Για το Γενικό Εισαγγελέα των Ηνωμένων Πολιτειών, Donald B. Verrilli, το σύνταγμα του Πουέρτο Ρίκο δεν ταιριάζει με αυτό ενός κράτους, αντ’ αυτού, μοιάζει περισσότερο με το καταστατικό μιας πόλης.

Η ιστορία του πολιτικού καθεστώτος του Πουέρτο Ρίκο έχει αρχίσει ένα νέο κεφάλαιο, λόγω της υπόθεσης ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, στην οποία τίθεται το ζήτημα αν, στο πλαίσιο της ρήτρας “διπλής έκθεσης” που υπάρχει στο Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών (που εγγυάται το γεγονός ότι κάποιος δε μπορεί να κατηγορηθεί δύο φορές για τον ίδιο λόγο), το Πουέρτο Ρίκο και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών κατέχουν η καθεμία τη δική τους κυριαρχία.

Η υπόθεση ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Πουέρτο Ρίκο κατά Sánchez Valle, ξεκίνησε ως μια ποινική υπόθεση παράνομης πώλησης όπλων, στη συνέχεια μετατράπηκε σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, που πραγματεύονται τη σχέση του Πουέρτο Ρίκο με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν είχαμε δει τίποτα σαν και αυτό από τις περίφημες Νησιωτικές Υποθέσεις στις αρχές του εικοστού αιώνα, που είχαν επιτρέψει να εφαρμοστεί μια πολιτική που εξακολουθεί να ισχύει.

Ο Richard Pildes, φοιτητής του Συνταγματικού Δικαίου, είχε ήδη προβλέψει από τον Οκτώβριο το γεγονός ότι αυτή η υπόθεση επρόκειτο να γίνει ένα γεγονός μείζονος σημασίας τόσο για το Πουέρτο Ρίκο όσο και για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Los asuntos son histórica y legalmente fascinantes, pero también son los más políticamente explosivos y divisorios en Puerto Rico: van a la pregunta existencial de qué es Puerto Rico y cuál es y cuál será probablemente la actual y futura relación con los Estados Unidos.

Τα ζητήματα αυτά είναι ιστορικά και νομικά κρίσιμα, αλλά είναι επίσης ζητήματα που προκαλούν πολιτική έκρηξη και διχάζουν την κοινή γνώμη στο Πουέρτο Ρίκο: θέτουν το υπαρξιακό πρόβλημα της φύσης του Πουέρτο Ρίκο, τις τρέχουσες και τις μελλοντικές σχέσεις του με τις Ηνωμένες Πολιτείες και αυτό που θα μπορούσε να είναι η σχέση αυτή στο μέλλον.

Το Ανώτατο Δικαστήριο του Πουέρτο Ρίκο μετά από πολλές διαφορές αποφάνθηκε υπέρ του κατηγορουμένου, ο οποίος είχε στηρίξει την υπεράσπισή του στο γεγονός ότι το Πουέρτο Ρίκο μην έχοντας δική του κυριαρχία, δεν ήταν δυνατό να ξεκινήσει μια δίκη ενώπιον των δικαστηρίων του εν λόγω εδάφους, αφού είχε δικαστεί για το ίδιο αδίκημα σε ομοσπονδιακό δικαστήριο. Οι συνέπειες από αυτές τις αποφάσεις ανησύχησαν τον κυβερνήτη του Πουέρτο Ρίκο, Alejandro García Padilla, ο οποίος ανήκει στο επίσημο Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα, και η κυβέρνησή του αποφάσισε να παραπέμψει αυτό το θέμα στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ο Γενικός Εισαγγελέας των Ηνωμένων Πολιτειών, Donald B. Verrilli, παρουσίασε μία έκθεση στο δικαστήριο ως amicus curiae (κυριολεκτικά «φίλος του δικαστηρίου»), όπου έκανε μια περίληψη της νομικής εξέλιξης της κατάστασης του Πουέρτο Ρίκο στο πλαίσιο της κυριαρχίας των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Verrilli κατέληγε στην διαπίστωση ότι στην πραγματικότητα το Πουέρτο Ρίκο δεν είχε ποτέ τη δική του κυριαρχία, αλλά ότι η κυριαρχία του ήταν στα χέρια του Κογκρέσου.

Αυτή η τελευταία επανάληψη του αποικιακού χαρακτήρα της σχέσης του Πουέρτο Ρίκο με τις Ηνωμένες Πολιτείες προκάλεσε την άμεση αντίδραση του κυβερνήτη García Padilla καταγγέλλοντας όπως αυτός εξέφρασε μέσα σε μία επιστολή προς τον ΟΗΕ, μια αλλαγή στη στάση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης:

En un escrito legal sometido ante el Tribunal Supremo de los Estados Unidos el 23 de diciembre de 2015 […] el Gobierno de los Estados Unidos abruptamente cambió de postura y plantea que la Constitución y las leyes del Estado Libre Asociado de Puerto Rico no emanan del pueblo de Puerto Rico. […] El Estado Libre Asociado cree que la reciente interpretación del Procurador General de parte de los Estados Unidos de América está errada y no debe prevalecer en el Tribunal Supremo. No obstante, a la luz de la grave importancia de este asunto, por este medio cumplo mi deber con el pueblo de Puerto Rico y la comunidad internacional al informarle sobre este acontecimiento.

Σε μια επίσημη δήλωση στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών στις 23 Δεκεμβρίου του 2015 […] η κυβέρνηση των ΗΠΑ, ξαφνικά, άλλαξε τη θέση της, θεωρώντας ότι το σύνταγμα και οι νόμοι της Κοινοπολιτείας του Πουέρτο Ρίκο δεν προέρχεται από τους ανθρώπους του Πουέρτο Ρίκο […] “Η Κοινοπολιτεία” εκτιμά ότι η πρόσφατη ερμηνεία του Γενικού Εισαγγελέα για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι εσφαλμένη και δεν θα πρέπει να επικρατήσει στο Ανώτατο Δικαστήριο. Ωστόσο δεδομένης της μεγάλης σημασίας του θέματος αυτού, εκπλήρωσα το καθήκον μου προς τον λαό του Πουέρτο Ρίκο και τη διεθνή κοινότητα ενημερώνοντας σας για αυτή την εξέλιξη.

Αυτή η ιστορία έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον στη δημόσια σφαίρα στο Πουέρτο Ρίκο, έτσι ώστε κατά πάσα πιθανότητα θα είναι το κύριο θέμα των πολιτικών εκστρατειών του τρέχοντος έτους. Ένα άρθρο που γράφτηκε το 2013 από τον κοινωνιολόγο Emilio García Pantojas για το περιοδικό 80 βαθμοί, που κάνει μια περίληψη της ιστορίας του πολιτικού καθεστώτος του Πουέρτο Ρίκο, έγινε ένα από τα πιο κοινά τις τελευταίες ημέρες.

Ο Carlos Morell, ένας άλλος από τους συντελεστές του περιοδικού 80 βαθμοί,  αναφέρεται στη θέση που έλαβε ο κυβερνήτης σε ένα άρθρο στο οποίο εκφράζει τις διαφορετικές απόψεις του :

Το να λέμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες άλλαξαν τη θέση τους σχετικά με το τι συνέβη το 1952, είναι να πετάμε στη λήθη πάνω από 50 χρόνια ιστορίας. Αυτό δεν μπορεί να είναι πραγματικά αμνησία, διότι είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι η λήθη αυτού του μεγέθους είναι ακούσια.

Ο Daniel Nina, σε ένα άρθρο που γράφτηκε για το El Post Antillano εκτιμά ότι αυτό που είπε ο Γενικός Εισαγγελέας δεν είναι στην πραγματικότητα κάτι καινούριο, αλλά αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι να ανακαλύψουν τι λέει σήμερα και τώρα :

Είναι η πρώτη φορά που σε μια περίπτωση, ενώπιον του Ανωτάτου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, η κυβέρνηση της χώρας αυτής, μέσω της φωνής της εκτελεστικής εξουσίας, καθιστά αυτό το είδος της διακήρυξης. Παρ ‘όλα αυτά, αυτό είναι συμβατό με την πορεία της χώρας μας από τη δήλωση του Λευκού Οίκου σχετικά με το μέλλον του Πουέρτο Ρίκο που δημοσιεύθηκε το 2005, η οποία έλεγε κάτι παρόμοιο. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, υπό την κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους είπαν το ίδιο πράγμα πριν από μια δεκαετία. Τώρα επαναλαμβάνεται υπό την κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα. Ο Τζορτζ Μπους ήταν Ρεπουμπλικάνος, ο Ομπάμα Δημοκρατικός. Οι δύο πρόεδροι λένε το ίδιο πράγμα, αυτό είναι κάτι καινούριο.

Το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών πρέπει να μιλήσει για αυτό το θέμα σε δημόσια συνεδρίαση στις 13 Ιανουαρίου.