O Ισλάμ Καρίμοβ, ο 78χρονος πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, βρίσκεται στην εξουσία για πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα. Εικόνα από Wikipedia.
Η λογοκρισία αποτελούσε πάντα ένα εργαλείο – κλειδί για τον έλεγχο των μαζών κατά τη διάρκεια των σοβιετικών χρόνων. Σήμερα ο ηλικιωμένος πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, Ισλάμ Καρίμοβ, ο οποίος είχε διατελέσει Πρώτος Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος του Ουζμπεκιστάν επί Σοβιετικής Ένωσης, συχνά καταφέρεται εναντίον οποιουδήποτε θέματος έχει σχέση με την Ένωση εκείνη.
Ωστόσο, το σύστημα που έχει εγκαθιδρύσει στη χώρα των 30 εκατομμυρίων κατοίκων της κεντρικής Ασίας παραμένει χαρακτηριστικά παρόμοιο με εκείνο από το οποίο αναδύθηκε η χώρα το 1991.
Σήμερα η κυβέρνηση του Ουζμπεκιστάν λογοκρίνει τα πάντα, από τηλεοπτικό και διαδικτυακό περιεχόμενο μέχρι οδηγούς που δημοσιεύονται [1]από διεθνείς οργανισμούς για φοιτητές που θέλουν να οργανώσουν ή να συμμετάσχουν σε δημόσιες συζητήσεις.
Η κινηματογραφική και μουσική βιομηχανία της χώρας αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα.
Ο κινηματογράφος στο Ουζμπεκιστάν υπόκειται σε κανονισμούς που θέτει η κυβερνητική υπηρεσία Uzbekkino. [2]Η υπηρεσία αυτή πρόσφατα δημοσίευσε έναν κατάλογο με πάνω από 700 ταινίες, πολλές από αυτές ξένες, που είχαν στο παρελθόν απαγορευθεί εξαιτίας της ύπαρξης σε αυτές “ερωτικού περιεχομένου” ή “βωμολοχιών”.
Αυτά τα ”ήθη”, που θεωρούνται από την κυβέρνηση απειλή για τις αξίες του Ουζμπεκιστάν, επικαλείται με παρόμοιο πάθος και ο κυβερνητικός οργανισμός Uzbeknavo, ο οποίος ελέγχει τις καλλιτεχνικές άδειες για τους μουσικούς της ποπ στην πολυπληθή αυτή χώρα.
Οι τραγουδιστές μπαίνουν στη μαύρη λίστα των τσάρων της ποπ
Πρόσφατα έχουν παρατηρηθεί διάφορα περιστατικά, στα οποία ποπ σταρ, κυρίως γυναίκες, έχουν στην ουσία εξοστρακιστεί, επειδή φορούσαν “απρεπή” ρούχα και προωθούσαν αξίες, οι οποίες θεωρούνται ξένες στο λαό του Ουζμπεκιστάν.
Τον περασμένο Ιανουάριο, η κυβέρνηση εισήγαγε κανονισμούς που αναγκάζουν τους καλλιτέχνες να υποβάλουν [3]τριμηνιαίες αναφορές σχετικά με τις δραστηριότητές τους, σχεδόν ένα χρόνο αφότου η πρωθυπουργός Elmira Basitkhanova διεμήνυσε ότι το βαθύ ηπειρωτικό κράτος δεν είναι “η νήσος του Ροβινσώνα Κρούσου” ούτε “μία δημοκρατία στην οποία οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν”.
Τα σχόλια αυτά της Basitkhanova θεωρήθηκαν τη χρονική εκείνη στιγμή ότι οδηγούσαν σε μία νέα φάση αυξημένου κρατικού ελέγχου πάνω στις τέχνες, κάτι που αποδείχθηκε στη συνέχεια.
Το Φεβρουάριο του 2015, οι δύο διάσημες καλλιτέχνιδες Rayhon και Lola Yuldasheva εμφανίστηκαν στη σκηνή μαζί σε ένα ντουέτο όπου αντάλλαξαν πονηρές ματιές και κρατήθηκαν από το χέρι.
Η εμφάνισή τους προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στους συντηρητικούς κύκλους, ενώ μεγάλος αριθμός διαδικτυακών μέσων και εφημερίδων δημοσίευσε στήλες με άρθρα που έκαναν κριτική στην εμφάνιση αυτή, με την κατηγορία ότι προωθεί τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις.
Η υπηρεσία της Uzbeknavo στη συνέχεια ανακάλεσε την καλλιτεχνική άδεια της Lola Yuldasheva, με την επίσημη αιτιολογία ότι φορούσε ένα φόρεμα με ακάλυπτη την πλάτη.
Ένα μήνα αργότερα, η υπηρεσία συνέταξε κανονισμό, που απαγορεύει στους καλλιτέχνες να φορούν φορέματα, που αφήνουν ακάλυπτους τους ώμους και τα πόδια, σύμφωνα [4]με την υπηρεσία του Ουζμπεκιστάν RFE/RL(Radio Free Europe/Radio Liberty).
Η Lola Yuldasheva πριν και μετά την απαγόρευση. Εικόνα ευρέως διαδεδομένη.
Δεδομένου ότι ο χορός του ζευγαριού ήταν αρκετά συνηθισμένος στον τρόπο με τον οποίο σκηνοθετήθηκε όσον αφορά τα πρότυπα της δυτικής ποπ κουλτούρας, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι άλλη μία ποπ τραγουδίστρια, η Tamila, έχασε την άδεια ασκήσεως επαγγέλματός της, μετά από ένα βίντεο που έδειχνε τη σταρ να φανερώνει τα οπίσθιά της [5] στην κάμερα, το οποίο εμφανίστηκε στην υπηρεσία μετάδοσης πληροφοριών της Telegram, η οποία είναι ευρέως διαδεδομένη στο Ουζμπεκιστάν, στις 28 Ιανουαρίου φέτος.
Αυτή ήταν η δεύτερη φορά που ο οργανισμός Uzbeknavo απέσυρε την άδεια της Tamila μέσα στη διάρκεια ενός έτους. Στην πραγματικότητα, η άδειά της είχε μόλις επανενεργοποιηθεί το μήνα Νοέμβριο, αφού η ρυθμιστική αρχή την είχε αναστείλει προσωρινά το καλοκαίρι του 2015 εξαιτίας της τρύπας που είχε στη μύτη της.
Συνοψίζοντας το σάλο που προκλήθηκε στην κοινή γνώμη σε σχέση με αυτό το βίντεο που προφανώς τραβήχτηκε από άγνωστο άνδρα, ένας χρήστης στο ίντερνετ “άνοιξε πυρ [6]“:
Осталось в порно сняться и на весь мир опозорить свою нацию. Такая девушка позор нации и культуры этого народа.
Το μόνο που της μένει τώρα είναι να πρωταγωνιστήσει σε ταινία πορνό και να ατιμάσει τη χώρα της μπροστά σε όλο τον κόσμο. Αυτό το κορίτσι αποτελεί ντροπή για το έθνος μας και την κουλτούρα του.
Η υπηρεσία Uzbeknavo (στην τοπική γλώσσα Ozbeknavo) μαλώνει τη Tamilla σε ένα ευρέως διαδεδομένο καρτούν που εμφανίστηκε επίσης στο σάιτ του τοπικού σταθμού του RFE/RL's στο Ουζμπεκιστάν.
Άλλοι, ωστόσο, συμπεριλαμβανομένων των συναδέλφων της στον ποπ καλλιτεχνικό κόσμο του Ουζμπεκιστάν, ήταν περισσότερο υποστηρικτικοί.
Η ρωσική διαδικτυακή ιστοσελίδα Lenta.ru, ανέφερε δηλώσεις [7] του επικεφαλής του τμήματος αδειοδότησης στην υπηρεσία Uzbeknavo, Odil Abdukahhorov, ότι η ρυθμιστική αρχή θα “απαγορεύσει με κατηγορηματικό τρόπο” στη Lola Yuldasheva και άλλους Ουζμπέκους καλλιτέχνες που την υπερασπίστηκαν να λάβουν μέρος σε συνάντηση υποστήριξής της.
Η προσχεδιασμένη συνάντηση δεν πραγματοποιήθηκε τελικά.
Δώστε προσοχή στη γλώσσα μας
Με τον Πρόεδρο Καρίμοβ, 78 ετών σήμερα, το Ουζμπεκιστάν προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ αυτού που θεωρεί ως κίνδυνο αυξανόμενου Ισλαμικού φονταμενταλισμού — το κράτος του Ουζμπεκιστάν αναφέρεται ως ένας από τους χειρότερους θρησκευτικούς ”μαχητές της ελευθερίας” — και αυτού που οι τοπικοί αξιωματούχοι βλέπουν ως ανηθικότητα της δυτικής κουλτούρας.
Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι ένας βαθιά εγκατεστημένος συντηρητισμός, από τον οποίο λείπουν οι θρησκευτικοί υπαινιγμοί και ένας καθοδηγούμενος από το κράτος πολιτιστικός προστατευτισμός, που σηκώνει ψηλά τείχη όταν γίνεται συζήτηση για το τι σημαίνει να είναι κανείς Ουζμπέκος.
Σε ένα άρθρο σχετικά με την ολοένα αναπτυσσόμενη “μόδα της λογοκρισίας” στο Ουζμπεκιστάν, οι Silk Road Reporters [8] σημείωναν ότι τα μέλη της κρατικής Οργάνωσης Γυναικών του Ουζμπεκιστάν κατηγορούν τις γυναίκες που δε φορούν σχεδόν τίποτα που να αποτελεί αυστηρά ‘εθνικό’ ένδυμα:
Οι Αξιωματούχοι του Ουζμπεκιστάν έχουν δημοσιεύσει στα κρατικά μέσα μαζικής ενημέρωσης τη λίστα των πραγμάτων τα οποία είναι επιβλαβή για την Ουζμπέκα γυναίκα και την εικόνα της ”Αληθινής Ουζμπέκας”: προκλητικά φορέματα, μέικ απ και μουσικά βίντεο που περιέχουν ερωτικά στοιχεία/υπαινιγμούς. Μετά τη συνάντηση με την Επιτροπή Γυναικών “Σωτηρία της πνευματικότητάς μας”, οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι έχουν ζητήσει να απαγορευθεί η πώληση συγκεκριμένων προϊόντων καθώς και να μην επιτρέπεται στους ανθρώπους να φορούν μπλουζάκια με τυπωμένες φράσεις όπως “Φίλα Με” ή “Αγαπώ τη Νέα Υόρκη.”
Πιο πρόσφατα η χώρα έγινε για άλλη μία φορά θέμα στα ειδησεογραφικά μέσα όλου του κόσμου, εξαιτίας της απόφασής της να απαγορεύσει [9]την προβολή της ταινίας Deadpool στις τοπικές κινηματογραφικές αίθουσες.
Το 2012, ωστόσο, έγινε παγκοσμίως γνωστή για την απόφασή της να κατεβάσει την έκδοση της Wikipedia στην ουζμπέκικη γλώσσα, η οποία είχε περισσότερα άρθρα από όσα είχαν οι εκδόσεις της wikipedia σε όλες τις υπόλοιπες γλώσσες των χωρών της Κεντρικής Ασίας, που ανήκαν στην πρώην Σοβιετική Ένωση.
Η απόφαση της απαγόρευσης της διαδικτυακής πηγής πληροφοριών μόνο στην επίσημη γλώσσα του κράτους — η αγγλική, η ρωσική και εκδόσεις από άλλες γλώσσες της wikipedia παρέμειναν διαθέσιμες στους τοπικούς χρήστες — ήταν περίεργη, καθώς μεγάλο μέρος του υλικού που μπλοκαρίστηκε ήταν αβλαβές, ενώ το πιο ”πονηρό” υλικό συνέχισε να είναι προσβάσιμο στις υπόλοιπες γλώσσες.
Εν τούτοις, γράφοντας στο Registan blog, [10] η Sarah Kendzior ανέπτυξε τη δική της θεωρία σχετικά με τα κίνητρα της απαγόρευσης αυτής:
Έχω την υποψία ότι αυτό που οδήγησε την απαγόρευση της σελίδας της Wikipedia στο τέλος του Ιανουαρίου ήταν η προσθήκη [11] στις 24 Ιανουαρίου, των παρακάτω λημμάτων: “seks”, “penis” (πέη), “gey” (ομοφυλόφιλοι), και “jinsiy aloqa” (σεξουαλικές σχέσεις), τα οποία συμπληρώνονται από αντίστοιχες εικόνες. Αυτή η απόφαση μάλλον συμβαδίζει με την αποστροφή της κυβέρνησης να αποκαλύπτει σεξουαλικό περιεχόμενο, το οποίο πιστεύει ότι απειλεί τις εθνικές αξίες […] Η απαγόρευση της κυβέρνησης του Ουζμπεκιστάν στην έκδοση της Wikipedia δεν έχει τόσο να κάνει με την απαγόρευση της πρόσβασης σε πληροφορίες όσο με την οριοθέτηση ενός ασαφούς Ουζμπεκικού εθνογλωσσολογικού εικονικού χώρου.