Η Ρωσική κρατική ρυθμιστική αρχή των ΜΜΕ ασχολείται με τις νέες συστάσεις για τα μέσα που καλύπτουν αυτό το ευαίσθητο ζήτημα. Εικόνα από Wikimedia Commons.
Ο Οργανισμός Roscomnadzor (Ρωσικός φορέας ρύθμισης των ΜΜΕ) ετοιμάζεται να εκδώσει ένα νέο σύνολο Συστάσεων σχετικά με το πώς τα ΜΜΕ θα καλύπτουν με ορθό τρόπο τα περιστατικά αυτοκτονίας.
Ο εκπρόσωπος του Οργανισμού, Vadim Ampelonsky, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η νέα συμβουλευτική διαταγή θα δει το φως της δημοσιότητας μέχρι το τέλος Μαΐου, σύμφωνα με ρεπορτάζ [1] [ru] του ειδησεογραφικού πρακτορείου Interfax. “Σκοπεύουμε να δημοσιεύσουμε τις συστάσεις μέχρι το τέλος της άνοιξης”, δήλωσε σύμφωνα με πληροφορίες ο Ampelonsky. “Δε γνωρίζω ακόμα πότε πρόκειται να τελειοποιηθεί, αλλά νομίζω πως μέχρι το τέλος της άνοιξης θα έχουμε να δείξουμε κάτι δημόσια”.
Η μιντιακή κάλυψη και το διαδικτυακό περιεχόμενο που κάνει αναφορές σε αυτοκτονίες στη Ρωσία, ρυθμίζονται μέχρι στιγμής από το νόμο [2] “Προστασίας Παιδιών από Πληροφορίες Επιβλαβείς για την Υγεία και την Ανάπτυξή τους”. Ο Νόμος κατονομάζει ως “επιβλαβές” το περιεχόμενο που “μπορεί να προκαλέσει φόβο, τρόμο ή πανικό στα παιδιά” ή απεικονίζει βία, παράνομες δραστηριότητες, χρήση ουσιών ή αυτοτραυματισμό, συμπεριλαμβανομένων των αναφορών σε αυτοκτονία. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για την Εποπτεία Καταναλωτικών Δικαιωμάτων και την Ανθρώπινη Ευημερία έχει αναλάβει το έργο του εντοπισμού των παραβιάσεων του νόμου και μπορεί να λογοκρίνει πληροφορίες που περιέχουν “προπαγάνδα για την αυτοκτονία” ή οτιδήποτε άλλο επιβλαβές για τα παιδιά, συνιστώντας ότι πρέπει να μπει στη μαύρη λίστα του Ρωσικού διαδικτύου.
Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Roscomnadzor, ο Οργανισμός πραγματοποίησε ήδη την εναρκτήρια συνεδρίαση της ομάδας που εργάζεται για το σύνολο των συστάσεων, όπου συμμετέχουν δημοσιογράφοι, ψυχολόγοι, αντιπρόσωποι θρησκευτικών ομάδων, καθώς και εμπειρογνώμονες του φορέα Roscomnadzor και της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας για την Εποπτεία Καταναλωτικών Δικαιωμάτων και την Ανθρώπινη Ευημερία. Η ομάδα εργασίας, σύμφωνα με ισχυρισμούς, βάσισε τις συμβουλές του για τα Ρωσικά ΜΜΕ που μεταδίδουν ρεπορτάζ με περιστατικά αυτοκτονίας, στις “Συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας” (με πιθανότατο να γίνονται αναφορές σε αυτό τον οδηγό [3] [en] για επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης). Ωστόσο, ο Ampelonsky σημείωσε ότι η ομάδα εμπειρογνωμόνων ασχολείται επίσης και με “άλλο ένα έγγραφο που θα ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις” της Ρωσικής Νομοθεσίας.
Ρυθμίζοντας τα “άβολα” ρεπορτάζ
Παρότι δεν είναι σαφές τι ακριβώς θα περιλαμβάνουν οι νέες Συστάσεις, πιθανότατα θα προσθέσουν και άλλους περιορισμούς στο ήδη αυξανόμενο σύνολο των κανονισμών που ορίζουν τι επιτρέπεται να δημοσιεύσουν τα Ρωσικά ΜΜΕ και οι διαδικτυακές πλατφόρμες. Εύστοχο παράδειγμα αποτελεί, για τη Ρωσία, η διαρκής συζήτηση για τα δεινά των καρκινοπαθών, οι οποίοι στερούνται συστηματικά φαρμακευτικές αγωγές αντιμετώπισης πόνου, τις οποίες οφείλει να τους παρέχει το κράτος. Οι ιστορίες Ρώσων καρκινοπαθών σε προχωρημένο στάδιο που αυτοκτονούν είναι απογοητευτικά συχνές [4] [ru] στις σελίδες Ρωσικών μέσων: μια έρευνα [5] [ru] συμπεραίνει ότι, στη Μόσχα, μόνο το Φεβρουάριο του 2015, αυτοκτόνησαν 11 καρκινοπαθείς.
Το Ρωσικό νομοθετικό σύστημα δεν αναγνωρίζει [6] [en] την έννοια της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας και απαγορεύει την ευθανασία: στο Ρωσικό ποινικό κώδικα, η ευθανασία αντιμετωπίζεται ως φόνος εκ προμελέτης.
Στο μεταξύ, το Ρωσικό κράτος αστυνομεύει την ειδησεογραφική κάλυψη των θανάτων καρκινοπαθών: το Μάρτιο του 2015, ο Οργανισμός Roscomnadzor εξέδωσε επίσημη προειδοποίηση μέσω της Ορθόδοξης ειδησεογραφικής ιστοσελίδας “Pravoslavie i Mir” (Ορθοδοξία και Κόσμος) σχετικά με μια είδηση [7] [ru] για το θάνατο δύο καρκινοπαθών που έδωσαν τέλος στη ζωή τους. Ο λογοκριτής διέταξε τους συντάκτες να αποσύρουν την περιγραφή των μέσων που χρησιμοποιήθηκαν κατά την αυτοκτονία, καθώς ο οργανισμός έκρινε ότι το περιεχόμενο παραβίαζε το νόμο για την προστασία των παιδιών από “επιβλαβείς πληροφορίες”. Όταν η ιστοσελίδα απέσυρε τις λεπτομέρειες, ο Οργανισμός Roscomnadzor απέστειλε νέα προειδοποίηση [8] [ru], ζητώντας να αποσυρθούν επιπλέον οι λόγοι αυτοκτονίας (για παράδειγμα ο πόνος που υπέστησαν οι ασθενείς εξαιτίας της έλλειψης φαρμακευτικής αγωγής). Η συντάκτρια της ιστοσελίδας, Anna Danilova, αμφισβήτησε τις απαιτήσεις του Οργανισμού μέσα από μια κοινοποίηση στο Facebook [9] [ru], λέγοντας πως όλες οι σχετικές με αυτοκτονία ειδήσεις της ιστοσελίδας είχαν εξεταστεί από εξειδικευμένους ψυχολόγους.
Κάποιες από τις κατευθυντήριες γραμμές του Οργανισμού Roscomnadzor για τη ρύθμιση των ρεπορτάζ αυτού του είδους ευθυγραμμίζονται με τα παγκόσμια και βιομηχανικά πρότυπα. Πολλοί διεθνείς Οργανισμοί και μέσα ενημέρωσης διαθέτουν κανόνες για τον υπεύθυνο τρόπο ειδησεογραφικής κάλυψης αυτοκτονιών (το Global Voices έχει επίσης έναν σχετικό οδηγό [10] [en]). Οι κατευθυντήριες γραμμές [3] [en] του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τις εξής συστάσεις:
- Αποφύγετε τη χρήση γλώσσας που εξάπτει το ενδιαφέρον ή κανονικοποιεί την αυτοκτονία ή την παρουσιάζει ως λύση σε προβλήματα
– Μην τοποθετείτε την είδηση σε κεντρικό σημείο και αποφύγετε την αδικαιολόγητη επανάληψη ειδήσεων με αυτοκτονίες
– Αποφύγετε τις σαφείς περιγραφές για τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε κατά την αυτοκτονία ή την απόπειρα
– Αποφύγετε την παροχή λεπτομερών πληροφοριών σχετικά με την τοποθεσία μιας αυτοκτονίας ή μιας απόπειρας
– Παρέχετε πληροφορίες για το πού μπορεί κανείς να αναζητήσει βοήθεια
Η αυτοκτονία αποτελεί σημαντικό ζήτημα για τη δημόσια υγεία, γι΄αυτό, είναι ζωτικής σημασίας, να μην καλύπτεται με απλό τρόπο ή να αγνοείται εντελώς. Όμως ο τρόπος κάλυψης και το πώς αυτή η κάλυψη αστυνομεύεται από το κράτος μπορεί εξίσου να βλάψει τους πολίτες της χώρας και τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Στο πλαίσιο της Ρωσικής ιστορίας της κρατικής λογοκρισίας και του ελέγχου της μιντιακής ατζέντας και της ελεύθερης έκφρασης, οι προσπάθειες του λογοκριτή να αποσυρθούν οι αιτίες θανάτου των καρκινοπαθών από τα ειδησεογραφικά ρεπορτάζ φαινομενικά στοχεύουν την πρόληψη αυτοκτονιών ή μπορεί να φαίνονται αυθαίρετες ή ακόμα και να καταδεικνύουν την επιθυμία του να ελέγξει την αφήγηση της ιστορίας και να αποφύγει τη δύσκολη συζήτηση σχετικά με την ευθύνη για την ευρωστία των ανθρώπων.