Malecón, Αβάνα, Κούβα. Φωτογραφία: Flickr, χρήστης Patxi64 (άδεια CC BY-NC-ND 3.0).

Κάποτε πήρα συνέντευξη από μια Κουβανή blogger, η οποία περιέγραψε το Διαδίκτυο σαν ένα μέρος όπου οι Κουβανοί, οι λιγοστοί που βρίσκονταν online, μπορούσαν να ζήσουν ως ιδιόμορφοι πολίτες μια ενεργή συμμετοχική δημοκρατία, την οποία δεν μπορούσαν να έχουν στην πραγματικότητα. Όπως το έθεσε, “μαθαίνουμε να είμαστε πολίτες του Κυβερνοχώρου”. Αν και επίκεντρό της ήταν οι ιδιαίτεροι περιορισμοί της δημόσιας έκφρασης και διαλόγου στην Κούβα, αντιλήφθηκα περισσότερο ευρέως τη θέση της, σκεπτόμενη τους διαδικτυακούς ακτιβιστές συνεργάτες μου, οι οποίοι συχνά περιγράφουν τους εαυτούς τους ως πολίτες ή κατοίκους “του Διαδικτύου”.

Καθώς τα διαδικτυακά κινήματα έχουν μεγαλώσει τόσο το εύρος όσο και την επιρροή τους, πολλοί από εμάς έχουμε αναπτύξει μία προσωπική, συμμετοχική αίσθηση του πολίτη η οποία είναι περισσότερο συνδεδεμένη με μία παγκόσμια κολεκτίβα παρά με μία συμφωνία δούναι και λαβείν με ένα συγκεκριμένο εθνικό κράτος. Έχουμε πολεμήσει σκληρά όχι μόνο για να υποστηρίξουμε κάποιες πολιτικές και να καταρρίψουμε κάποιες άλλες, άλλα έχουμε επίσης αρχίσει να αναπτύσσουμε διεθνή πρότυπα για την άσκηση και την προστασία των δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο. Με πολλές τρόπους κυριαρχούν και είναι σημαντικές έννοιες όπως χώρα, σύνορα και εθνικότητα, αλλά δεν θεωρούνται τόσο αυστηρά οριοθετημένες και δεσμευτικές όσο παλιότερα.

Αυτά τα δύο μοντέλα, ο παραδοσιακός κόσμος των εθνικών κρατών και ο νέος κόσμος των ρευστών συνόρων και των χρηστών του Διαδικτύου, συγκρούστηκαν τον Ιούνιο του 2013, όταν αρχεία που διέρρευσαν από την Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας (NSA) των ΗΠΑ αποκάλυψαν ότι η αμερικάνικη κυβέρνηση παρακολουθούσε ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι εύκολο να πιστέψει κάποιος ότι κάτι τέτοιο θα γινόταν ούτως ή άλλως, αλλά οι συγκεκριμένοι όροι που καθοδήγησαν αυτήν την παράνομη και δίχως έλεγχο παρακολούθηση από το NSA επηρέασαν βαθύτατα το ζήτημα των συνόρων και των «πολιτών του Διαδικτύου».

Πλέον γνωρίζουμε ότι οι πολιτικές παρακολούθησης του NSA βασίζονται στο αυθαίρετο κριτήριο της «αλλοδαπότητας». Βασισμένες στην λανθασμένη πεποίθηση ότι οι τρομοκράτες είναι συνήθως αλλοδαποί, οι αρχές αποφάσισαν να παρακολουθούν τις συνομιλίες κυρίως ξένων, αντί να περιορίσουν τις έρευνές τους σε ανθρώπους που έχουν όντως σχέση με τρομοκρατικές οργανώσεις.

Αν οι αναλυτές μπορούσαν να αποδείξουν ότι ένα άτομο είναι αλλοδαπό ή τουλάχιστον έχει «51% πιθανότητα να είναι αλλοδαπό», με βάση το πόσο συχνά επικοινωνούσε με άλλα άτομα έξω από την χώρα, τότε μπορούσαν να παρακολουθήσουν αυτό το άτομο αν ήθελαν. Εξάλλου, σύμφωνα με τον νόμο των ΗΠΑ, η κυβέρνηση δεν είναι υποχρεωμένη να εξασφαλίσει συνταγματική προστασία σε άτομα που δεν ζουν στις ΗΠΑ.

Πολλοί συνήγοροι στις ΗΠΑ έχουν από τότε επικεντρωθεί στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων του αμερικανικού λαού απέναντι σε αυτό το μέτρο – πάνω από ο μισός πληθυσμός των ΗΠΑ θεωρήθηκε αλλοδαπός με αυτά τα κριτήρια. Ωστόσο, το άλογο κριτήριο του NSA περί «αλλοδαπότητας» αποδεικνύει ότι στο Διαδίκτυο, είναι παντελώς αδύνατον να μπουν σε προτεραιότητα τα δικαιώματα μίας ομάδας (σε αυτήν την περίπτωση, «του αμερικάνικου λαού») πάνω από αυτά κάποιας άλλης.

Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής επίσης αποδεικνύουν πόσο ρευστά είναι τα σύνορά μας. Ενώ οι περισσότεροι από εμάς ανήκουμε τουλάχιστον σε ένα κράτος, επικοινωνούμε με άτομα από πολλές χώρες καθημερινά στο Διαδίκτυο. Τα σύνορα είναι πραγματικά σχετικά.

Στον πραγματικό κόσμο, πρέπει να αποδεχτούμε το γεγονός ότι οι νόμοι και τα δικαιώματα διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Όμως στο Διαδίκτυο, όπου τόσο οι κοινωνικές νόρμες όσο και τα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν οδηγήσει σε μία πιο ρευστή πραγματικότητα, αυτό δεν είναι εύκολο να γίνει αποδεκτό. Αν συνεχίσουμε να προστατεύουμε μόνο τα δικαιώματα συγκεκριμένων ατόμων βασισμένοι στο αν είναι νόμιμοι πολίτες ή σε κάποιο άλλο χονδροειδές κριτήριο, θα χάσουμε. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η κατάργηση των συνόρων που έφερε η τεχνολογία δεν είναι μόνο μία ωραία έννοια, αλλά μία πραγματικότητα. Το Διαδίκτυο είναι ένα μέρος όπου θα μπορούσαμε να προστατέψουμε τα δικαιώματα όλων εξίσου.

Μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις, οι υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο εργάζονται για να επιβάλουν και να τηρήσουν ένα παγκόσμιο κώδικα ανθρώπινων δικαιωμάτων, μία ιδέα που πρώτοι εισηγήθηκαν οι ηγέτες των ΗΠΑ (οι οποίοι προφανώς πλέον δεν κοιτούν το μέλλον). Αναμφισβήτητα, τώρα είναι η καλύτερη χρονική στιγμή για να γίνει αυτή η ιδέα πραγματικότητα. Έχουμε στη διάθεσή μας ένα μέσο που δεν είναι εντελώς παγκόσμιο, αλλά είναι το πιο παγκόσμια διαδεδομένο που είχαμε μέχρι στιγμής. Το Διαδίκτυο δεν μας επιτρέπει μόνο να φανταστούμε την παγκοσμιότητα σε πραγματικό εύρος – μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε κάτι για αυτήν.