Waali, παραδοσιακό παιχνίδι στο Μάλι. Με την παραχώρηση του Boukary.

7.032 χιλιόμετρα χωρίζουν το Μπαμακό, την πρωτεύουσα του Μάλι, και το Ανταναναρίβο, την πρωτεύουσα της Μαδαγασκάρης, αλλά ωστόσο υπάρχουν ισχυροί δεσμοί μεταξύ των δυο αυτών χωρών εδώ και αιώνες.

Αυτό δεν αποτελεί στην πραγματικότητα έκπληξη. Παρά τη σημαντική απόσταση, η καταγωγή Μπαντού*, κοινή στις δυο χώρες (και στις γειτονικές), επεξηγεί κάποια κοινά τους πολιτιστικά στοιχεία. (*ΣτΜ: η λέξη Μπαντού χαρακτηρίζει κάθε Αφρικανό που ανήκει σε μια ομάδα εθνών, η οποία εκτείνεται από το Καμερούν ως τη σημερινή Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία).

Χάρτης που απεικονίζει τις μετακινήσεις των Μπαντού στην Αφρική. Mark Dingemasse CC-BY-2.5.

Ένα προγονικό παιχνίδι στρατηγικής, του οποίου λάτρεις είναι τόσο οι χωρικοί της ζώνης Σαχέλ (ΣτΜ: η λωρίδα γης νότια της ερήμου Σαχάρας, που εκτείνεται από τη Σενεγάλη ως το Σουδάν) όσο και οι ψαράδες στο κανάλι της Μοζαμβίκης, αποτελεί μάρτυρα αυτού του σημαντικού μεταναστευτικού ρεύματος και της μείξης των πολιτισμών στην αφρικανική ήπειρο. Το Waali είναι ένα παραδοσιακό παιχνίδι στο Μάλι. Ακόμα και αν το συναντούμε ακόμα σε συγκεκριμένα χωριά, ωστόσο αυτό το παιχνίδι έχει σχεδόν εκλείψει στο Μάλι. Στη φωτογραφία της εισαγωγής, το παιχνίδι έχει κατασκευαστεί από βρεγμένο χώμα, αλλά μπορούμε επίσης να το βρούμε και από ξύλο. Στην αρχή, ήταν ένα παιχνίδι προορισμένο για τους βασιλιάδες και τους φίλους τους. Στη συνέχεια, το Waali τέθηκε στη διάθεση ευρύτερου κοινού.

Ο Lova, συνεργάτης του Global Voices, παρατηρεί μια σημαντική ομοιότητα με ένα άλλο παιχνίδι της Μαδαγασκάρης, το Katra. Το Katra έκανε την εμφάνισή του με το μεταναστευτικό κύμα των Μπαντού στις ακτές της Μαδαγασκάρης τον 17ο αιώνα. Ο Lova έγραψε στο λογαριασμό του στο twitter:

« Ressemblance fascinante entre le Waali, jeu Malien http://wp.me/p4FZv7-g1 et le Katra, jeu à Madagascar » .

“Εκπληκτική ομοιότητα ανάμεσα στο Waali, παιχνίδι από το Μάλι http://wp.me/p4FZv7-g1 και το Katra, παιχνίδι στη Μαδαγασκάρη”.

Katra, παραδοσιακό παιχνίδι στη Μαδαγασκάρη – ελευθέρας χρήσεως φωτογραφία.

Έπειτα από το διαμοιρασμό αυτής της φωτογραφίας, και άλλοι χρήστες ανταποκρίθηκαν και υπέδειξαν πολυάριθμες παραλλαγές αυτού του παιχνιδιού στις χώρες τους.

Η Nene Ba, μια φίλη από το Ντακάρ, μιλάει για την ύπαρξη ενός παρόμοιου παιχνιδιού στη Σενεγάλη:

 Chez nous, ça s’appelle le Wourè

“Στα μέρη μας αυτό ονομάζεται Wourè”

Η Mina Harker μοιράζεται την εικόνα ενός παρόμοιου παιχνιδιού γνωστού με το όνομα Awalé:

Je l’ai acheté en France en 2002 dans une boutique qui faisait de l’artisanat africain. La vendeuse m'a dit que celui que j’ai arrive de la Côte d’Ivoire.

Το αγόρασα το 2002 στη Γαλλία σε ένα μαγαζί που έφτιαχνε αφρικανική χειροποίητη τέχνη. Η πωλήτρια μού είπε ότι αυτό το παιχνίδι προέρχεται από την Ακτή Ελεφαντοστού.

Η Mina μοιράζεται επίσης ένα σύνδεσμο, που παρέχει λεπτομέρειες γύρω από την προέλευση αυτού του παιχνιδιού και τους κανόνες του:

Le but du jeu est de récolter un maximum de graines. Il se pratique à 2 joueurs qui se font face avec devant eux 6 trous. S'il y a d'autres trous, ils servent à engranger les prises. On dépose 4 graines dans chaque trou

Ο σκοπός του παιχνιδιού είναι (ο παίκτης) να συλλέξει τους περισσότερους σπόρους. Παίζεται με 2 παίκτες που έχουν μπροστά τους έξι τρύπες. Αν υπάρχουν και άλλες τρύπες, αυτές χρησιμεύουν για την αποθήκευση των σπόρων.

Η Mina προσθέτει ότι μια παραλλαγή υπάρχει επίσης στη Γαλλία:

En France,  on faisait ça dans la terre à 24 trous. quand j’ai trouvé l’Awalé en 12 trous,  j’ai pas hésité a le prendre, pratique à transporter pour jouer. En revanche, je ne connais pas le nom du jeu. On faisait les trous dans la terre on mettait des cailloux et on jouait. Apparemment ce jeu se joue aussi au Brésil. 

Στη Γαλλία, το παιχνίδι παιζόταν στη γη με 24 τρύπες. Όταν βρήκα το Awalé με 12 τρύπες, δεν δίστασα να το πάρω, ήταν πρακτικό στη μεταφορά. Αντίθετα, δεν γνώριζα το όνομα του παιχνιδιού. Οι τρύπες ανοίγονταν στη γη, χρησιμοποιούνταν πετραδάκια και έτσι παίζονταν το παιχνίδι. Προφανώς, αυτό παιχνίδι παίζεται επίσης στη Βραζιλία.

Η Sy Sye επίσης παρέχει πρόσθετες πληροφορίες για αυτό το παιχνίδι:

Ce jeu existe dans beaucoup de pays, moi je l’ai connu au Ghana où il s’appele Oware. Cet article dit que le jeu est censé être d’origine Akan, soit du Ghana et/ou de la Côte d’ivoire, et qu’il est répandu un peu partout en Afrique. On peut aussi noter l’apparente similarité des noms de ce jeu, ce qui rend bien vraisemblable une origine commune ».

“Αυτό το παιχνίδι υπάρχει σε πολλές χώρες, εγώ το γνωρίζω από τη Γκάνα, όπου ονομάζεται Oware. Αυτό το άρθρο αναφέρει ότι το παιχνίδι υποτίθεται ότι προέρχεται από τη φυλή Ακάν, εθνοτική ομάδα που εντοπίζεται στη Γκάνα και/ή στην Ακτή Ελεφαντοστού, και ότι διαδόθηκε σχεδόν παντού στην Αφρική. Μπορούμε επίσης να υπογραμμίσουμε την εμφανή ομοιότητα των ονομασιών αυτού του παιχνιδιού, γεγονός το οποίο καθιστά αληθοφανή μια κοινή κοινή καταγωγή”.

Οι ονομασίες των παραλλαγών αυτού του παιχνιδιού είναι: Oware (Γκάνα), Ayò (Γιορούμπα), Awalé (Ακτή Ελεφαντοστού), Wari (Μάλι), Ouril ή Uril (Πράσινο Ακρωτήριο), Warri (Καραϊβική), Wali (Νταγκμπάνι), Adji (Γιου), Nchọ (Ίγκμπο), Woure (Σενεγάλη) και Awélé (Γκα).

Εάν γνωρίζετε και άλλες παραλλαγές αυτού του παιχνιδιού, μοιραστείτε τες μαζί μας στο twitter (@fasokan ή @globalvoices) ή στην ενότητα των σχολίων.