[1]Μισό εκατομμύριο αντικυβερνητικοί διαδηλωτές λέγεται πως βγήκαν στους δρόμους του Σάο Πάολο. 13 Μαρτίου 2015. Φωτογραφία: Radio Interativa / CC 2.0.
Η Βραζιλία βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση τις τρεις τελευταίες εβδομάδες, με γεγονότα να εκτυλίσσονται τόσο γρήγορα που μένοντας εκτός διαδικτύου έστω και λίγα λεπτά, κινδυνεύει κανείς να χάσει τις τελευταίες εκρηκτικές ειδήσεις.
Τι συνέβη πρόσφατα;
Μία αναταραχή που ξεκίνησε νωρίτερα το Μάρτιο, όταν η ομοσπονδιακή αστυνομία ζήτησε τον Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, τον πρόεδρο της Βραζιλίας από το 2003 έως και το 2010, για ανάκριση [2] . Στη συνέχεια, η καθήμενη πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ διόρισε τον Λούλα επικεφαλής του πολιτικού της γραφείου [3], που από ό, τι φαίνεται αποτελεί μια κίνηση για να τον προστατεύσει από τη δίωξη.
Η επιχείρηση Lava Jato, μία ευρείας κλίμακας έρευνα σε ένα σκηνικό πολιτικής διαφθοράς, που αφορά την κρατική εταιρεία πετρελαίου Petrobras και αρκετές μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, οδήγησε σε συλλήψεις περισσοτέρων από μιας ντουζίνας πολιτικών από το 2014. Τώρα οι εισαγγελείς ερευνούν τον Λούλα και κατά πόσον έλαβε εξυπηρετήσεις από τις εταιρείες που εμπλέκονται στο εν λόγω σύστημα. Μετά τη σύλληψή του στις 4 Μαρτίου, Ο Λούλα αφέθηκε ελεύθερος χωρίς επίσημες κατηγορίες.
Μετά το διορισμό του Λούλα, ο Σέρτζιο Μόρο, ο υπεύθυνος δικαστής για την Επιχείρηση Lava Jato (“Lava Jato” σημαίνει “Πλυντήρια Αυτοκινήτων”), κυκλοφόρησε δημόσια σχεδόν 50 κασέτες τηλεφωνικών συνομιλιών του Λούλα με τους συμμάχους του [4]. Το πιο εκρηκτικό από αυτά τα αρχεία είναι μία τηλεφωνική συνομιλία με την πρόεδρο Ντίλμα Ρούσεφ, που έλαβε χώρα λίγες μόλις ώρες πριν κυκλοφορήσουν οι κασέτες. Στην κλήση, η πρόεδρος προσφέρθηκε να στείλει στον Λούλα ένα αντίγραφο του διορισμού του “σε περίπτωση ανάγκης”, που ορισμένοι ερμήνευσαν ότι υπονοεί “σε περίπτωση που το χρειαστεί για να αποφύγει τη σύλληψή του”. Άλλη κασέτα δείχνει τον Λούλα να προσπαθεί να επηρεάσει την Ανώτατο Δικαστή Rosa Weber.
Ο Δικαστής Μόρο έγινε ένα κεντρικό δημόσιο πρόσωπο στη Βραζιλία και πολλοί μιλούν για αυτόν ως λαϊκό ήρωα. Άλλοι, ωστόσο, τον κατηγορούν για κομματισμό, διερωτώμενοι αν ξεπέρασε τα όρια απελευθερώνοντας τις ταινίες.
Making Judge Moro into an idol contradicts a virtue he's supposed to represent: the impersonality of institutions. pic.twitter.com/UdZaslh68M [6]
— Alex Cuadros (@alexcuadros) March 4, 2016 [7]
Κάνοντας τον δικαστή Μόρο ένα είδωλο, έρχεται σε αντίθεση με την αρετή που υποτίθεται πως αντιπροσωπεύει: Το απρόσωπο των θεσμών. pic.twitter.com/UdZaslh68M [6]
Οι χρηστές του Διαδικτύου βρήκαν τους λογαριασμούς κοινωνικών δικτύων ενός από τους δικαστές που κατέθεσε μία πρόταση κατά του διορισμού του Λούλα. Εκείνος διέγραψε τους λογαριασμούς, ωστόσο φωτογραφικές σκηνές από τις αναρτήσεις του για την συμμετοχή του σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν γρήγορα στο διαδίκτυο. Εικόνα: Facebook (κυκλοφόρησε ευρέως)
Ο διορισμός του Λούλα εξελίχθηκε σε δικαστικό πόλεμο, με το Ανώτατο Δικαστήριο να δέχεται 13 προτάσεις για ανάκληση του διορισμού του. Ένας από τους δικαστές που κατέθεσε πρόταση κέρδισε φήμη στο διαδίκτυο, αφότου χρήστες του διαδικτύου βρήκαν τους λογαριασμούς κοινωνικών δικτύων του, όπου είχε ανεβάσει φωτογραφίες του από συμμετοχή του σε αντικυβερνητική διαδήλωση και μιλώντας ανοιχτά κατά του Εργατικού Κόμματος (του κόμματος Ρούσεφ και Λούλα). Προδικαστική απόφαση από το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας πάγωσε την υποψηφιότητα του Λούλα. Η τελική απόφαση για το διορισμό του αναμένεται την επόμενη εβδομάδα.
Η Ντίλμα Ρούσεφ δεν έχει αναμειχθεί επίσημα στην Επιχείρηση Lava Jato, αλλά το Εθνικό Κογκρέσο της Βραζιλίας έχει κινήσει διαδικασία μομφής απέναντι της, με την αιτιολογία πως χειραγώγησε κυβερνητικούς λογαριασμούς για να αποκρύψει ένα αυξανόμενο έλλειμμα. Δεν κυριαρχεί η συναίνεση πως αυτό αποτελεί μία νομική βάση για παραπομπή ενός προέδρου και πολλοί κατηγορούν το Κογκρέσο πως χρησιμοποιεί τη τρέχουσα πολιτική αναταραχή της χώρας προς επιδίωξη κομματικών στόχων.
Ταυτόχρονα, το εκλογικό δικαστήριο της Βραζιλίας θα εκδώσει σύντομα απόφαση σχετικά με πιθανές παρατυπίες κατά τις προεκλογικές εκστρατείες της Ρούσεφ για το 2010 και το 2014. Μια απόφαση κατά της Ρούσεφ θα ανατρέψει και εκείνη και τον αντιπρόεδρο αναγκάζοντας σε νέες πρόωρες εκλογές.
Τι είναι η Επιχείρηση Lava Jato;
Μια από τις πιο ολοκληρωμένες έρευνες διαφθοράς στην ιστορία της Βραζιλίας [8] , η [8] επιχείρηση Lava Jato ξεκίνησε το 2009 για να ερευνήσει διεξοδικά ένα σύστημα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που αφορούν ένα τοπικό πολιτικό από την πολιτεία Παρανά στο νότιο τμήμα της Βραζιλίας. Μέχρι το 2014, η έρευνα είχε αποκαλύψει ένα τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς εντός της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας της Βραζιλίας, Petrobras, με τη συμμετοχή πολιτικών από πολυάριθμα κόμματα και τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρείες της χώρας.
Σύμφωνα με το καθεστώς, ανώτατοι αξιωματούχοι της Petrobras και το καρτέλ των εταιρειών συνωμότησαν για υπερχρέωση στην πετρελαϊκή εταιρεία για κατασκευές και εργασίες συντήρησης. Τα επιπλέον μετρητά επωφελήθηκαν οι εταιρείες και τα στελέχη της Petrobras, οι οποίοι συχνά μοιράζονταν τα χρήματα με λομπίστες και πολιτικές προσωπικότητες (στους οποίους πολλά στελέχη της Petrobras χρωστούν τη δουλειά τους). Η εταιρεία έχει 10 δισεκατομμύρια δολάρια οικονομικές απώλειες λόγω του συστήματος, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις από την ομοσπονδιακή αστυνομία. Μέχρι στιγμής, 93 άτομα έχουν καταδικαστεί στο πλαίσιο της έρευνας, συμπεριλαμβανομένου πολιτικών υψηλού προφίλ και ιδιοκτήτες των κατασκευαστικών εταιρειών.
Ποιες είναι οι κατηγορίες εναντίον του Λούλα;
Ο Λούλα μιλά σε ένα πλήθος περίπου 100,000 ανθρώπων στο Σάο Πάολο στις 18 Μάρτη. Φωτογραφία: Agência Brasil, CC 3.0.
Κατασκευαστικές εταιρείες που εμπλέκονται στην υπόθεση διαφθοράς της Petrobras έχουν ανακαινίσει δύο ιδιοκτησίες που φέρεται ότι ανήκουν στον Λούλα: ένα παραθαλάσσιο διαμέρισμα και ένα εξοχικό καταφύγιο. Και οι δύο περιπτώσεις ακίνητης περιουσίας έχουν καταχωρηθεί με ονόματα προσωπικών τους φίλων, αλλά οι ερευνητές βρήκαν στοιχεία που δείχνουν ότι ο Λούλα και η οικογένειά του είναι οι κάτοχοι των ακινήτων. Οι εταιρείες έδωσαν, επίσης, δωρεές σε ίδρυμα του Λούλα και χορηγούμενες διαλέξεις. Ο Λούλα αρνείται κατηγορηματικά οποιαδήποτε αδικοπραγία. Οι εισαγγελείς έχουν να αποδείξουν το πλεονέκτημα μεταξύ εξυπηρετήσεων που έλαβε και τις συμβάσεις με τη Petrobras.
Ο δικαστής Sergio Moro ξεπέρασε τα όρια;
[9]Ο Δικαστής Sergio Moro, υπεύθυνος για την Επιχείρηση Lava Jato (“Πλυντήριο Αυτοκινήτων”). Εικόνα vejapontocom / YouTube
Ο Moro υποστηρίζει ότι η απόφασή του να μην κρατήσει τις ταινίες μυστικές υποκινήθηκε για το δημόσιο συμφέρον, λέγοντας: “Η δημοκρατία σε μια ελεύθερη κοινωνία απαιτεί για όσους κυβερνώνται να γνωρίζουν τι κάνουν οι κυβερνώντες, ακόμη και όταν αυτοί προσπαθούν να ενεργούν προστατευόμενοι από πέπλο σκιών”. Αρκετοί νομικοί εμπειρογνώμονες ωστόσο, λένε οι υποκλοπές θα πρέπει να χρησιμεύουν μόνο για τη δικαστική διαδικασία, και ότι δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Ο δικαστικός Teori Zavascki συνέπλευσε με τους επικριτές του Moro, υποστηρίζοντας ότι η έρευνα κατά του Λούλα θα πρέπει να εμπίπτει στη δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Ακτιβιστές τοποθέτησαν ένα πανό έξω από το σπίτι του δικαστικού Teori Zavazcki, αποκαλώντας τον “προδότη”, μετά από την απόφαση του να μεταφέρει τις έρευνες του Λούλα στον Ανώτατο Δικαστήριο. Φωτογραφία: Vem Pra Rua / Facebook
Είναι επίσης ασαφές αν ο Μόρο είχε το δικαίωμα να δημοσιοποιήσει μια κλήση που περιλαμβάνει την πρόεδρο της Βραζιλίας, δεδομένου ότι μόνο το Ανώτατο Δικαστήριο έχει την εξουσία επί του αρχηγού του κράτους και του υπουργικού συμβουλίου του, σε ό,τι αποκαλείται ένα “προνομιακό φόρουμ”.
Κάνοντας τα πράγματα ακόμη πιο περίπλοκα, η κλήση μεταξύ του Λούλα και της Ρούσεφ υποκλάπηκε λίγες ώρες, αφότου οι υποκλοπές επίσημα ανεστάλησαν. Ορισμένοι ειδικοί της πληροφορικής ανέφεραν ότι, δεδομένου πως όλες οι παρακολουθήσεις και οι καταγραφές γίνονται από τους φορείς εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιών, υπάρχει πάντα μια καθυστέρηση μεταξύ της δικαστικής απόφασης και της πραγματικής αναστολής. Ωστόσο, πολλοί αναρωτιούνται τώρα εάν, στην περίπτωση της δίκης του Ανωτάτου Δικαστηρίου, οι εγγραφές θα σταθούν ως νομική απόδειξη.
Θα κατηγορηθεί η Ντίλμα Ρούσεφ;
Περισσότερες από 30 προτάσεις μομφής κατατέθηκαν στην Κατώτερη Βουλή του Κογκρέσου κατά το παρελθόν έτος, αλλά ήταν μόλις την περασμένη εβδομάδα, εν μέσω του χάους γύρω από την υποψηφιότητα του Λούλα ως επικεφαλής του προσωπικού, που η ολομέλεια ενέκρινε τελικά μία.
Η πρόταση κατηγορεί τη Ντίλμα Ρούσεφ για δημοσιονομική ανεντιμότητα, κρύβοντας ένα αυξανόμενο έλλειμμα στον κρατικό προϋπολογισμό. Εκείνη αρνείται οποιαδήποτε αδικοπραγία και οι δικηγόροι λένε ότι η κατηγορία δεν διαθέτει επαρκείς λόγους για την παραπομπή ενός εν ενεργεία πρόεδρου. Η Ρούσεφ παραπέμπει την κίνηση ως μια απόπειρα πραξικοπήματος.
Μέλη του Κογκρέσου υποστηρίζουν τη μομφή σε ειδική συνεδρία του Σώματος. Φωτογραφία: Antonio Cruz / Agência Brasil / CC 3.0.
Η μομφή πιθανότατα θα πάει σε ψηφοφορία στα μέσα Απριλίου. Αν τα δύο τρίτα της Βουλής ψηφίσουν υπέρ, η πρόταση διαβιβάζεται στη Γερουσία. Είναι ασαφές κατά πόσον η Ντίλμα θα επιβιώσει της μομφής. Μια σημαντική εξέλιξη είναι αν το PMDB, το μεγαλύτερο κόμμα και στους δύο οίκους, θα διασπαστεί με το κόμμα της προέδρου Ρούσεφ. (Το PMDB είναι το κόμμα του Michel Temer, αντιπρόεδρου της Βραζιλίας, ο οποίος θα αναλάβει τα καθήκοντά του, εάν η Ντίλμα εκδιωχθεί).
Μια μικρότερη ομάδα νομοθετών πιέζει προς μια εναλλακτική πρόταση: μία ψήφο ανάκλησης στην εντολή Ντίλμα [10]. Μια τέτοια ψηφοφορία προϋποθέτει μια πρώτη τροποποίηση του Συντάγματος της Βραζιλίας (μια χρονοβόρα διαδικασία), καθώς δεν υπάρχει ισχύον νομικό πλαίσιο για την ανάκληση του προέδρου από τον λαό. Οι υποστηρικτές αυτής της «μέσης οδού» υποστηρίζουν ότι η μομφή στερείται νομικής βάσης και το Κογκρέσο δεν μπορεί να εκτοπίσει έναν πρόεδρο μόνο και μόνο επειδή αυτή είναι μη δημοφιλής, αλλά αναφέρουν πως το κοινό θα μπορούσε να πάρει αυτό το προνόμιο.
Ποιος υποστηρίζει τη σημερινή Κυβέρνηση; Ποιος δεν την υποστηρίζει;
Μια φωτογραφία ενός λευκού ζευγαριού που συνοδεύεται από μία μαύρη νταντά στην διαμαρτυρία της 13ης Μαρτίου, που έκανε το γύρο του διαδικτύου ως “σύμβολο” της ανώτερης μεσαίας τάξης των Βραζιλιάνων που αντιπαθούν το πολιτικό κόμμα της Ντίλμα. Ωστόσο η νταντά είπε αργότερα στην τοπική εφημερίδα ότι και εκείνη ψήφισε εναντίον του κόμματος της Ντίλμα κατά τις δύο τελευταίες εκλογές. Φωτογραφία: κυκλοφόρησε ευρέως στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης.
Οι υποστηρικτές της τρέχουσας κυβέρνησης τείνουν να υποστηρίξουν ότι οι επικριτές του πολιτικού κόμματος Ντίλμα, το Εργατικό Κόμμα, ανήκουν στη λευκή, πλουσιότερη, ανώτερη μεσαία τάξη. Ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν εν μέρει αυτή την ιδέα, αλλά υπάρχουν επίσης ισχυρές ενδείξεις ότι οι αντικυβερνητικές και φιλοκυβερνητικές ομάδες είναι ελαφρώς διαφορετικές.
Σύμφωνα με μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Datafolha σε δύο πρόσφατες διαδηλώσεις στο Σάο Πάολο (μία φιλοκυβερνητική και η άλλη κατά), αντικυβερνητικοί διαδηλωτές βρέθηκαν με 13 % περισσότερες πιθανότητες να κερδίζουν πάνω από 27.600 αμερικανικά δολάρια ετησίως. Αντικυβερνητικοί διαδηλωτές φαίνεται επίσης λιγότερο πιθανό να είναι δημόσιοι υπάλληλοι και πιο πιθανό να κατέχουν τη δική τους επιχείρηση.
Αλλά και στα δύο συλλαλητήρια, σχεδόν το 80 % των διαδηλωτών ήταν απόφοιτοι πανεπιστημίου (σε μια πόλη ήταν μόνο το 28 % του πληθυσμού που έχει τελειώσει το κολέγιο) και περισσότερο από το ήμισυ κερδίζει πάνω από 15.600 δολάρια το χρόνο (ενώ μόνο το 23% του Σάο Πάολο βγάζει ένα τέτοιο ποσό).
Συνολικά, φαίνεται πως περισσότεροι άνθρωποι που διαδηλώνουν ανήκουν στη μεσαία τάξη. Αλλά καθώς η εθνική κρίση τραβά σε μάκρος, οι δύο ομάδες φαίνεται να πολώνονται ολοένα και περισσότερο. Αυτή είναι ίσως η πιο ανησυχητική τάση από όλες.