Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των χηρών, αλλάζει και η χηρεία στο Νεπάλ

Bishnu Pande with her daughter Ayusha. Credit: Laura Spero. Used with PRI's permission

Η Bishnu Pande με την κόρη της, Ayusha. Πηγή: Laura Spero. Χρησιμοποιείται με την άδεια του PRI

Αυτό το άρθρο από την Laura Spero για το The World αρχικά δημοσιεύτηκε στο PRI.org στις 28 Δεκεμβρίου 2015 και αναδημοσιεύεται εδώ βάσει συμφωνίας ανταλλαγής περιεχομένου.

Η Bishnu Pande είναι 21 ετών και έχει μια απαλή χαμηλή φωνή σαν ήχο από τσέλο.

Καθώς περπατάμε στον κήπο κοντά στο σπίτι της, η 18μηνη κόρη της, Ayusha, παίζει δίπλα μας. Η Bishnu μου λέει πώς γνώρισε τον πατέρα της Ayusha. Η ιστορία τους αποτελεί παράδειγμα για το πόσες πολλές αλλαγές αφήνουν το στίγμα τους σε αυτό τον παραδοσιακό πολιτισμό.

Πριν από τρία χρόνια, η Bishnu ήταν στην 11η τάξη [ΣτΜ: η δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχει δυο τάξεις “Λυκείου”, την 11η και 12η βαθμίδα], όταν έστειλε μήνυμα με το κινητό της σε λάθος αριθμό. Απάντησε ένα αγόρι από ένα γειτονικό χωριό, μια μέρα απόσταση. Λεγόταν Dirgaraj. Ξεκίνησαν να γράφουν ο ένας στον άλλο.

“Ενδιαφερόμουν περισσότερα για τον έρωτά μου παρά για το σχολείο”, χαχανίζει.

Μια μέρα, μας λέει, της ζήτησε να γίνει η κοπέλα του. Εκείνη του είπε ότι έπρεπε να το σκεφτεί.

“Έπειτα όμως”, λέει, “σκέφτηκα: μια φορά στη ζωή σου, πρέπει να ερωτευτείς κάποιον. Ό,τι κι αν είναι, θα το κάνω”.

Αναστενάζει. “Ποιος να ‘ξερε; Έτσι ξαφνικά, ήμουν ερωτευμένη”.

Ο πατέρας της Bishnu πέθανε όταν εκείνη ήταν 11 ετών και η μητέρα της έφυγε από τη χώρα όταν ήταν 16. Έτσι, όταν η θεία της άρχισε να ετοιμάζει το γάμο της, πήρε τηλέφωνο τον Dirgaraj.

“Αν είχε διστάσει ή πει κάτι άλλο, δε θα είχα φύγει” λέει η Bishnu. “Είπε όμως μονάχα ‘Έλα. Έχω λεφτά. Θα πληρώσουμε [για το εισιτήριο του λεωφορείου] όταν έρθεις εδώ”.

Σε όσους αστρολόγους είχε πάει μέχρι τότε, την είχαν συμβουλέψει: “Παντρέψου μετά τα 30″.

Ανέβηκε όμως σε ένα λεωφορείο για να τον συναντήσει και λίγες μέρες αργότερα παντρεύτηκαν.

Έπειτα όμως από ένα χρόνο, ο Dirgaraj ήταν αποφασισμένος να κερδίσει ένα καλύτερο εισόδημα και πήρε μια απόφαση, όπως εκατοντάδες άλλοι νεαροί Νεπαλέζοι.

“Μια μέρα όσο ήμουν εκτός σπιτιού, ξεκίνησε να κάνει προετοιμασίες για να δουλέψει στο εξωτερικό. Έκρυψα το διαβατήριό του και τον ικέτεψα να μη φύγει. Του έλεγα ότι δε θα του μιλούσα και δε θα του τηλεφωνούσα. Εκείνος όμως είπε απλά: “Αν φύγω, θα κλάψεις για ένα λεπτό και μετά θα σταματήσεις να ανησυχείς. Έτσι κι αλλιώς, δεν μπορείς να με σταματήσεις”.

“Μονάχα δυο χρόνια είναι”, θυμάται να της λέει. “Σε δυο χρόνια, όπου κι αν πάμε, θα είμαστε μαζί”.

Ο Dirgaraj έφυγε και βρήκε δουλειά ως φρουρός ασφαλείας στο Κατάρ, μόλις ένα μήνα πριν τη γέννηση της κόρης του, Ayusha.

Επτά μήνες αργότερα, η Bishnu ήταν στο λεωφορείο, όταν άκουσε κατά τύχη κάτι. Ένας νεαρός από το χωριό τους είχε πεθάνει στο Κατάρ. Από καρδιακή προσβολή. Είχε και ένα μωρό κοριτσάκι.

Ήταν ο Dirgaraj. Κι έτσι ξαφνικά, σε ηλικία 20 ετών η Bishnu έμεινε χήρα.

Tο Κίνημα του Κόκκινου Χρώματος

Οι γυναίκες στην παραδοσιακή ινδική κουλτούρα “παντρεύονται” τις οικογένειες των ανδρών τους και ζουν στα σπίτια τους, όλοι μαζί διαφορετικές γενιές. Καθώς οι γυναίκες – και τα παιδιά τους – θεωρούνται μέλη της οικογένειας των ανδρών τους, τα παραδοσιακά ήθη περί χηρείας είναι εξαιρετικά συντηρητικά.

Οι χήρες υποτίθεται πως δεν ξαναπαντρεύονται ή δε μετακομίζουν από τα σπιτικά των πεθερικών τους. Δε φοράνε χρώμα κόκκινο, δεν τρώνε κρέας, δεν συμμετέχουν σε εορτασμούς. Στα πιο συντηρητικά μέρη, οι χήρες θεωρούνται τόσο δυσοίωνες, που ο κόσμος τις αποφεύγει ακόμα και στο δρόμο. Επιπρόσσθετα, οι γυναίκες ανέκαθεν αντιμετώπιζαν διακρίσεις και νομικά εμπόδια, καθώς απαιτούνταν να πάρουν άδεια από άρρενες της οικογένειας για να αποκτήσουν διαβατήριο, κληρονομιά ή γη.

Καθώς όμως περισσότερες γυναίκες μορφώνονται και όλο και περισσότεροι νέοι άνδρες αφήνουν πίσω τις νεαρές γυναίκες του για να αναζητήσουν εργασία στο εξωτερικό, οι πρακτικές αυτές αλλάζουν.

Η Lily Thapa είναι η ιδρύτρια των Γυναικών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μιας οργάνωσης που υπερασπίζεται τις γυναίκες χωρίς σύντροφο στο Νεπάλ για 20 χρόνια. Πριν από δέκα χρόνια, βοήθησε στην ίδρυση του Κινήματος του Κόκκινου Χρώματος, που στοχεύει να αλλάξει την παράδοση που θέλει τις χήρες να μη φοράνε κόκκινα. Για να γίνει αντιληπτό το έθιμο αυτό στο κατάλληλο πλαίσιο, φανταστείτε πως δεν είναι καθόλου εύκολο να βρει κανείς παραδοσιακό γυναικείο ένδυμα που να μην είναι κόκκινο. Οι γυναίκες παντρεύονται στα κόκκινα, γιορτάζουν στα κόκκινα, απλώνουν καθημερινά κατακόκκινη σκόνη sindur στο μέτωπό τους. Η αποχή από το κόκκινο, μου λέει η Lily, είναι αποχή από την ομορφιά και το κέφι.

Νέο ξεκίνημα

Επισκέπτομαι την Bishnu ανήμερα της πρώτης επετείου από το θάνατο του άνδρα της. Το σπίτι είναι γεμάτο επισκέπτες και τελετουργικές προσφορές. Η λεπτομέρεια όμως που μου τραβάει την προσοχή είναι τα κόκκινα σανδάλια της Bishnu. Αυτή η μικρή αμυχή χρώματος στα πόδια της φανερώνει απίστευτα πολλά για το μέλλον της.

Και είναι μια απομάκρυνση από το παρελθόν — και το πώς η μητέρα της πέρασε τη χηρεία της.

“Ακόμα και μια μικρή υποψία κόκκινου να υπάρχει κάπου, η μητέρα μου δε θα το φορέσει”, θυμάται.

“Εγώ;” προσθέτει, “Εγώ φοράω ό,τι θέλω”.

Η μικρή αυτή λεπτομέρεια δείχνει ότι η Bishnu ξαναζεί — και δεν ξαναζεί ταυτόχρονα — τη μοίρα της μάνας της.

Ξεφυλλίζουμε κάποια παλιά άλμπουμ με φωτογραφίες, σε μια άκρη του σπιτιού. Η μητέρα του Dirgaraj ακόμα δεν αντέχει να τις βλέπει. Ο Dirgaraj είναι ένας όμορφος νεαρός με μυώδη μπράτσα, πρόσωπο με γωνίες και ασυνήθιστα ανοιχτά πράσινα μάτια, σαν του πατέρα του. Εδώ με ένα αμάνικο μπλουζάκι και φόντο τους λόφους. Εδώ στο γάμο τους. Φαίνονται τόσο νέοι. Ήταν τόσο νέοι.

Καθώς η Bishnu μου δείχνει τα άλμπουμ, τη βλέπω να διαπραγματεύεται για το όριο μεταξύ παραδοσιακών εθίμων και σύγχρονης γυναικείας φύσης. Πράγματι, διάλεξε να τηρεί αρκετά ήθη περί πένθους. Δε φορά βραχιόλια στα χέρια και δεν βάζει κόκκινη πούδρα sindur στα μαλλιά της. Κι έμεινε εδώ ένα χρόνο με τα πεθερικά της για να τιμήσει την απώλεια του αγαπημένου της.

Αλλά με τη σημερινή επέτειο να έχει περάσει, ετοιμάζεται να φύγει.

“Κανείς δεν πρόκειται να πει, ‘Έι, χρειάζεσαι λεφτά'” σημειώνει. “Πρέπει να κάνω ό,τι μπορώ στη ζωή μου και να σταθώ στα πόδια μου. Τίποτα πιο σημαντικό δεν υπάρχει εκτός από αυτό”.

Η Bishnu είναι ξεκάθαρη, ωστόσο, ότι το να προσέχει τον εαυτό της δε σημαίνει ότι εγκαταλείπει τα πεθερικά της. Είναι σημαντικό για εκείνη να διασφαλίσει ότι έχει την έγνοια τους – ακόμα νύφη τους είναι.

Ο τόνος της αλλάζει όμως όταν λέει πως δε βοηθά κανέναν τους να μαραζώνει εδώ και να μην κάνει τίποτα στη ζωή της. Η μια εθιμική υποχρέωση δεν εξυπηρετεί πλέον και την άλλη, όπως παλιά.

Και τη σήμερον ημέρα, ο κόσμος το καταλαβαίνει αυτό. “Αν τα πεθερικά μού έλεγαν ‘Πρέπει να μείνεις εδώ! Να μας φροντίζεις!’, δε θα μπορούσα να κάνω τίποτα. Αλλά μου λένε ‘Κάνε ό,τι σε κάνει χαρούμενη…απλά φέρνε μας την εγγονή να μας βλέπει'”.

Και η κοινότητα αντικατοπτρίζει τα συναισθήματα αυτά. Κανείς δεν περιμένει στ’ αλήθεια από την Bishnu να πετάξει στα σκουπίδια τη ζωή της σαν μια παραδοσιακή συντηρητική χήρα.

Και πάλι όμως, κανείς δεν περιμένει ότι η ζωή θα είναι ίδια με πριν. Καθώς θα χτίζει η Bishnu ένα ανεξάρτητο μέλλον για την ίδια, θα συνεχίζει να αντλεί από την παραδοσιακή της κληρονομιά συνήθειες για το πένθος της απώλειάς της. Δημόσια.

“Δεν μπορώ να με φανταστώ να φεύγω με κάποιον άλλο”, λέει. “Όπου και να πάω, κι ολόκληρη τη γη να ψάξω, ποτέ δε θα βρω έναν άνδρα σαν κι αυτόν”. Όλα του ήταν καλά. Κάποιες φορές συμπεριφερόταν σαν ζωηρό παιδί, άλλες φορές ήταν φίλος. Κάποιες φορές ήταν σαν αυτούς τους μικρόσωμους γέρους που περπατάνε με μαγκούρα. Ποτέ δεν έκανε κανέναν να υποφέρει. Κι όμως τώρα, είναι πόνος. Μόνο πόνος.

“Όσο για το τώρα…Σήμερα είναι το ξεκίνημα μιας νέας ζωής για μένα”.

Επίλογος

Όταν επικοινώνησα με την Bishnu οκτώ μήνες αργότερα, είχε επιστρέψει στο χωριό που γεννήθηκε.

Σχεδιάζει το μέλλον της, σαν τέσσερα χρόνια πριν, εκείνη τη μέρα που έστειλε μήνυμα σε λάθος αριθμό. Τώρα όμως δε φοράει βραχιόλια. Κι ίσως να μη φορέσει ξανά ποτέ.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.