Κάποιες μέρες πριν την ολοκλήρωση των συζητήσεων πάνω στην κλιματική αλλαγή στο Παρίσι το Δεκέμβριο του 2015, γνωστών ως 21η Διάσκεψη των Μερών της Σύμβασης Πλαίσιο του Ο.Η.Ε. για την Κλιματική Αλλαγή (COP 21), υπήρξε μια άλλη Διάσκεψη πάνω σε περιβαλλοντικούς προβληματισμούς, η οποία διεξήχθη στο Μπενίν. Στις 2 Δεκεμβρίου, οι ειδικοί συγκεντρώθηκαν στην μεγαλύτερη πόλη της χώρας, στην Κοτονού, για να συζητήσουν τη σχέση ανάμεσα στην ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή, κατά την διάρκεια μιας συζήτησης στρογγυλής τραπέζης, που διοργανώθηκε από το Γαλλικό Οργανισμό για την Ανάπτυξη.
Η ίδια πόλη είχε ζήσει, στις 29 Νοεμβρίου, την Πορεία για το Κλίμα, που διοργανώθηκε από τα κινήματα για την προστασία του περιβάλλοντος, τη διεθνή ΜΚΟ της κοινωνίας των πολιτών Avaaz και το Προξενείο του Βελγίου στο Μπενίν.
Σε αυτήν τη χώρα της Αφρικής, που βρίσκεται στον κόλπο της Γουινέας και θεωρείται μη ρυπαίνουσα με βάση τα κριτήρια της COP 21, τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι πιο εμφανή από ποτέ, σύμφωνα με τον Raphaël Edou, παλιό Υπουργό Κλιματικής Αλλαγής του Μπενίν και τωρινό ειδικό σύμβουλο για το περιβάλλον, ο οποίος ήταν παρών στη Διάσκεψη της Κοτονού. Αν και το Μπενίν είχε συνολικά χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) κατά την περίοδο των τελευταίων δέκα χρόνων, αυτές δεν σταμάτησαν να αυξάνονται τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τους δείκτες παγκόσμιας ανάπτυξης, και έτσι η χώρα βιώνει τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής.
Αλλά το να προσαρμοστείς σε ένα περιβάλλον που αλλάζει και το να πασχίζεις να σταματήσεις αυτές τις αλλαγές είναι πιο εύκολο να το λες παρά να το κάνεις.
Η κλιματική αλλαγή, ευκαιρία για ανάπτυξη;
Το θέμα της Διάσκεψης της Κοτονού, που διεξήχθη στο Γαλλικό Ινστιτούτο του Μπενίν, ήταν: “Η κλιματική αλλαγή μπορεί να αποτελέσει μια πραγματική ευκαιρία για ανάπτυξη; Και σε όφελος ποιου;”
Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στην πιθανότητα ή μη προσαρμογής της ανθρωπότητας στην καινούρια πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής και της αποκόμισης οφελών από αυτή. Στο Μπενίν, αυτή η προσαρμογή, την οποία άλλοι θα ονόμαζαν εξαναγκασμό, είναι ορατή στις προσπάθειες κάποιων κατοίκων του Μπενίν να κάνουν παραγωγικά τα κατεστραμμένα εδάφη με τη χρήση παρασιτοκτόνων. Το Μπενίν στην πραγματικότητα δεν είναι ικανό να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες του με τα δικά του μέσα, όπως φανερώνουν τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας. Οι γεωργοί προτιμούν να χρησιμοποιούν παρασιτοκτόνα για να μεγιστοποιήσουν την παραγωγή τους, σε βάρος του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Αυτή η μαζική χρήση παρασιτοκτόνων αγνοεί την κινητοποίηση των αγρο-οικολογικών κινημάτων για την ευαισθητοποίηση απέναντι στους κινδύνους που ενέχει η χρήση τους.
Κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης, ο Raphaël Edou υποστήριξε ότι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα στο Μπενίν είναι η εφαρμογή ποιοτικών περιβαλλοντικών στρατηγικών και σχεδίων. Αλλά χωρίς να διευκρινιστεί ποια θα είναι η απτή δέσμευση των πολιτικών φορέων και των διαφόρων θεσμών στον καθορισμό αυτών των στρατηγικών και χωρίς να ειπωθεί εάν το κίνητρο θα δοθεί από το δημόσιο, τον ιδιωτικό τομέα ή την κοινωνία των πολιτών.
Πώς θα ενθαρρύνουμε τους πολίτες του Μπενίν να δίνουν προσοχή στη μόλυνση που οι ίδιοι προκαλούν, εάν η πρωταρχική προτεραιότητά τους είναι να ξεφύγουν από τη φτώχεια; Αυτό ήταν το ερώτημα που τέθηκε από την εκπρόσωπο της Unicef στο Μπενίν, Anne Vincent.
Το Μπενίν είναι μια από τις πιο φτωχές χώρες στον κόσμο: το 2013, ο Ο.Η.Ε. κατέταξε το Μπενίν στην 165η θέση μεταξύ 187 χωρών στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Εκεί έγκειται η δυσκολία του να κινητοποιηθεί ο κόσμος προκειμένου να αλλάξει τη συμπεριφορά του. Η μη κυβερνητική οργάνωση Pro-environnement στο Μπενίν είναι ένα παράδειγμα οργάνωσης που εργάζεται για την ευαισθητοποίηση και την υπεράσπιση του περιβάλλοντος.
Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στο Μπενίν
Το Μπενίν, που εκτείνεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό έως τον εθνικό δρυμό του Pendjari στα σύνορα με την Μπουρκίνα Φάσο στο Βορρά, αντιμετωπίζει πολυάριθμες κλιματικές προκλήσεις. Οι έντονες καταιγίδες, ολοένα και πιο συχνές, έχουν αυξήσει τον ετήσιο όγκο βροχόπτωσης. Έντονες πολύωρες μπόρες πλημμυρίζουν τους δρόμους στο μεγαλύτερο τμήμα των αστικών ζωνών. Η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη στην ύπαιθρο: κατά τη διάρκεια των βροχοπτώσεων, η αγροτική παραγωγή μειώνεται, καθώς η έντονη βροχή καταστρέφει τις σοδειές, ενώ οι οδοί επικοινωνίας κόβονται και οι αγρότες αντιμετωπίζουν δυσκολίες να μεταβούν στις αγορές προκειμένου να πουλήσουν τα προϊόντα τους.
Πέρα από τη συχνότητα των ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων, πολλοί ειδικοί, μεταξύ των οποίων ο Yves Du Penhoat, ερευνητής στο γαλλικό Ινστιτούτο Έρευνας για την Ανάπτυξη, παρών στη Διάσκεψη της Κοτονού, έκαναν αναφορά για την συνεχόμενη άνοδο της στάθμης των υδάτων εδώ και κάποια χρόνια. Για μια χώρα της οποίας οι σημαντικότερες πόλεις , το Πόρτο-Νόβο και η Κοτονού, βρίσκονται κοντά στη λιμνοθάλασσα ή στην ακτή, η πιθανότητα διαφόρων σεναρίων καταστροφής δεν είναι αμελητέα.
Σε όλα αυτά προστίθεται και η συσσώρευση σκουπιδιών στη χώρα. Και πάνω που πιστεύεις ότι το έχεις συνηθίσει, το βλέμμα δεν μπορεί παρά να εντυπωσιαστεί από την εντονότατη παρουσία πλήθους από πλαστικές σακούλες, ακόμα και κατά μήκος των πιο εντυπωσιακών ακτών, και ιδιαίτερα, στον πανοραμικό και πανέμορφο Route de Pêche (Δρόμο του Ψαρέματος).
“Σκέφτομαι παγκόσμια, δρω τοπικά”
Το Μπενίν απέστειλε μια αντιπροσωπεία 100 ατόμων για να συμμετάσχουν στη COP 21 στο Παρίσι. “Σκέφτομαι παγκόσμια, δρω τοπικά”, ήταν το κεντρικό μήνυμα. Η ιδέα είναι ότι η κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να δρα μόνη τοπικά, χωρίς την εμπλοκή των εθνικών φορέων, ιδιαιτέρως των πολιτικών θεσμών.
Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού θα διευκολύνει την αποφασιστική αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα προκύψουν σχετικά με το περιβάλλον και την υγιεινή. Είναι μια μακρά διαδικασία που απαιτεί κάτι περισσότερο από απλά καλές προθέσεις και συνθήματα. Χρειάζεται μακροπρόθεσμη πολιτική δέσμευση.