[1]Αφίσα που διανεμήθηκε στη διαδήλωση “Το Μολενμπέκ δίνει φως” που έγινε στις 18 Νοεμβρίου στην κεντρική πλατεία του Μολενμπέκ, ως φόρος τιμής στα θύματα των επιθέσεων στο Παρίσι. Φωτογραφία της συντάκτριας.
Alors face à toutes les extrême droites, contre toutes les divisions et contre toutes les guerres, pour toutes les victimes de toutes les bombes partout dans le monde, de Paris à Alep en passant par Beyrouth et Ankara, nous, habitant.e.s de molenbeek et de toutes les communes de Bruxelles, nous lançons un appel à refuser la peur et la division, à célébrer l'unité et la solidarité pour un monde de justice et d'égalité.
Ενάντια σε όλους τους ακροδεξιούς, ενάντια σε κάθε διχασμό και σε κάθε πόλεμο, για όλα τα θύματα όλων των βομβαρδισμών σε όλο τον κόσμο, από το Παρίσι έως το Χαλέπι και από τη Βηρυτό έως την Άγκυρα, οι κάτοικοι του Μολενμπέκ και όλων των περιφερειών των Βρυξελλών καλούν όλον τον κόσμο να απορρίψει τον φόβο και το διχασμό και να γιορτάσει την ενότητα και την αλληλεγγύη για έναν κόσμο με μεγαλύτερη δικαιοσύνη και ισοτιμία.
Αυτό είναι το μήνυμα που επικαλείται η “Συγκέντρωση για όλα τα θύματα, ενάντια σε όλους τους πολέμους, υπέρ της αλληλεγγύης και κατά της διχόνοιας [2]” της 25ης Νοεμβρίου στο Μολενμπέκ. Η βελγική συνοικία έχει αναφερθεί επανειλημμένα στα μέσα ενημέρωσης όλου του κόσμου έπειτα από τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου στο Παρίσι και δεν είναι η πρώτη φορά που το όνομα Μολενμπέκ έχει συνδεθεί με επιθέσεις τζιχαντιστών σε όλη την Ευρώπη.
Τα μέσα παρουσιάζουν μια ανησυχητική εικόνα της περιοχής, που οι κάτοικοι απορρίπτουν. Στις 18 Νοεμβρίου, περίπου 2.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν [1] στην κεντρική πλατεία του Μολενμπέκ για να τιμήσουν τα θύματα των επιθέσεων στο Παρίσι και να δείξουν μια διαφορετική πλευρά της κοινότητας από εκείνη που παρουσιάζει ο Τύπος.
Ωστόσο, η πραγματικότητα του Μολενμπέκ είναι εξαιρετικά περίπλοκη και δεν μπορεί να εκφραστεί με απλοϊκές περιγραφές και χαρακτηρισμούς.
Το Molenbeek-Saint-Jean είναι ένας από τους 19 δήμους από τους οποίους αποτελείται η πρωτεύουσα του Βελγίου, οι Βρυξέλλες, έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [3], του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης [4], του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [5] και του NATO [6]. Οι Βρυξέλλες απέχουν λιγότερο από δύο ώρες από το Παρίσι με την αμαξοστοιχία υψηλής ταχύτητας Thalys [7] και δύο ώρες από το Λονδίνο μέσω του Eurostar. [8] που περνά από τη σήραγγα της Μάγχης.
Το Μολενμπέκ βρίσκεται στο δυτικό τμήμα των Βρυξελλών και είναι μία από τις πιο οικονομικά υποβαθμισμένες περιοχές του Βελγίου. Έχει περίπου 95.000 κατοίκους, αλλά η πληθυσμιακή πυκνότητα είναι διπλάσια από την αντίστοιχη της πρωτεύουσας. Επιπλέον, έχει απίστευτα υψηλό ποσοστό ανεργίας που φτάνει το 31% (40% για τους νέους). Περίπου το 25% του πληθυσμού της κοινότητας έχουν γεννηθεί σε άλλο μέρος και υπάρχουν παραπάνω από 100 εθνικότητες. Οι μουσουλμάνοι της περιοχής αντιστοιχούν στο 40% του πληθυσμού της, το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην περιφέρεια των Βρυξελλών, και η περιοχή έχει 20 τεμένη, συγκριτικά με τις 5 εκκλησίες που υπάρχουν για την πλειοψηφία των χριστιανών (αριθμητικά στοιχεία από το 2013 [9]).
Σε έναν πληθυσμό με αβέβαιο μέλλον, ορισμένοι έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στα ριζοσπαστικά ρεύματα του σουνίτικου ισλαμισμού. Χώρες, υποτιθέμενα φιλικές, χρηματοδοτούν την κατασκευή τεμενών και στέλνουν θρησκευτικούς ηγέτες που κηρύττουν τον νόμο της Σαρία [10] στην πιο αυστηρή μορφή του. Τα τελευταία χρόνια, πολλοί τζιχαντιστές έχουν διασχίσει την περιοχή, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που συμμετείχαν στους βομβαρδισμούς της Μαδρίτης [11] το 2004, στον πυροβολισμό στο Εβραϊκό μουσείο [12] στις Βρυξέλλες το 2014, στην επίθεση κατά του παριζιάνικου περιοδικού Charlie Hebdo [13] τον Ιανουάριο του 2015, την επίθεση κατά της αμαξοστοιχίας Thalys [14] τον Αύγουστο του 2015, και στο πιο πρόσφατο γεγονός, δηλαδή την επίθεση στη γαλλική πρωτεύουσα τον Νοέμβριο. Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 400 Βέλγοι έχουν προσχωρήσει στο Ισλαμικό Κράτος (ISIS ή Daesh).
Ο δημοσιογράφος Mario Moratalla του ισπανικού πρακτορείου ειδήσεων VozPópuli [15] εξέφρασε την άποψη ότι ο δήμος Molenbeek-Saint-Jean εδώ και καιρό έχει γίνει “εκτροφείο εθνικού και πολιτισμικού μίσους μεταμφιεσμένου σε κοινωνική πάλη”. Η Françoise Schepmans, δήμαρχος του Μολενμπέκ, ανέλυσε περαιτέρω [16] το πρόβλημα της ριζοσπαστικοποίησης εντός της κοινότητας:
On a assisté au cours de ces dernières décennies à un repli identitaire, un repli religieux. Puis, avec les évènements internationaux, à un fondamentalisme qui s'est parfois transformé en radicalisme violent
Je pense que les autorités n'ont pas suffisamment pris la mesure de ce phénomène. Et le politique n'a pas assuré l'intégration et l'accueil des personnes d'origines étrangères. Certains sont restés en marge de la société
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχουμε γίνει μάρτυρες του απομονωτισμού που βασίζεται στην ταυτότητα και στη θρησκεία. Επίσης, με τα διεθνή γεγονότα, βλέπουμε έναν φονταμενταλισμό που, μερικές φορές, μετατρέπεται σε βίαιο ριζοσπαστισμό. Δεν πιστεύω ότι οι αρχές έχουν εκτιμήσει επαρκώς τον βαθμό αυτού του φαινομένου. Και οι πολιτικοί δεν έχουν εξασφαλίσει την ένταξη και την πρόνοια για τους ανθρώπους αλλοδαπής προέλευσης. Πολλοί άνθρωποι παραμένουν στο περιθώριο της κοινωνίας.
Μολενμπέκ, Βρυξέλλες. Παρευρισκόμενοι στο Φεστιβάλ Μουσικής τον Ιούνιο του 2008. Φωτογραφία του Lieven Soete στο Flickr, με άδεια CC BY-NC-SA 2.0
Ο Johan Leman, Δομινικανός ιερέας, μελετητής πολιτιστικής ανθρωπολογίας και επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Leuven, κατανοεί εις βάθος την πραγματικότητα που επικρατεί στο Μολενμπέκ. Η οργάνωση της οποίας είναι επικεφαλής, και η οποία λέγεται Foyer, επιδιώκει την ένταξη των μειονοτήτων στην κοινωνία. Σε ένα άρθρο [17] που δημοσιεύτηκε στη Guardian, ο Leman διαβεβαίωσε ότι παρά τα φαινόμενα, η περιοχή δεν είναι ούτε κατά διάνοια κέντρο υπεράσπισης του Ισλαμικού Κράτους.
Για τις αρχές, υπάρχει ένα διπλό μάθημα: επενδύστε στο μέλλον των παιδιών (με τη βελτίωση της σχολικής εκπαίδευσης), ώστε οι νέοι ενήλικες να βλέπουν ότι υπάρχει μέλλον για τα παιδιά τους (αλλά και για τους ίδιους). Δεύτερον, δείχνετε σεβασμό προς τους κατοίκους. Αποφεύγετε επιφανειακά σλόγκαν όπως “θα καθαρίσουμε”. Σταματήστε να αντιμετωπίζετε τους ανθρώπους σαν πιθανούς δολοφόνους, διότι δεν είναι. Τους έχετε ανάγκη ως κοινωνικό στήριγμα ενάντια σε όσους στρατολογούν μελλοντικούς τζιχαντιστές, σε εμπόρους ναρκωτικών και τους ιεροκήρυκες του μίσους.
Ο Leman αναφέρεται σε δηλώσεις του Jean Jambon, του Βέλγου Υπουργού Εσωτερικών, ο οποίος μερικές ώρες μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι δεσμεύτηκε να “καθαρίσει το Μολενμπέκ”. Επίσης, ο Jambon έχει παραδεχτεί την αποτυχία [18] των μέτρων που τέθηκαν σε εφαρμογή για την καταπολέμηση του ριζοσπαστισμού μετά τη διάλυση ενός πυρήνα τζιχαντιστών τον Ιανουάριο. Αυτά τα μέτρα περιλάμβαναν τη χρήση τακτικών στρατιωτικών δυνάμεων για την ταυτοποίηση προσώπων με πιθανότητα προσφυγής στη βία ή πιθανότητα να ταξιδέψουν στη Συρία.
[19]Μολενμπέκ. Φωτογραφία του Antonio Ponte στο Flickr, με άδεια CC BY-NC-SA 2.0
Ωστόσο, τα μέσα ενημέρωσης παρέλειψαν σε μεγάλο βαθμό να θέσει επί τάπητος ένα πρόβλημα που συνεχίζει να πλήττει το Βέλγιο: το πώς η πολυπλοκότητα της πολιτικής δομής του Βελγίου μειώνει την αποτελεσματικότητα των στρατιωτικών δυνάμεών του. Το BBC ασχολήθηκε με το ζήτημα [20], γράφοντας:
Una de las dificultades que enfrenta el gobierno en controlar el radicalismo yace en la limitada efectividad de sus servicios de seguridad y de policía.
Bélgica está compuesta de dos principales nacionalidades rivales: la valona, de habla francesa, y la flamenca, de habla holandesa.
Para aliviar la tensión entre las dos, se le ha dado más independencia a los gobiernos locales, lo que ha creado varios niveles de burocracia.
Es una estructura muy densa para que fluya eficientemente la información de las agencias de inteligencia y que puedan operar y obtener resultados positivos.
Μία από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση κατά τον έλεγχο του ριζοσπαστισμού έγκειται στην περιορισμένη αποτελεσματικότητα των αστυνομικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών ασφαλείας. Το Βέλγιο περιλαμβάνει δύο βασικές ανταγωνιστικές εθνικότητες: τους γαλλόφωνους Βαλόνους και τους Φλαμανδούς, που μιλούν ολλανδικά. Για τον περιορισμό της μεταξύ τους έντασης, έχει δοθεί μεγαλύτερη ανεξαρτησία στις τοπικές αυτοδιοικήσεις, πράγμα που έχει διαμορφώσει πολλά επίπεδα γραφειοκρατίας. Πρόκειται για μια πολύ πυκνή δομή, που εμποδίζει την αποτελεσματική ροή πληροφοριών μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών και την ικανότητα λειτουργίας και λήψης θετικών αποτελεσμάτων.
Επιπλέον, τα σύνορα της ηπειρωτικής Ευρώπης δεν διαθέτουν συνεκτικές μονάδες που μπορούν να ελέγξουν αποτελεσματικά το έγκλημα σε διεθνές επίπεδο. Σύμφωνα με τον Jean-Charles Brisard [21], Πρόεδρο του Γαλλικού Κέντρου Ανάλυσης Τρομοκρατίας:
(…) on est dans un phénomène qui concerne plusieurs pays européens et pas seulement les pays individuellement.
(…) y a des choses que la France et d’autres pays européens ont demandé à l’Union européenne de mettre en place depuis de nombreuses années pour accroître et systématiser un centre d’information, à travers Europol notamment, s’agissant des jihadistes.
L’Europe, malheureusement, dans le domaine de l’antiterrorisme, est une énorme force d’inertie jusqu’à ce jour.
[…] Αντιμετωπίζουμε ένα φαινόμενο που επηρεάζει όχι μόνο μία, αλλά πολλές χώρες της Ευρώπης.
[…] Εδώ και χρόνια, η Γαλλία και άλλες χώρες της Ευρώπης ζητούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση να εφαρμόσει ορισμένα μέτρα για τη βελτίωση και τη συστηματοποίηση ενός κέντρου πληροφοριών μέσω της Europol, δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή είμαστε αντιμέτωποι με τους τζιχαντιστές. Δυστυχώς, όταν πρόκειται για αντιτρομοκρατική δράση, η Ευρώπη έχει αποδειχθεί σε μεγάλο βαθμό αδρανής έως τώρα.