Φανταστείτε τον εαυτό σας να υποστηρίζει την απαλλαγή των ατόμων που οργάνωσαν την επίθεση στο Δημόσιο Στρατιωτικό Σχολείο στην πόλη Πεσαβάρ. Φανταστείτε αυτούς τους δολοφόνους να λαμβάνουν μετάλλια τιμής και να επευφημούνται ως ήρωες— γενναίοι στρατιώτες που διέπραξαν φόνους για χάρη της πατρίδας τους. Τώρα, φανταστείτε όχι απλώς ένα άτομο, αλλά ένα ολόκληρο έθνος που προσπαθεί να δικαιολογήσει μια τόσο βάναυση πράξη.
Εγώ δεν μπορώ ούτε θέλω να φανταστώ έναν κόσμο σαν αυτόν ούτε για μένα ούτε για κανέναν άλλον. Δυστυχώς, η αλήθεια είναι ότι ανήκω σε έναν τέτοιο κόσμο, μια κοινωνία και ένα έθνος που υπερασπίζεται με περήφανα και σθεναρά εγκλήματα πολέμου εις βάρος των ίδιων των συμπολιτών τους. Θυμάστε την “πτώση της Ντάκα“, στις 16 Δεκεμβρίου 1971;
Είμαστε όλοι αιμοδιψείς, κρυφοί λάτρεις των πολέμων. Δικαιολογούμε τους πολέμους, τη βία και τις κτηνωδίες σύμφωνα με το συμφέρον μας. Εάν κάτι τέτοιο δεν ισχύει και εάν είναι ακόμη αρνούμαστε να επιδοκιμάσουμε έναν κόσμο όπου οι δολοφόνοι και οι λεηλάτες επιτρέπεται να κυκλοφορούν ελεύθεροι, τότε γιατί σωπαίνουμε εδώ και δεκαετίες απέναντι στους συνανθρώπους μας από τη Βεγγάλη που διεκδικούν δικαίωση;
Όταν κοίταξα το newsfeed στις 16 Δεκεμβρίου, ήταν γεμάτο εκδηλώσεις θρήνου για τα παιδιά που έχασαν την πολύτιμη ζωή τους κατά την επίθεση στο δημόσιο στρατιωτικό σχολείο πριν ένα χρόνο. Όλοι δείχνουν μεγάλη ευγένεια προς τις οικογένειες των θυμάτων και συμπάσχουν μαζί τους στην επέτειο του θανάτου των παιδιών τους. Γίνεται κοινοποίηση μηνυμάτων και αφιερώσεων τραγουδιών, με τη βοήθεια της Εσωτερικής Υπηρεσίας Δημοσίων Σχέσεων (ISPR), τμήμα του Πακιστανικού στρατού που ασχολείται με τις δημόσιες σχέσεις, για να γίνει σαφές ότι ολόκληρο το έθνος στέκεται ενωμένο απέναντι στους τρομοκράτες. Το μήνυμα της ημέρας είναι ότι δεν θα γίνει ανεκτή κανενός είδους τρομοκρατία.
“Το εκπαιδευτικό σύστημα του Πακιστάν είναι ένα προπέτασμα καπνού που έχει διαμορφωθεί με στόχο να αλλάξει τον ρου της ιστορίας για την επόμενη γενιά. Δεν αναφέρει απολύτως τίποτα για τις κτηνωδίες και τα εγκλήματα πολέμου που διέπραξαν οι στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας στο Μπαγκλαντές (το τότε Ανατολικό Πακιστάν) το 1971.”
Το συγκινητικό μουσικό βίντεο της ISPR, “Mujhe Dusham Key Bachon ko Parhan hai” (“Θέλω να πάρω εκδίκηση και να εκπαιδεύσω τα παιδιά των εχθρών μου”) είναι μια τόσο “όμορφη” προσπάθεια. Η ιδέα του να στέλνονται βιβλία αντί για σφαίρες στα παιδιά των εχθρών μας από τη μία με κάνει να λιώνω, αλλά από την άλλη, μου δημιουργεί ερωτήματα. Δεν θα έπρεπε να κάνουμε μια αυτοκριτική και ενδοσκόπηση πριν στείλουμε βιβλία γεμάτα με μίσος; Η ειρωνεία είναι ότι ο εχθρός που αναφέρεται στο τραγούδι δεν προέρχεται από άλλους τόπους, αλλά από τον δικό μας, και έχει διαμορφωθεί και διαπαιδαγωγηθεί στα ίδια θρησκευτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα ή μεντρεσέδες.
Παιδεία που προάγει την άγνοια
Το εκπαιδευτικό σύστημα του Πακιστάν είναι ένα προπέτασμα καπνού που έχει διαμορφωθεί με στόχο να αλλάξει τον ρου της ιστορίας για την επόμενη γενιά. Δεν αναφέρει απολύτως τίποτα για τις κτηνωδίες και τα εγκλήματα πολέμου που διέπραξαν οι στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας στο Μπαγκλαντές (το τότε Ανατολικό Πακιστάν) το 1971. Στην εκπαιδευτική ύλη, οι “Mukti Bahini”, που είχαν τη στήριξη των Ινδών, αναφέρονται ως οι υπαίτιοι. Οι παραστρατιωτικές οργανώσεις Al-Badr, Al Shams και Razakar αναφέρονται ως “ένοπλοι εθελοντές” του Jamat-e-Islami που στήριζαν τις ένοπλες δυνάμεις του Δυτικού Πακιστάν.
Η άλλη πλευρά της ιστορίας, στην οποία οι αποκαλούμενοι “εθελοντές” φημολογείται ότι δρούσαν ως εκτελεστικό απόσπασμα του πακιστανικού στρατού και εξολόθρευσαν την αριστερή πνευματική ελίτ, απουσιάζει εντελώς από τα σχολικά βιβλία της χώρας. Τα ίδια βιβλία επισημαίνουν την “έλλειψη πόρων” ως έναν από τους βασικούς λόγους για την απώλεια της ανατολικής επαρχίας του Πακιστάν, και αποφεύγουν να τονίσουν ότι, στην ουσία, αυτό που οδήγησε στον διαχωρισμό του κράτους ήταν η οικονομική και πολιτιστική καταπίεση των κατοίκων της Βεγγάλης από την διοικούσα ελίτ της Παντζάμπ.
Ένα παράδειγμα αυτής της πολιτιστικής καταπίεσης ήταν η απαγόρευση που επιβλήθηκε το 1967 στην αναπαραγωγή των έργων του κορυφαίου ποιητή της Βεγγάλης, Rabindranath Tagore, στο Radio Pakistan. Ο Tagore ήταν ο πρώτος μη Ευρωπαίος που κέρδισε Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1913.
Αυτές οι αντιλήψεις είναι εμφανείς όχι μόνο στα σχολικά βιβλία μας αλλά και στις πολιτικές και κοινωνικές μας πεποιθήσεις. Για παράδειγμα, οι Πακιστανοί έχουν εκφράσει ιδιαίτερη ανησυχία και έχουν χαρακτηρίσει τη δίκη του πρώην ηγέτη της Al-Badr, Mujahid, “έντονα διαβλητή”. Οι Πακιστανοί έχουν εκφράσει επανειλημμένα την αντίθεσή τους προς τους ηγέτες του Jamat-e-Islami για εγκλήματα πολέμου που έχουν αποδεδειγμένα διαπράξει.
Τα ψέματα γεννούν βία
Τα πανεπιστημιακά βιβλία του Πακιστάν είναι γεμάτα με λόγια μίσους και βολικά ψέματα. Η επίσημη αφήγηση κουκουλώνει τα εγκλήματα πολέμου και επιδοκιμάζει τη τζιχάντ παρουσιάζοντάς την ως μια ευγενή πράξη στη θρησκευτική ιστορία. Η Εθνική Επιτροπή Δικαιοσύνης και Ειρήνης έχει εντοπίσει σκανδαλώδεις θρησκευτικές προκαταλήψεις σε σχολικά βιβλία που διδάσκονται στα αγγλικά, στα ούρντου και στα πακιστανικά, καθώς και σε μαθήματα κοινωνικών σπουδών.
Το βιβλίο του K.K. Aziz με τίτλο Δολοφονία της Ιστορίας: Κριτική στα σχολικά βιβλία που χρησιμοποιούνται στο Πακιστάν είναι ένα εύστοχο ανάγνωσμα που εγείρει ερωτήματα σχετικά με το εκπαιδευτικό σύστημα και αμφισβητεί τις θεωρίες συνωμοσίας που διδάσκονται. Εκδόθηκε το 1985, και αποτελεί αξιόπιστη πηγή πληροφοριών για όσους ενδιαφέρονται να εξετάσουν τη διαφοροποίηση μεταξύ των ιστορικών στοιχείων και των πληροφοριών που παρατίθενται στα σχολικά βιβλία μας. Σε ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου, ο Aziz αμφισβητεί την εσφαλμένη περιγραφή του πολέμου του 1971, στην οποία οι ένοπλες δυνάμεις του Πακιστάν επιδοκιμάζονται και τιμούνται διότι υποτίθεται ότι έθεσαν τον πήχη της γενναιότητας πολύ ψηλά, ενώ οι δυνάμεις της Ινδίας παρουσιάζονται ως οι ηττημένοι από τον πόλεμο. Ως παιδί, πάντοτε με απασχολούσε το τι πραγματικά συνέβη τότε.
Πέραν του βιβλίου του Aziz, υπάρχουν πολεμικά μουσεία γεμάτα με ιστορικά στοιχεία και διεθνείς εφημερίδες, βιβλία και περιοδικά με εικόνες και βίντεο που αποδεικνύουν ότι όσα έκαναν οι στρατιωτικές δυνάμεις του Πακιστάν στο Μπαγκλαντές το 1971 δεν ήταν γενναία, αλλά ειδεχθή.
“…Και οι φοιτητές στο Πανεπιστήμιο
Κοιμούνται αρκετά γαλήνια τα βράδια
Οι στρατιώτες ήρθαν και τους πυροβόλησαν στα κρεβάτια τους
Και τρόμος κατέκλυσε τη φοιτητική εστία προκαλώντας ουρλιαχτά φόβου
Και σιωπηλές παγωμένες φιγούρες και μαξιλάρια βουτηγμένα στο αίμα…
Μπαγκλαντές, Μπαγκλαντές
Μπαγκλαντές, Μπαγκλαντές
Όταν ο ήλιος δύει
Ένα εκατομμύριο άνθρωποι πεθαίνουν στο Μπαγκλαντές”
Από το “Song of Bangladesh” (Τραγούδι για το Μπαγκλαντές) της Joan Baez, που τραγούδησε live στη συναυλία για το Μπαγκλαντές στο Madison Square Garden της Νέας Υόρκης, τη Κυριακή, 1η Αυγούστου 1971, ενώπιον 40.000 ανθρώπων.
44 χρόνια έχουν περάσει από τότε που έγιναν αυτά τα εγκλήματα, από τότε που ο πακιστανικός στρατός βίασε γυναίκες από το Μπαγκλαντές και δολοφόνησαν τα παιδιά και τους νέους της χώρας. Το 2002, ένας από τους στρατηγούς του πακιστανικού στρατού, ο Pervez Musharraf, εξέφρασε τη λύπη του για ό,τι κακό έγινε και ήταν ο πρώτος που ζήτησε διακριτικά συγνώμη.
Ωστόσο, στις αρχές του ίδιου μήνα, το Πακιστάν ξαφνικά ανακάλεσε τη συγκεκριμένη στάση και αρνήθηκε κατηγορηματικά τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου το 1971. Αυτή η δήλωση έγινε μετά την εκτέλεση ενός από τους ηγέτες του Jamat-e-Islami στο Μπαγκλαντές για τα συγκεκριμένα εγκλήματα τον Νοέμβριο.
Με αυτή την άρνηση, μήπως το Πακιστάν δίνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα υποστήριξης προς τους δολοφόνους και επισημαίνει ότι οι στρατιωτικές αρβύλες εξακολουθούν να είναι πιο δυνατές από κάθε δημοκρατική δύναμη; Στο παρελθόν, κανείς δεν τολμούσε να εναντιωθεί στο στρατό και απ’ ό,τι φαίνεται ούτε τώρα πρόκειται να απαιτήσει κανείς εξηγήσεις για τις αποτυχίες του. Οι 195 Πακιστανοί εγκληματίες πολέμου που συνελήφθησαν το 1974 βάσει του τριμερούς συμφώνου υποτίθεται ότι θα δικάζονταν σύμφωνα με τους νόμους του Πακιστάν, αλλά τέθηκαν—και εξακολουθούν να είναι—υπό προστασία.
Ο νους μου είναι στις οικογένειες που έχασαν τα παιδιά τους πέρυσι στην Πεσαβάρ, αλλά δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι και τις οικογένειες από το Μπαγκλαντές που υπέστησαν μαρτύρια στα χέρια του πακιστανικού στρατού. Αυτές οι οικογένειες γνωρίζουν ποιοι είναι οι εχθροί τους και αναζητούν δικαίωση για τους αγαπημένους τους. Ο πόνος τους σίγουρα έρχεται και θα συνεχίσει να έρχεται στην επιφάνεια κάθε χρόνο για τις οικογένειες των θυμάτων της επίθεσης στο δημόσιο σχολείο της Πεσαβάρ.
Απλώς αναρωτιέμαι πόσον καιρό θα πρέπει και οι δύο πλευρές να υπομένουν από τη μία τον πόνο της απώλειας και από την άλλη το αίσθημα της αδικίας.