Ο Χοακίν “Ελ Τσάπο” Γκουζμάν, ο οποίος μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν ένας από τους πλέον καταζητούμενους εμπόρους ναρκωτικών στον κόσμο, μονοπώλησε για μια ακόμα φορά τους τίτλους των εφημερίδων στο Μεξικό και τις Ηνωμένες Πολιτείες – αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου- με την τρίτη κατά σειρά σύλληψη του από τις μεξικανικές δυνάμεις ασφαλείας στις 8 Ιανουαρίου. Πέρα από τις προηγούμενες αποδράσεις του από τη φυλακή που είχαν προκαλέσει αίσθηση, η αποκάλυψη της μυστικής του συνάντησης με τους ηθοποιούς Σον Πεν και Κέιτ ντελ Καστίγιο, ενώ αυτός ακόμα διέφευγε, τροφοδότησε περαιτέρω το θόρυβο (γύρω από το όνομα του).

Αυτοί οι τρεις έχουν γίνει οι πρωταγωνιστές της ιστορίας, απομακρύνοντας τα φώτα της δημοσιότητας από εκείνους που πραγματικά το αξίζουν: τα θύματα του πολέμου εναντίον των ναρκωτικών.

Ο Javier Sicilia, ποιητής και Μεξικανός ακτιβιστής, μίλησε για το θέμα σε μια συνέντευξη στο NBC News:

Η μορφή του Ελ Τσάπο είναι ένα προπέτασμα καπνού. Πίσω από την εικόνα του, η οποία διογκώνεται από τα μέσα ενημέρωσης και την (ασκούμενη) πολιτική στο Μεξικό και τις Ηνωμένες Πολιτείες, κρύβεται η αλήθεια….. των νεκρών και εκείνων που συνεχίζουν να εξαφανίζονται.

Ο Ελ Τσάπο είναι ένα σύμβολο [του πολέμου των ναρκωτικών] που οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν για να αποδώσουν στους εαυτούς τους μια νίκη απέναντι στα καρτέλ των ναρκωτικών και του οργανωμένου εγκλήματος…[αλλά] η πραγματικότητα είναι διαφορετική….Άνθρωποι ακόμα χάνονται. Άνθρωποι ακόμα εξαφανίζονται. Άνθρωποι ακόμα ζουν στο φόβο…. [….]

Στο επίκεντρο της θύελλας που ξέσπασε στα μέσα ενημέρωσης βρίσκεται η αμφιλεγόμενη δημοσιογραφική αξία του Σον Πεν και η σκοτεινή ηθική που έδωσε τη δυνατότητα στο Γκουζμάν, ο οποίος ηγείται του καρτέλ ναρκωτικών Σιναλόα, να εγκρίνει τη συνέντευξη, προτού αυτή δημοσιευτεί στο περιοδικό Rolling Stone. Τόσο οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι όσο και οι πολίτες-δημοσιογράφοι, οι οποίοι διακινδυνεύουν καθημερινά τις ζωές τους καλύπτοντας το ρεπορτάζ γύρω από το εμπόριο ναρκωτικών και τη διαφθορά στο Μεξικό, δεν έχουν τύχει οι ίδιοι παρόμοιας έντασης δημοσιότητα. Την τελευταία δεκαετία, περισσότεροι από 80 δημοσιογράφοι έχουν δολοφονηθεί και άλλοι 17 έχουν εξαφανιστεί, σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα.

Pity that Sean Penn didn't ask #ElChapo about Mexico's missing and murdered journalists, many of whom were victims of drug cartel attacks— David Agren (@el_reportero) January 10, 2016

Κρίμα που ο Σον Πεν δεν ρώτησε τον #ElChapo για τους αγνοούμενους και δολοφονημένους δημοσιογράφους, πολλοί από τους οποίους υπήρξαν θύματα των επιθέσεων του καρτέλ ναρκωτικών

Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για τους 164.000 νεκρούς πολίτες και για τους περίπου 22.000 αγνοούμενους κατά τη διάρκεια του πολέμου των ναρκωτικών, στον οποίο ο Ελ Τσάπο έχει αναμφίβολα διαδραματίσει ρόλο-κλειδί.

@charlierose ask Sean Pen sky why he didn't interview family members of victims that have been killed by El Chapo in cold blood.— pete (@peteb1974) January 12, 2016

@charlierose ρώτα τον Σον Πεν γιατί δεν πήρε συνέντευξη από τα μέλη των οικογενειών των θυμάτων που έχουν χάσει τη ζωή τους εν ψυχρώ από τον Ελ Τσάπο.

@jacobnoori@CJR enjoy consuming unethically produced content that abandons El Chapo's victims for a cheap non-scoop. All yours, clown.— Luke Thomas (@SBNLukeThomas) January 12, 2016

@jacobnoori@CJR απόλαυσε το ανήθικο περιεχόμενο που αφήνει απ’ έξω τα θύματα του Ελ Τσάπο για μια ευτελή μη- αποκλειστικότητα. Όλο δικό σου, καραγκιόζη

Το προφίλ που σκιαγράφησε το Rolling Stone παρουσιάζει γενικά μια συμπονετική πλευρά του Γκουζμάν, λέγοντας πως μόνο ο ίδιος χρησιμοποιεί βία όταν είναι “προς όφελος”, “εν αντιθέσει με πολλούς ομοίους του, οι οποίοι προχωρούν σε άσκοπες απαγωγές και δολοφονίες”. Όσον αφορά τη βελτιωμένη εικόνα του γκάνγκστερ, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος León Krauze έγραψε στην ανάρτηση “Ο Θρίαμβος του Χοακίν Γκουζμάν” (“El Triunfo de Joaquín Guzmán”) στο ιστολόγιο του Letras Libres:

Así, El Chapo resulta un hombre de familia, que visita y quiere mucho a su madrecita, que cuida de sus hijos y sueña con disfrutar de sus últimos días en el terruño sinaloense, que se volvió narcotraficante porque de algo tenía que vivir, que no es violento más que para defenderse, que no ha hecho ningún daño a México, que es un narcotraficante como muchos otros, que no se droga y sólo bebe en presencia de una dama, que no recurre a la violencia ni para escaparse, que “no busca problemas. De ninguna manera”. Un hombre caballeroso, que da abrazos de “compadre” y está sonriendo casi todo el tiempo. Un hombre casi amable de no ser por los diez mil asesinatos que se le atribuyen al Cártel de Sinaloa y los millones de vidas destrozadas por el tráfico de droga a 50 países del mundo.

Κατ'αυτόν τον τρόπο, ο Ελ Τσάπο αποδεικνύεται άνθρωπος της οικογένειας που επισκέπτεται και αγαπά τη μαμά του, που νοιάζεται για τα παιδιά του και ονειρεύεται να αποσυρθεί στο πατρικό του στη Σιναλόα. Αυτός που έγινε έμπορος ναρκωτικών γιατί έπρεπε να βγάλει τα προς το ζην με κάποιο τρόπο, αυτός που δεν είναι βίαιος, εκτός και αν πρόκειται για αυτοάμυνα, αυτός που δεν έχει βλάψει το Μεξικό. Ένας έμπορος ναρκωτικών, όπως τόσοι άλλοι, που δεν κάνει χρήση και πίνει μόνο αν είναι παρούσα κάποια γυναίκα, που δεν καταφεύγει στη βία, ακόμα και αν πρόκειται για απόδραση και που “δεν πάει γυρεύοντας για μπελάδες με κανέναν τρόπο”. Ένας κύριος που κάνει φιλικές αγκαλιές και χαμογελά όλη την ώρα. Ένας καλός άνθρωπος, αν δεν υπήρχαν οι δέκα χιλιάδες δολοφονίες για τις οποίες κατηγορείται το καρτέλ Σιναλόα και οι εκατομμύρια διαλυμένες ζωές εξαιτίας του εμπορίου ναρκωτικών σε 50 χώρες σε όλον τον κόσμο.

Επίσης, ο χρήστης του Twitter, IndyMama, έγραψε:

Everybody idolizing El Chapo shld be smacked in the face at least once by a surviving family member of his victims— IndyMama (@hoosierworld) January 12, 2016

Όλοι όσοι εξιδανικεύουν τον Ελ Τσάπο πρέπει να χτυπηθούν στο πρόσωπο τουλάχιστον μια φορά από κάποιο επιζών μέλος της οικογένειας των θυμάτων του

Ο πόλεμος εναντίον του οργανωμένου εγκλήματος στο Μεξικό απέχει πολύ από το να θεωρηθεί λήξας, παρόλο που ένας από τους πιο διαβόητους εμπόρους ναρκωτικών των τελευταίων χρόνων βρίσκεται για μια ακόμα φορά στη φυλακή. Το ίδιο ισχύει και για την ανθρωπιστική κρίση των εκατοντάδων εσωτερικά εκτοπισμένων κατοίκων, ως αποτέλεσμα των επιχειρήσεων της μεξικανικής κυβέρνησης κατά την αναζήτηση του Ελ Τσάπο, οι οποίοι δεν λήφθησαν υπόψη όταν ο Πρόεδρος Ενρίκε Πένια Νιέτο δήλωσε “αποστολή εξετελέσθη“.

Μια από εκείνους που εκτοπίστηκαν είναι η Martha, η οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της στην κοινότητα Ελ Βεράνο, όταν Μεξικανοί πεζοναύτες έκαναν επιδρομή εκεί στις 6 Οκτωβρίου, αναζητώντας το φυγά. Η ιστορία της εξιστορήθηκε στο ραδιοφωνικό πρόγραμμα “Άστεγοι εξαιτίας του Ελ Τσάπο” (“Sin casa por El Chapo“) από το σταθμό Cadena Ser:

Sentimos un poco de miedo porque ellos (la Marina) nos amenazaban, nos decían que si salíamos de las casas nos podían disparar y que si salíamos en vehículos nos podían echar algún tipo de explosivos y que ellos en sí no se hacían responsables de nosotros.

[…] nosotros si estamos con familiares y amigos pero la mayoría se asisten en albergues.

Personas de otras comunidades, como “El Limón” tuvieron que salir caminando. Hicieron alrededor de tres días, cuatro días (para llegar a Cosalá a refugiarse)

[…] el rancho está vacío, los animales están muriendo de hambre. En sí es una tristeza de comunidad.

Φοβόμασταν κατά κάποιο τρόπο γιατί αυτοί (οι πεζοναύτες) μας απειλούσαν, λέγοντας μας ότι αν βγαίναμε από τα σπίτια μας θα μπορούσαν να μας πυροβολήσουν, και αν παίρναμε τα οχήματα μας θα μπορούσαν να μας πετάξουν κάποιου είδους εκρηκτικά, και ότι δεν ήταν υπεύθυνοι για εμάς.

[…] μένουμε με συγγενείς και φίλους, αλλά οι περισσότεροι είναι πρόσφυγες σε καταφύγια.

Άνθρωποι από άλλες κοινότητες, όπως η El Limón, αναγκάστηκαν να φύγουν περπατώντας. Τους πήρε τρεις ή τέσσερις μέρες (να φτάσουν στη Cosalá για καταφύγιο).

[…] το ράντσο είναι άδειο, τα ζώα λιμοκτονούν. Στην πραγματικότητα, η κοινότητα είναι ερημωμένη.

Η μεξικανική κυβέρνηση δεν έχει ανακοινώσει κανένα είδους αποζημίωση για ανθρώπους όπως η Martha, οι οποίοι έχουν χάσει τα πάντα. Αντίθετα, οι αρχές καυχιόνταν και γιόρταζαν τη σύλληψη του Γκουζμάν. Ο παρουσιαστής και κωμικός Víctor Trujillo, γνωστός για την ενσάρκωση ενός τρομακτικού κλόουν με το όνομα “Brozo”, επέκρινε τη συμπεριφορά του Προέδρου:

Igual que fue de imperdonable cómo se les fugó, es imperdonable cómo lo celebraron. Tan heroico quisieron hacer el asunto que hasta cantaron el Himno Nacional, parecía que con la captura de ‘El Chapo’ Guzmán se acababa automáticamente la violencia que vive el país desde hace 20 años.

‘Οπως είναι ασυγχώρητο το ότι αυτός απέδρασε, έτσι είναι ασυγχώρητος και ο τρόπος που γιόρτασαν. Ήθελαν το όλο θέμα να είναι τόσο επικό, ώστε τραγούδησαν ακόμα και τον Εθνικό Ύμνο. Φάνηκε σαν η σύλληψη του “Ελ Τσάπο” Γκουζμάν να έβαλε αυτόματα τέλος στη βία την οποία εδώ και 20 χρόνια βιώνει η χώρα.

Στην ίδια συνέντευξη στο NBC News, ο ακτιβιστής Javier Sicilia ζήτησε από τον Σον Πεν και την Κέιτ ντελ Καστίγιο να χρησιμοποιήσουν τη φήμη τους για να πουν την ιστορία των θυμάτων, και πρόσθεσε:

[…] μόνο όταν τα ονόματα όσων έχασαν τη ζωή τους γίνουν γνωστά, όταν οι ιστορίες τους ακουστούν και διαδοθούν από χιλιάδες, μόνο τότε οι άνθρωποι θα απαιτήσουν τη λήξη του πολέμου.