφία: Ισοδύναμη ή ακόμα πιο σοβαρή από τη διαφθορά είναι η πλύση εγκεφάλου που γίνεται από το Εργατικό Κόμμα στη νεολαία μας. Η επιδίωξη τους τους να μας μεταμορφώσουν σε ανόητους είναι εμφανής σε πολλά από τα θέματα των εθνικών εξετάσεων (Εθνικές Εξετάσεις στη διδασκαλία του ΜΑΡΞ). Αυτοί οι μπάσταρδοι θα πρέπει να εξαλειφθούν από την εξουσία το 2018 με ψήφο, ή και νωρίτερα, όπως όταν το Κονγκρέσο ανακάλεσε τη θητεία του κομμουνιστή João Goulart στις 2 Απριλίου 1964.
Ενώ ο Feliciano με παρόμοιο τρόπο καυτηρίασε την “πλύση εγκεφάλου” με κεφαλαία γράμματα:
DOUTRINAÇÃO EXPLÍCITA SOBRE IDEOLOGIA DE GÊNERO PARA 7 MILHÕES DE ESTUDANTES -> https://t.co/tvJcbXlBLM – VERGONHA! pic.twitter.com/fmEInuZKSt
— Marco Feliciano (@marcofeliciano) October 25, 2015
ΕΚΔΗΛΗ ΠΛΥΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ (ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ) ΦΥΛΟΥ ΣΕ 7 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ -> https://www.facebook.com/PastorMarcoFeliciano/posts/739248372881851 …-ΝΤΡΟΠΗ!
Το BBC ανέφερε ότι η καταχώρηση της Wikipedia για την Μποβουάρ δέχτηκε 35.000 επισκέψεις ανά ημέρα από τις 250. Η καταχώρηση επίσης δέχτηκε πολλές διορθώσεις τις ημέρες μετά τις εξετάσεις. Χρήστες πρόσθεσαν πληροφορίες που αναφέρουν ότι η φιλόσοφος έγραψε ένα “βιβλίο βιασμού”. Ότι αγωνίστηκε για νόμους που “απαγόρευαν τις γυναίκες να εργάζονται εκτός του σπιτιού τους”. Ότι συνεργάστηκε με τη ναζιστική κατοχή στη Γαλλία και διεξήγε εκστρατεία για “νομιμοποίηση της παιδοφιλίας”. Το λήμμα κλείδωσε τις διορθώσεις του εξαιτίας “υπερβολικού βανδαλισμού”, σύμφωνα με τη Wikipedia.
Ένα κύμα εναντίον της Μποβουάρ πλημμύρισε και τον εξω-διαδικτυακό κόσμο. Δημοτικοί σύμβουλοι από την Καμπίνας, μια πόλη στην πολιτεία του Σάο Πάολο, αποφάσισαν να υποβάλλουν πρόταση αποκήρυξης της Μποβουάρ. Για 22 λεπτά παραληρούσαν ενάντια στην “ιδεολογία του (κοινωνικού) φύλου”, στους γάμους ομοφυλόφιλων και για τις απειλές για την “παραδοσιακή” οικογένεια. Ένας από αυτούς έφτασε μέχρι το σημείο να δηλώσει: “Θέλουν να μας αναγκάσουν να καταπιούμε αυτή την ύπουλη πρωτοβουλία (…) αλλά η μεγάλη πλειοψηφία είναι υπέρ των νόμων της φύσης: ο άνδρας είναι άνδρας και η γυναίκα είναι γυναίκα”. Η πρόταση εγκρίθηκε από τη Βουλή.
Σεξιστική βία στη Βραζιλία
#Brazil: Just now rally ‘Women Against #Cunha‘ #MulheresContraCunha in #SãoPaulo. h/t @linobocchini #ForaCunha pic.twitter.com/sEGeo3HhS4
— #FreeTenharim (@PersonalEscrito) October 30, 2015
#Brazil: Συμβαίνει τώρα: διαδήλωση των ‘Women Against #Cunha‘ #MulheresContraCunha στο #SãoPaulo. h/t @linobocchini #ForaCunha pic.twitter.com/sEGeo3HhS4
Η βία εναντίον των γυναικών στη Βραζιλία δεν είναι θέμα αριστεράς ή δεξιάς (ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να είναι). Αυτό που χρειάζεται κανείς να κάνει είναι να ρίξει μια ματιά στα ανησυχητικά ποσοστά ανθρωποκτονιών και σεξιστικής βίας στη χώρα. Το 2014, η Βραζιλία είχε καταγεγραμμένες 47.646 υποθέσεις βιασμών, σύμφωνα με τον Απολογισμό Δημόσιας Ασφάλειας. Αυτό σημαίνει – μετρώντας μόνο τις περιπτώσεις που έχουν δηλωθεί επίσημα – ότι κάθε 11 λεπτά μια γυναίκα έπεφτε θύμα επίθεσης στη χώρα.
Επίσης, η Βραζιλία βρίσκεται στην 7η θέση μεταξύ 84 χωρών στη λίστα με τα υψηλότερα ποσοστά δολοφονιών γυναικών. Ο Χάρτης Βίας του 2012 αποκάλυψε ότι από το 1990 έως το 2010, 91.000 γυναίκες δολοφονήθηκαν στη Βραζιλία. Τον περασμένο Μάρτιο, η Πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ υπέγραψε ένα νόμο που καθιστούσε τη “γυναικοκτονία” ειδεχθές έγκλημα στον ποινικό Κώδικα της Βραζιλίας.
Αλλά υπάρχει ελπίδα; Η τελευταία βδομάδα του Οκτωβρίου έφερε κάποιες σημαντικές εξελίξεις στην προώθηση της συζήτησης γύρω από το (κοινωνικό) φύλο στη Βραζιλία.
Έπειτα από κάποια σεξουαλικά σχόλια στο Twitter για ένα 12χρονο κορίτσι που παίρνει μέρος σε ένα ριάλιτι της βραζιλιάνικης τηλεόρασης, το hashtag #primeiroassedio (πρώτη παρενόχληση) παρακίνησε περισσότερες από 82.000 γυναίκες να μοιραστούν την πρώτη φορά που έπεσαν θύματα παρενόχλησης.
Την επόμενη εβδομάδα, το hashtag #MulheresContraCunha (Γυναίκες εναντίον του Cunha) συγκέντρωσε χιλιάδες γυναίκες διαδικτυακά και στους δρόμους, προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για ένα νομοσχέδιο που ζητά από τα θύματα βιασμού να περάσουν ιατροδικαστικές εξετάσεις προτού λάβουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και που θα μπορούσε επίσης να ποινικοποιήσει το χάπι της επόμενης μέρας. Ο Eduardo Cunha είναι ο Πρόεδρος της Βουλής της Βραζιλίας και ο βασικός υποστηρικτής του νομοσχεδίου.
Το Νοέμβριο, η εκστρατεία #AgoraEQueSaoElas (Τώρα Είναι Η Ώρα των Κοριτσιών) είχε πολλούς άνδρες αρθρογράφους, συγγραφείς και δημοσιογράφους να κάνουν χώρο σε γυναίκες συναδέλφους, ώστε να γράψουν γύρω από θέματα φύλου.
Αυτή η αφύπνιση ονομάζεται ήδη #WomenSpring ή #PrimaveraDasMulheres (Άνοιξη των Γυναικών), με ένα νέο κύμα διαδηλώσεων διαμαρτυρίας. Οι καιροί μπορεί να είναι δύσκολοι για όσους μάχονται για την ισότητα, αλλά αυτοί επίσης φαίνεται να αλλάζουν.