Είμαι εντελώς σίγουρος ότι αν ρωτούσατε τους περισσότερους Περουβιανούς σήμερα σχετικά με τα πράγματα για τα οποία πιστεύουν ότι το Περού είναι διάσημο, οι περισσότεροι θα αναφέρονταν στο περουβιανό φαγητό, στο Μάτσου Πίτσου και σε κάποια άλλα πράγματα μεταξύ αυτών. Αλλά εάν κάνατε την ερώτηση αυτή 30 χρόνια πριν, οι απαντήσεις που θα λαμβάνατε θα ήταν τελείως διαφορετικές. Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι θα έλεγαν την τρομοκρατία και τη διακίνηση ναρκωτικών.

Τα τελευταία 30 χρόνια, το Περού κατάφερε με κάποιο τρόπο να δημιουργήσει σημεία συμφωνίας και εθνικής ταυτότητας γύρω από συγκεκριμένα, ενιαία στοιχεία που ενώνουν τους Περουβιανούς με διαφορετικό υπόβαθρο, οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες θα είχαν ως μόνο κοινό την εθνικότητα. To κουρελιασμένο, μόλις και μετά βίας βιώσιμο κράτος όπως ήταν πριν από περίπου τρεις δεκαετίας, σήμερα έχει καταφέρει να μετατρέψει ακόμα και τις αποτυχίες του σε επιτυχίες. Μαζί με αυτά τα στοιχεία, ωστόσο, η κατηγορηματική απόρριψη από τη χώρα της τρομοκρατίας και των τρομοκρατών παραμένει, και είναι ουσιαστικά ομόφωνη.

“…το Περού κατάφερε με κάποιο τρόπο να δημιουργήσει σημεία συμφωνίας και εθνικής ταυτότητας γύρω από συγκεκριμένα, ενιαία στοιχεία, που ενώνουν τους Περουβιανούς με διαφορετικό υπόβαθρο, οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες θα είχαν ως μόνο κοινό την εθνικότητα.”

Ένα πρόσφατο παράδειγμα αυτού του συναισθήματος είναι η περουβιανή απάντηση, το περασμένο Δεκέμβρη,  στην απελευθέρωση από τη φυλακή και ακολούθως απέλαση από το Περού της Αμερικανίδας πολίτη Lori Berenson. Μια ιστοσελίδα, βασισμένη στο Περού, στην αγγλική γλώσσα, το Living in Peru, δημοσίευσε μια ιστορία για την Berenson, αναφερόμενη σ’ αυτήν στην επικεφαλίδα ως “ακτιβίστρια”. Η διαδικτυακή κατακραυγή ήταν άμεση, τόσο που η ιστοσελίδα αναγκάστηκε να αφαιρέσει τη λέξη “ακτιβίστρια” από την επικεφαλίδα, εξηγώντας πως χρησιμοποιήθηκε, επειδή πολλαπλές ξένες πηγές στα αγγλικά έχουν αναφερθεί στην Berenson με αυτό τον τρόπο.

Αλλά το θέμα δεν έληξε εκεί. Ο Mijael Garrido Lecca, ο υπεύθυνος του Περουβιανού, διαδικτυακού, ημερήσιου Diario Altavoz, δημοσίευσε μια ανοιχτή επιστολή στο πρακτορείο ειδήσεων του Σχετικού Τύπου, την πηγή της ιστορίας για τη ζωή στο Περού. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από αυτή την επιστολή:

“Ο [Frank] Bajak [συγγραφέας της ιστορίας] αναφέρει πως η Berenson καταδικάστηκε για “συνεργασία με τρομοκρατία”. . . . Οι θάνατοι προήλθαν από τη φονική ιδεολογία που η Berenson ανακήρυξε όχι κατ’ ευφημισμό: δεν είναι ούτε οι χήρες ούτε τα ορφανά [που δημιούργησαν]. Πώς γίνεται η Berenson να ανήκει στην κατηγορία των ακτιβιστών αν είναι μέλος ενός οργανισμού που δολοφόνησε εν ψυχρώ και απήγαγε με δική του κρίση;”

“Ο Osama Bin Laden,” συνεχίζει ο Garrido, “δεν ήταν ‘ακτιβιστής’, ήταν τρομοκράτης. Οι περιβόητες επιθέσεις στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 δεν ήταν κανενός είδους ακτιβισμός. Ήταν μια ελεεινή πράξη τρομοκρατίας στην οποία ενεπλάκησαν αθώοι πολίτες, λόγω κάποιων αποφάσεων, όχι όμως δικών τους. . . . Αυτό που τώρα συνέβη στο Παρίσι δεν ήταν πράξη ακτιβισμού. Ήταν τρομοκρατία. Όμως αυτά τα εννοιολογικά ‘σφάλματα’ προσφέρουν στους τρομοκράτες ένα μελλοντικό καταφύγιο, επιτρέποντάς τους να αναθεωρήσουν την ιστορία και να παρουσιάσουν μια προκατειλημμένη και άνανδρη αφήγηση.”

Καταλαβαίνω ότι ο όρος “τρομοκράτης” έχει καταχραστεί τα τελευταία χρόνια, και υποτιμηθεί από την οπορτουνιστική εφαρμογή του όρου για συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων και όχι για άλλους. Εδώ στο Περού, ωστόσο, παρά τις όποιες διαφωνίες για τη χρήση του όρου από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και άλλους σε κείμενα όπως “περιβαλλοντολόγος τρομοκρατίας” και “αντιμεταλλευτική τρομοκρατία”, υπάρχει μια σχεδόν ομόφωνη συμφωνία ότι οι δραστηριότητες των Shining Path και MRTA αποτελούν τρομοκρατία. Έτσι, όταν κάποιος χρησιμοποιεί έναν ευφημισμό, όπως ο Bajak, για να περιγράψει έναν άνθρωπο που θεωρείται ευρέως ως τρομοκράτης από τους Περουβιανούς, τα κοινωνικά δίκτυα—για την ακρίβεια όλα τα δίκτυα ενημέρωσης—εκρήγνυνται με οργή και θυμό.

“…στο Περού…υπάρχει μια σχεδόν ομόφωνη συμφωνία ότι οι δραστηριότητες των Shining Path και MRTA αποτελούν τρομοκρατία.”

Ίσως σε αυτό το σημείο λίγη ιστορία να βοηθήσει τους αναγνώστες να καταλάβουν καλύτερα το κείμενο. Το Shining Path σχηματίστηκε στην πόλη Ayacucho των Άνδεων στη δεκαετία του 1970. Η πρώτη αξιόλογη πράξη της ομάδας ήταν να κάψουν τις ψήφους και τις κάλπεις στο χωριό Chuschi στις 17 Μαΐου 1980. Μετά από 12 χρόνια, αμέτρητες τρομοκρατικές επιθέσεις, και περίπου 60.000 νεκρούς, η σύλληψη του Abimael Guzman, αρχηγού της οργάνωσης, στις 12 Σεπτεμβρίου 1992, σημάδεψε το τέλος του Shining Path.

Όταν το Shining Path διέπραξε την πρώτη εκείνη πράξη στο Chuschi, δεν την έκανε ως αντίδραση για κάποια κοινή απαίτηση ή διαμαρτυρία, αλλά με μια τυφλή βιαιότητα που διατάραξε μια εκλογική διαδικασία όπου οι πολίτες είχαν απαιτήσει και ανυπομονούσαν με μεγάλη προσδοκία. Έπειτα ανακοίνωσαν ότι ή βρίσκονταν σε πόλεμο με τo αστικό κράτος, ανακηρύσσοντας τους εαυτούς τους ως Μαρξιστικο-Λενιστικο-Μαοικανικά προσανατολισμένους και υποστηρικτές της θεωρίας του Μάο ότι η βία είναι απαραίτητο κομμάτι της επανάστασης. Το γενικό πρόγραμμα του Shining Path το 1988 διατύπωσε ότι η οργάνωση έψαχνε “κατεδάφιση του Περουβιανού κράτους, της δικτατορίας που οι εκμεταλλευτές ηγήθηκαν από την άνω υψηλή τάξη, των καταπιεστικών ένοπλων δυνάμεων που την υποστήριξαν, και όλο το γραφειοκρατικό του σύστημα.”

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του Shining Path ήταν η άρνησή του να εμπλακεί σε διάλογο: σύμφωνα με την ιδεολογία του, οποιαδήποτε μη βίαιη επαφή με τον εχθρό ήταν μια απαράδεκτη παραχώρηση. Οπότε δεν υπήρχε ποτέ καμία πιθανότητα για διάλογο, πόσο μάλλον διαπραγμάτευση, και αν κάποιο μέλος του Shining Path εμφάνιζε μια τάση για τέτοια πράγματα, τότε ήταν αναγκασμένο να υποστεί συνεδρίες “αυτοκριτικής”.

Αυτή, μαζί με τη χρήση αοριστίας, βαθιά ιδεολογική και δυσνόητη για τους απλούς πολίτες γλώσσα ελάχιστα βοήθησε στο να διευκολύνει το κοινό να κατανοήσει τους στόχους του Shining Path. Σ’ αυτό περιλαμβάνονται οι διανοούμενοι της Λίμα, οι οποίοι για χρόνια απέτυχαν να αναλύσουν και να διαγνώσουν το φαινόμενο του Shining Path, ενώ ακόμα έδειξαν μια αρχική συμπάθεια για αριστερά χαρακτηριστικά της οργάνωσης.

Αλλά η πλειονότητα των Περουβιανών απέρριψαν την ιδεολογία και τις μεθόδους του Shining Path, και δεν δίστασαν να χαρακτηρίσουν τα μέλη του “terrucos”, μια τροποποίηση από τη γλώσσα Κέτσουα της ισπανικής λέξης για τους “τρομοκράτες” που συχνά συντέμνει σε “tucos”. Η σχέση μεταξύ της οργάνωσης και της έννοιας της τρομοκρατίας εμφανίστηκε αρχικά στα πιο φτωχά στρώματα του αστικού και αγροτικού πληθυσμού, στις περιοχές που επηρεάστηκαν περισσότερο από τις επιθέσεις τους. Έπειτα η χρήση αυτών των λέξεων διαδόθηκε σε όλα τα στρώματα της Περουβιανής κοινωνίας.

Ως εκ τούτου, κάθε προσπάθεια να περιγράψει τις δραστηριότητες του Shining Path σε οτιδήποτε εκτός από τρομοκρατία καταλήγει σε καταιγισμό κατηγοριών από όλα τα επίπεδα της Περουβιανής κοινωνίας. Έτσι, κάποιοι πολιτικοί φορείς απαίτησαν η κυβέρνηση να αναλάβει δράση για απαίτηση ώστε οι ΗΠΑ να χαρακτηρίσουν την Berenson τρομοκράτη και όχι ακτιβίστρια. Όταν ρωτήθηκε για την άποψή του, ο υπουργός δικαιοσύνης του Περού είπε ότι η δραστηριότητα του MRTA, ο οργανισμός στον οποίο η Berenson ανήκε, έχει καθαρά τρομοκρατική φύση. Ακόμα και ο πρέσβης των ΗΠΑ είπε  στους δημοσιογράφους ότι “tη κυβέρνηση των ΗΠΑ πάντα έλεγε πως το MRTA είναι τρομοκρατική οργάνωση.”

Η Berenson, ωστόσο, η οποία ενώ περίμενε την αναχώρησή της από τη χώρα στο αεροδρόμιο παρενοχλήθηκε από φωνές που έλεγαν “terruca” από κάποιους παρευρισκόμενους, διατήρησε τη θέση της ότι το MRTA δεν ήταν τρομοκρατική οργάνωση. Κάποιες θέσεις ποτέ δεν θα συμφιλιωθούν.

Το μόνο άλλο ζήτημα που με αξιοπιστία αναζωπυρώνει τα πάθη των Περουβιανών σε όλους τους τομείς είναι γαστρονομικό: πιο συγκεκριμένα, οι προσπάθειες των δικών μας νότιων γειτόνων (Χιλή) να διεκδικήσουν τα Pisco Sour ή Suspiro Limeño για αυτούς. Παραδόξως, ή μάλλον όχι τόσο παραδόξως, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι αυτά που χτυπούν δυσανάλογα, με ελάχιστο ενδιαφέρον για το πόσο μικρά ή ασήμαντα μπορεί να είναι. Γι’ αυτά, μοιάζει πολύ σημαντικό να αποκαλύψουν στο περουβιανό κοινό τις επικίνδυνες κινήσεις των κατοίκων της Χιλής, ή την επικείμενη απειλή από αυτούς που αποτυγχάνουν να αποκαλέσουν τρομοκράτες μέσω της σωστής τους ονομασίας.

“Οι γαστρονομικές διαφωνίες δεν μας περιορίζουν από το να κάνουμε δουλειές με τους κατοίκους της Χιλής ή από το να μοιραζόμαστε ένα γεύμα με φίλους που έχουν διαφορετικές απόψεις για το Papa a la Huancaína. Αλλά το θέμα της τρομοκρατίας περιλαμβάνει κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες των οποίων η ανάμνηση μας πάει πίσω σε μια εποχή που οι Περουβιανοί ήταν διασπασμένοι, και συνεπώς ιδανικοί για πολιτική χειραγώγηση.“

Με την αναχώρηση της Lori Berenson τα πράγματα στο Περού επανήλθαν στο κανονικό. Αλλά ίσως αυτή η ηρεμία είναι η ίδια όπως επικρατεί ανάμεσα σε μάχες μεταξύ εθνικών πιάτων: είναι θέμα χρόνου μέχρι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να αρχίσουν να αισθάνονται ανήσυχα και πεινασμένα για το ξεσήκωμα ενός καινούριου επεισοδίου ψεύτικου πατριωτισμού.

Παρόλα αυτά υπάρχει μια τεράστια διαφορά στο να γίνει κανείς έξαλλος όταν κάποια ιστοσελίδα της Χιλής αναφέρει πως τα Picarones (Περουβιανά Ντόνατ) προέρχονται από τη Χιλή, ή στο να διαφωνήσει αν το Papa a la Huancaína (ορεκτικό με πατάτες) μπορεί να γίνει με οτιδήποτε πέρα από κίτρινες πατάτες (μπορεί, αλλά υπάρχουν οι ακριβολόγοι που θα έβλεπαν κάθε απόκλιση από το συνηθισμένο ως ατέλεια) και στο είδος της διαφωνίας που το θέμα της τρομοκρατίας δημιουργεί. Οι γαστρονομικές διαφωνίες δεν μας περιορίζουν από το να κάνουμε δουλειές με τους κατοίκους της Χιλής ή από το να μοιραζόμαστε ένα γεύμα με φίλους που έχουν διαφορετικές απόψεις για το Papa a la Huancaína. Αλλά το θέμα της τρομοκρατίας περιλαμβάνει κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες των οποίων η ανάμνηση μας πάει πίσω σε μια εποχή που οι Περουβιανοί ήταν διασπασμένοι, και συνεπώς ιδανικοί για πολιτική χειραγώγηση.

Έτσι θα σταματήσω εδώ και θα εστιάσω σε άλλα περισσότερο εποικοδομητικά ζητήματα, όπως η εγκαθίδρυση του καλύτερου ceviche στο Περού, ή αν το lomo saltado είναι περισσότερο Κινέζικο παρά Κρεολό —συζητήσεις δίχως τέλος, αλλά οι οποίες μπορούν να φέρουν τους ανθρώπους πιο κοντά και είναι σαφώς περισσότερο ευχάριστες.

Καλή όρεξη.