Τα παιδιά παίζουν σε ένα άτυπο κατάλυμα με τέντα, στην Ιορδανία. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Noon Arabia
Φανταστείτε να ξυπνάτε και να μην έχετε το κρεβάτι σας, αλλά να βρίσκεστε στο πάτωμα. Φανταστείτε να μην υπάρχει ταβάνι ή τοίχοι για να σας προφυλάξουν, απλώς μια σκηνή ή ένα καραβάνι, εάν είστε τυχεροί. Φανταστείτε να έχετε χάσει τα πάντα, ακόμα και μέλη της οικογένειάς σας ή και ολόκληρη την οικογένειά σας, φίλους ή συγγενείς. Εκατομμύρια Σύριοι έχουν βιώσει αυτές τις καταστάσεις από τότε που ξεκίνησε η εξέγερση στη Συρία τον Μάρτιο του 2011. Οι Σύριοι, που έχουν χάσει τα σπίτια τους και τα μέσα βιοπορισμού τους, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους λόγω του πολέμου, διασχίζοντας τις γειτονικές χώρες για να βρουν ένα ασφαλές καταφύγιο και από τότε, έχουν γίνει πρόσφυγες [1].
Μαζί με τρεις φίλους, ταξίδεψα στην Ιορδανία την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου 2015 για να εργαστούμε εθελοντικά στηρίζοντας τους Σύριους πρόσφυγες και για να δούμε με τα μάτια μας τις συνθήκες στις οποίες ζουν.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία [2], περισσότεροι από 4 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία (95%) έχουν συγκεντρωθεί σε μόνο πέντε χώρες: Τουρκία, Λίβανο, Ιορδανία, Ιράκ και Αίγυπτο. Η Ιορδανία φιλοξενεί περίπου 650.000 πρόσφυγες, που αντιστοιχούν σε ποσοστό περίπου 10% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Αυτός ο αριθμός έχει έρθει να προστεθεί στους τεράστιους αριθμούς προσφύγων από την Παλαιστίνη και το Ιράκ που φιλοξενεί η Ιορδανία τα τελευταία χρόνια, παρά τις κοινωνικο-οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει.
[3]Έκθεση της UNHCR σχετικά με τους καταγεγραμμένους Σύριους πρόσφυγες, την 1η Νοεμβρίου 2015
Περίπου το 80% των Σύριων προσφύγων στην Ιορδανία ζουν σε πρόχειρα καταλύματα με τέντες σε κοινότητες φιλοξενίας αστικών περιοχών στο βόρειο τμήμα της χώρας. Το υπόλοιπο 20% ζουν στα στρατόπεδα Zaatari [4] (θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στον κόσμο), Marjeeb al-Fahood, Cyber City και Azraq [5], που είναι χτισμένα σε γη που έχει παραχωρηθεί από τις αρχές της Ιορδανίας.
Η ανθρωπιστική έκκληση των Ηνωμένων Εθνών για τους Σύριους πρόσφυγες χρηματοδοτείται μόνο κατά το 45% [6]. Λόγω έλλειψης πόρων χρηματοδότησης, οι πιο ευπαθείς Σύριοι πρόσφυγες στην Ιορδανία λαμβάνουν περίπου 20 ιορδανικά δηνάρια το μήνα, που ισοδυναμούν με 28 δολάρια Αμερικής—λιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι παραπάνω από το 80% των Σύριων προσφύγων στην Ιορδανία ζουν κάτω από το τοπικό όριο της φτώχειας. Επιπλέον, οι Σύριοι πρόσφυγες δυσκολεύονται πολύ να βρουν δουλειά στην Ιορδανία για να επιβιώσουν, αφού, σύμφωνα με τον νόμο της χώρας, είναι παράνομο για τους περισσότερους να εργάζονται. Επομένως, δέχονται κατώτατα αμειβόμενες δουλειές και αγγαρείες που οι πολίτες της Ιορδανίας σπάνια αναλαμβάνουν. Εάν συλληφθούν να εργάζονται παράνομα, κινδυνεύουν να απελαθούν στη Συρία. Ορισμένα παιδιά αναγκάζονται να εργαστούν για να εξασφαλίσουν τροφή για τις οικογένειές τους.
Δεδομένου ότι για την είσοδο στα επίσημα περιφραγμένα στρατόπεδα Zaatari και Azraq απαιτείται κυβερνητική άδεια, μπορέσαμε να επισκεφτούμε μόνο τους άτυπους καταυλισμούς με σκηνές και στα δύο στρατόπεδα. Το πρόγραμμα που ακολουθήσαμε οργανώθηκε από την Catherine Ashcroft, υπεύθυνη κινητοποίησης πόρων, σύμβουλο της οργάνωσης Mercy Corps και ιδρύτρια της οργάνωσης Helping Refugees in Jordan [7] (Βοήθεια για τους πρόσφυγες στην Ιορδανία – HRJ), με την οποία συνεργαζόμαστε τον τελευταίο χρόνο. Η Catherine είναι μητέρα τριών παιδιών και πάνω απ’ όλα μια ανθρωπίστρια που έχει αφιερώσει τον χρόνο και τις προσπάθειές της σε αυτόν τον σκοπό. Το σύνθημά της είναι “αν ένα παιδί χρειάζεται παπούτσια, δεν έχει σημασία πού έχει γεννηθεί.”
Η Catherine έχει μετατρέψει το γκαράζ της σε αποθήκη όπου συγκεντρώνονται όλες οι δωρεές π.χ ρούχα, παπούτσια, κουβέρτες, στρώματα, θερμαντικά σώματα και αναπηρικές καρέκλες, ενώ το σαλόνι της έχει μετατραπεί σε ένα μικρό παζάρι, όπου πουλάει προϊόντα χειροτεχνίας, φουλάρια και χαλιά, ώστε να συγκεντρώσει χρήματα. Πέρυσι, χάρη στις δράσεις της Catherine, συγκεντρώθηκε σχεδόν μισό εκατομμύριο δολάρια. 102 φορτηγά ωφέλιμου φορτίου ενός τόνου, γεμάτα με κουβέρτες, ρούχα, παπούτσια, κιβώτια με τρόφιμα και σχολικά έπιπλα και υλικά έφτασαν στους πρόσφυγες όλης της Ιορδανίας, χωρίς διοικητικά τέλη.
Το γκαράζ της Catherine Ashcroft έχει μετατραπεί σε αποθήκη όπου συγκεντρώνονται οι δωρεές. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Noon Arabia
Την πρώτη μέρα, ταξιδέψαμε έως το Azraq στη βόρεια Ιορδανία, όπου επισκεφτήκαμε ένα σχολείο που χτίστηκε χάρη στις δωρεές που συγκεντρώθηκαν μέσω των οργανώσεων HRJ και Mercy Corps, και του οποίου η λειτουργία γίνεται σε συνεργασία με την Ένωση Γυναικών του Azraq (Azraq Women Association). Αποτελείται από τέσσερα καραβάνια που λειτουργούν ως αίθουσες, για τις πρώτες τέσσερις τάξεις, μια μικρή παιδική χαρά, και ένα πέμπτο καραβάνι που λειτουργεί ως κέντρο εκμάθησης ραψίματος. Οι μαθητές που πηγαίνουν σε αυτό το σχολείο είναι Σύριοι πρόσφυγες που ζουν στο χωριό, αλλά και παιδιά που κατάγονται από την Ιορδανία. Χάρη σε κάποιες νέες δωρεές, διαμορφώθηκε βιβλιοθήκη και αίθουσα για σεμινάρια σε όροφο πάνω από υπάρχον συγκρότημα γραφείων.
Στη συνέχεια, επισκεφτήκαμε ένα άλλο σημείο όπου γίνεται προετοιμασία για επιπλέον καραβάνια και σκηνές που θα λειτουργήσουν ως αίθουσες μαθητών. Η επικεφαλής της Ένωσης Γυναικών του Azraq μας ενημέρωσε ότι η συγκεκριμένη περιοχή πρόκειται να λειτουργεί τα πρωινά ως σχολείο και τα απογεύματα για τη διεξαγωγή σεμιναρίων και εργαστηριακών μαθημάτων, καθώς και δραστηριοτήτων επιμόρφωσης με στόχο τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης για τους Σύριους πρόσφυγες. Δουλειές όπως η πώληση σπιτικού φαγητού και παραδοσιακών χειροτεχνιών μπορούν να εξασφαλίσουν ένα εισόδημα και να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των Σύριων προσφύγων.
“. . . . όταν καθίσαμε σε μια σχολική αίθουσα υπό προετοιμασία, νιώσαμε την ανυπομονησία και τον ζήλο των παιδιών να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους. Παρά το γεγονός ότι πολλά από τα παιδιά είχαν σταματήσει το σχολείο εδώ και τέσσερα χρόνια, επιδείκνυαν με ενθουσιασμό όλα όσα θυμόνταν ακόμα.”
Αργότερα, το ίδιο απόγευμα, επισκεφτήκαμε έναν άτυπο καταυλισμό με σκηνές στο βόρειο Azraq. Υπήρχαν μερικές σκηνές όπου ζούσαν αρκετές οικογένειες, σε συνθήκες διαβίωσης τόσο άθλιες που μας προκάλεσαν έντονη ταραχή. Η έλλειψη εγκαταστάσεων υγιεινής και ιατρικής περίθαλψης ήταν εμφανής και ορισμένα από τα παιδιά ήταν καχεκτικά με ελλιπή σωματική ανάπτυξη λόγω του υποσιτισμού. Παρόλα αυτά, όταν καθίσαμε σε μια σχολική αίθουσα υπό προετοιμασία, νιώσαμε την ανυπομονησία και τον ζήλο των παιδιών να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους. Παρά το γεγονός ότι πολλά από τα παιδιά είχαν σταματήσει το σχολείο εδώ και τέσσερα χρόνια, επιδείκνυαν με ενθουσιασμό όλα όσα θυμόνταν ακόμα. Η UNICEF κατάφερε να τους παράσχει μόνο δύο δασκάλους που επισκέπτονταν τον καταυλισμό μόνο δύο φορές την εβδομάδα, διότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι αρκετά δυσπρόσιτη, λόγω της μεγάλης απόστασης και της διαδρομής που πρέπει κανείς να κάνει εκτός δρόμου. Φύγαμε από το στρατόπεδο θλιμμένοι, με την αίσθηση ότι η στήριξη που προσφέρουν οι δωρεές μας είναι απλώς μια σταγόνα στον ωκεανό.
Ένα καραβάνι που λειτουργεί ως αίθουσα σχολικής τάξης σε ένα στρατόπεδο στο Azraq της Ιορδανίας. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Noon Arabia
Τη δεύτερη μέρα, κάναμε μια στάση στο σπίτι της Catherine για να φορτώσουμε ένα από τα αυτοκίνητά μας με μπουφάν, παπούτσια, θερμαντικά σώματα και γάλα σε σκόνη, και ξεκινήσαμε για το χωριό Zaatari. Όταν φτάσαμε, κάναμε μια στάση στα γραφεία της τοπικής οργάνωσης κοινωνικής εξέλιξης White Hands, όπου μας ενημέρωσαν συνοπτικά για τις δραστηριότητες στήριξης των Σύριων προσφύγων και της τοπικής κοινότητας, για μικροδάνεια που παρέχουν σε μικρές επιχειρήσεις και για εργαστήρια γνώσης και ευαισθητοποίησης που οργανώνουν. Ο επικεφαλής της οργάνωσης μας συνόδεψε κατά την επίσκεψή μας σε ορισμένες από τις εγκαταστάσεις της περιοχής.
Το πρώτο κατάλυμα που συναντήσαμε ήταν στη μέση του πουθενά, ενώ μία δεξαμενή ήταν η μοναδική πηγή νερού για όλες τις οικογένειες που ζούσαν γύρω από το κατάλυμα σε σκηνές. Παρά τις δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης, τα παιδιά μας υποδέχτηκαν με χαμόγελο και σε μια σχολική αίθουσα που επισκεφτήκαμε, είδαμε τοίχους γεμάτους πολύχρωμες ζωγραφιές των παιδιών. Καθώς απομακρυνόμασταν με το αυτοκίνητο, είδαμε κάποιους άνδρες που επέστρεφαν με ένα φορτηγό από τη δουλειά στα χωράφια. Αναρωτήθηκα πόσα χρήματα είχαν βγάλει εκείνη την ημέρα.
“Είχα. . . αναρωτηθεί για ποιο λόγο ορισμένες οικογένειες επέλεγαν να εγκαταλείψουν τα περιφραγμένα στρατόπεδα προσφύγων που έστησε η κυβέρνηση της Ιορδανίας σε συνεργασία με την UNHCR, και επέλεγαν να ζήσουν σε άτυπους καταυλισμούς με σκηνές χωρίς σχεδόν καμία στήριξη. Κατάλαβα ότι ούτε η ζωή στα περιφραγμένα στρατόπεδα ήταν ό,τι καλύτερο.”
Στη συνέχεια, επισκεφτήκαμε άλλο ένα άτυπο κατάλυμα σε μια περιφραγμένη ιδιωτική φάρμα. Αφήσαμε ορισμένα θερμαντικά σώματα και ελέγξαμε την πρόοδο σε άλλο ένα σχολείο. Τα παιδιά φορούσαν χειμερινά ρούχα, αλλά δεν είχαν ούτε κάλτσες ούτε παπούτσια για να προστατευτούν από το κρύο. Οι σκηνές δεν φαίνονταν αρκετά δυνατές για να αντέξουν μια έντονη βροχή, πόσο μάλλον τον βαρύ χειμώνα που ακολουθούσε. Καθώς επιστρέφαμε στο Αμάν, μάθαμε από το δελτίο καιρού ότι βαριά καταιγίδα θα έπληττε την περιοχή μέσα στις επόμενες ημέρες. Αυτή η σκέψη μας προκάλεσε ανησυχία, αλλά στη συνέχεια ηρεμήσαμε, καθώς ενημερωθήκαμε ότι τα σχολεία που είχαμε επισκεφτεί είχαν επενδυθεί με επιπλέον μουσαμάδες και σχοινιά, ώστε το νερό της βροχής να μην μπορέσει να τα διαπεράσει.
Πριν το ταξίδι μου στην Ιορδανία, παρακολουθούσα τα νέα της κρίσης των Σύριων προσφύγων και είχα εξοικειωθεί με της διηγήσεις περί των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν. Ωστόσο, αυτά που είδαμε με τα μάτια μας στο σύντομο χρονικό διάστημα που μείναμε εκεί ήταν πραγματικά τρομερά. Οι Σύριοι πρόσφυγες στους άτυπους καταυλισμούς είχαν ανάγκη από ένα πιο κατάλληλο καταφύγιο, τροφή και ρούχα. Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο ήταν η κατάσταση των παιδιών, της μελλοντικής γενιάς της Συρίας. Δεν χρειάζονται μόνο κατάλληλη στέγαση, αλλά και υγειονομική περίθαλψη και τυπική εκπαίδευση. Πολλά από αυτά τα παιδιά έχουν εγκαταλείψει το σχολείο για χρόνια, πράγμα που μπορεί να περιορίσει σημαντικά τις δυνατότητές τους στο μέλλον.
Η Shahd είναι ένα από τα πολλά παιδιά που μεγαλώνουν υπό δύσκολες συνθήκες στα στρατόπεδα προσφύγων της Ιορδανίας. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Noon Arabia
Είχα αναρωτηθεί για ποιο λόγο ορισμένες οικογένειες επέλεγαν να εγκαταλείψουν τα περιφραγμένα στρατόπεδα προσφύγων που έστησε η κυβέρνηση της Ιορδανίας σε συνεργασία με την UNHCR, και επέλεγαν να ζήσουν σε άτυπους καταυλισμούς με σκηνές χωρίς σχεδόν καμία στήριξη. Κατάλαβα ότι ούτε η ζωή στα περιφραγμένα στρατόπεδα ήταν ό,τι καλύτερο. Ήταν υπερβολικά πυκνοκατοικημένα, δεν προσέφεραν ευκαιρίες απασχόλησης, παρά μόνο περιορισμένες, και σε γενικές γραμμές δεν ήταν πολύ ασφαλή. Όσοι ζούσαν σε αυτά συχνά αισθάνονται παγιδευμένοι, ανασφαλείς και απελπισμένοι. Ωστόσο, με το να εγκαταλείπουν τα στρατόπεδα, απλώς άφηναν μία δύσκολη κατάσταση για να μπουν σε μία άλλη εξίσου δύσκολη.
Καθώς η Συρία διανύει τον πέμπτο χρόνο συρράξεων και καθώς η κατάσταση επιδεινώνεται και γίνεται ολοένα και πιο απελπιστική για τους Σύριους πρόσφυγες, οι ελπίδες τους να επιστρέφουν στη Συρία αρχίζουν να σβήνουν. Μετά από το χρονικό διάστημα που πέρασα με Σύριους που αναζήτησαν καταφύγιο στην Ιορδανία, κατάλαβα για ποιο λόγο κάποιοι επιλέγουν να διακινδυνεύσουν τα πάντα και να διασχίσουν επικίνδυνες θάλασσες προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης στην Ευρώπη [8]. Το βασικό κίνητρο είναι οι επαγγελματικές ευκαιρίες και ένα έξτρα εισόδημα το οποίο θα μπορούν να στέλνουν στους συγγενείς τους στη Συρία. Επιπλέον, κίνητρο αποτελεί η ελπίδα να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά τους.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη δράση της Catherine Ashcroft υπέρ των Σύριων προσφύγων στην Ιορδανία, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της οργάνωσης Helping Refugees in Jordan στο Facebook [9].