Γνώρισα τον Gabriel García Márquez, ένα πρωινό του Δεκέμβρη το 1992. Για να είμαι ειλικρινής, ο Gabo υπήρξε φίλος μου εδώ και αρκετό καιρό χάρη στην πρώην κοπέλα μου. Το μοναδικό πράγμα που μου θύμιζε την πρώτη αυτή νεανική μου αγάπη ήταν μια πρώτη έκδοση του “Εκατό Χρόνια Μοναξιάς” που μου είχε χαρίσει, μετά το οποίο ο κόσμος μου δεν ήταν ποτέ ξανά ο ίδιος.
Η συνάντηση όμως στην οποία αναφέρομαι συνέβη στη Διεθνή Σχολή Ταινιών και Τηλεόρασης κατά τη διάρκεια του 14ου Διεθνούς Λατινοαμερικάνικου Φεστιβάλ Νέων Ταινιών στην Αβάνα της Κούβας, το πιο σημαντικό κινηματογραφικό γεγονός της Καραϊβικής. Στάθηκε δυνατό να συμμετέχουμε χάρη σε ένα μάθημα το οποίο προσέφερε το Πανεπιστήμιο του Πουέρτο Ρίκο. Και έτσι απλά ο García Márquez συνάντησε τυχαία την ομάδα εκπροσώπων του Πουέρτο Ρίκο και καταλήξαμε να μιλάμε μαζί του. Η συνάντηση αυτή ήταν το αποκορύφωμα του ταξιδιού που μου έδωσε την ευκαιρία να παρακολουθήσω ταινίες όπως “Η Σκοτεινή Πλευρά της Καρδιάς”, “Σινεμά ο Παράδεισος”, και “Ο αιώνας του Φωτός” μεταξύ άλλων. Και δεν ήταν μόνο αυτά, παρακολούθησα επίσης και μια ανάγνωση του Ουρουγουανού ποιητή Mario Benedetti.
Στη συνέχεια, δυο χρόνια μετά τον θάνατο του μεγάλου Κολομβιανού συγγραφέα στις 17 Απριλίου του 2014, θα ήθελα να μοιραστώ μια συλλογή εντυπώσεων από μια συζήτηση μεταξύ του συγγραφέα Sergio Ramírez από την Νικαράγουα και του Γάλλου δημοσιογράφου Jean François Fogel, με τον τίτλο “Αναμνήσεις μιας γλώσσας: τρεις φίλοι του Gabo μετά το θάνατό του”. Το γεγονός πραγματοποιήθηκε στο θέατρο Τάπια στο Σαν Χουάν του Πουέρτο Ρίκο στις 19 Μαρτίου εντός των πλαισίων του Διεθνούς Κογκρέσου της Ισπανικής Γλώσσας του 2016. Ο συντονιστής του ήταν ο Jaime Abello, διευθυντής και συνιδρυτής του Ιδρύματος Gabriel Gabriel García Márquez για τη Νέα Ιβεροαμερικανική Δημοσιογραφία.
Ο Gabo μνημονεύθηκε σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης με διάφορους τρόπους, καθώς έγινε αναφορά σε διάφορες πλευρές της ζωής και της προσωπικότητάς του. Μεταξύ και άλλων θεμάτων που συζητήθηκαν ήταν και η αγάπη του για το μπολερό, η άποψή του περί εξουσίας και η σχέσεις του με τις ΗΠΑ.
Jaime Abello (JA): García Márquez hizo que el Congreso de la Lengua se hiciera famosísimo cuando en Zacatecas propuso una nueva manera de abordar la ortografía de la lengua, pero además fue una persona que realmente fue un paladín de nuestra lengua y lo hizo abordando su oficio de escritor desde distintas perspectivas. Por supuesto, la que más le conocemos, por la que es más amado y leído es la literatura: sus novelas y sus cuentos. Pero también como lo recordamos aquí hay un oficio de escritor periodístico de más de 51 años, un oficio de guionista de cine y además de eso de educador de contadores de historias y de periodistas.
Jaime Abello (JA): Ο García Marquez έκανε διάσημο το Κογκρέσο της Γλώσσας όταν πρότεινε μια νέα προσέγγιση της ορθογραφίας στη γλώσσα των Zacatecas, αλλά ήταν επίσης ένας πραγματικός πρωταθλητής της γλώσσας μας καθώς αντιπροσώπευε το επάγγελμά του ως συγγραφέας με πολλούς τρόπους. Βεβαίως, αυτός από τους οποίους γνωρίζουμε καλύτερα, ο πιο αγαπητός και ο πιο πολυδιαβασμένος είναι η λογοτεχνία: τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του. Αλλά όπως τον θυμόμαστε ως συγγραφέα, θα έπρεπε να τον θυμόμαστε και ως δημοσιογράφο για πάνω από 50 χρόνια, ως σεναριογράφο και πέρα από αυτά ως διδάσκαλο παραμυθάδων και δημοσιογράφων.
Sergio Ramírez (SR): Recuerdo al Gabo como un gran conversador. Alguien que se podía sentar contigo después del almuerzo hasta las 7 de la noche y hablando por supuesto de literatura y también de cine, de política, de asuntos privados también y por supuesto de música, de boleros. El Gabo sabía muchísimos boleros así como sabía de memoria muchas poesías de Rubén Darío por ejemplo y cantaba además.
Sergio Ramírez (SR): Θυμάμαι τον Gabo ως εξαίρετο συνομιλητή. Ως κάποιον που θα μπορούσε να κάτσει μαζί σου μετά το γεύμα μέχρι τις εφτά το βράδυ μιλώντας φυσικά για λογοτεχνία και κινηματογράφο, πολιτική, προσωπικά θέματα, μουσική και μπολερό. Ο Gabo ήξερε τόσα πολλά μπολερό όπως ήξερε απ’ έξω και πολλά ποιήματα του Rubén Darío για παράδειγμα. Επίσης τραγουδούσε.
Jean François Fogel (JFF): Yo era periodista y Gabo era amigo de periodistas… Tuve la suerte de coincidir con él en 1977. Yo era un joven periodista y fue generoso, me trató como un viejo profesional y desde ese momento volví a ver el Gabo pero en misiones periodísticas. Recuerdo una vez que estábamos en Nueva York, cuando volvió allí después de tantos años y fuimos a dar un recorrido en Manhattan y nos detuvieron para pedir autógrafos.
Jean François Fogel (JFF): Ήμουν δημοσιογράφος και ο Gabo ήταν φίλος των δημοσιογράφων…Είχα την τύχη να τον συναντήσω τυχαία το 1977. Ήμουν νέος δημοσιογράφος και εκείνος ήταν γενναιόδωρος, μου φέρθηκε σαν να ήμουν χρόνια στο επάγγελμα. Μετά από αυτό συνέχισα να τον συναντώ, αλλά σε επαγγελματικά δημοσιογραφικά ταξίδια. Θυμάμαι κάποτε που ήμασταν στην Νέα Υόρκη. Επέστρεψε μετά από τόσο πολλά χρόνια και εξερευνούσαμε το Μανχάταν, ενώ πολλοί σταματούσαν να μας ζητήσουν αυτόγραφα.
JA: De García Márquez podría abarcar muchas facetas: de literatura, periodismo y cine. Podríamos hablar de su interés en la educación y en su decisión de formar escuelas de cine por un lado y de periodismo por el otro. Podríamos mirar muchos temas pero hay uno que es el más polémico y que sigue dividiendo la percepción y opinión sobre el Gabo: su relación con el poder y los poderosos.
JA: Ο García Márquez ήταν άτομο που είχε πολλές πλευρές: τη λογοτεχνία, τη δημοσιογραφία και τον κινηματογράφο. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το ενδιαφέρον του για την εκπαίδευση και την απόφασή του να δημιουργήσει σχολές κινηματογράφου και δημοσιογραφίας. Θα μπορούσαμε να εστιάσουμε σε πολλά θέματα, όμως το πιο αμφιλεγόμενο θέμα που συνεχίζει να διχάζει την αντίληψη και τη γνώμη του κόσμου για τον Gabo είναι η σχέση του με την εξουσία και με αυτόν που την ασκεί.
SR: A mí me parece que la relación de García Márquez con el poder es esencial en su literatura y su vida. Siempre decía que había tres temas inmortales en la literatura: el amor, la locura y la muerte. Y yo le decía que el poder. El poder es un cuarto elemento esencial en la literatura y él se veía como un personaje metido en esta máquina del poder. Un hombre de la ciénaga colombiana, del pueblo más pobre que de repente y gracias a su literatura y a su creatividad se ve encumbrado y reclamado por los poderosos… Entonces él comienza a estar en esta relación erótica con el poder.
SR: Κατά τη γνώμη μου φαίνεται πως η σχέση του García Márquez με την εξουσία παίζει σημαντικό ρόλο στη λογοτεχνία του και τη ζωή του. Πάντα έλεγε ότι υπάρχουν τρία αθάνατα θέματα στη λογοτεχνία: η αγάπη, η τρέλα και ο θάνατος. Και πάντα πρόσθετε την εξουσία. Η εξουσία είναι το τέταρτο σημαντικό στοιχείο στη λογοτεχνία και θεωρούσε τον εαυτό του ως ένα χαρακτήρα παγιδευμένο στη μηχανή της εξουσίας. Ένας άνδρας από τον βάλτο της Κολομβίας, από το πιο φτωχό χωριό που ξαφνικά, χάρη στη λογοτεχνία και τη δημιουργικότητά του, βλέπει να επαινείται και να ζητείται από τους ισχυρούς…Έτσι ξεκινάει και ερωτική του αυτή σχέση με την εξουσία.
JFF: Es obvio la figura del caudillo era una cosa muy importante en la literatura de García Márquez; es la figura del patriarca en El otoño del patriarca; es El general en su laberinto; una figura que lo apasiona. […] Le gustaba la figura del poder; era una formidable materia prima para él. No hay que olvidar que para Gabo, dentro de su obra la que le parece más completa, en la que él ve culminado su talento es El otoño del patriarca. Y si uno la relee se da cuenta de que es una obra de una efectividad y control en la narración absolutamente fenomenal. Y Gabo analizaba la reacción de la gente a través de la manera en que valoraban los distintos libros de su obra. En su biografía lo dice claramente… Gabo tenía la conciencia que El otoño del patriarca, con razón o sin razón, era lo mejor de su obra y técnicamente era formidable…
JFF: Είναι φανερό ότι η μορφή του ηγέτη ήταν πολύ σημαντική στη λογοτεχνία του García Márquez. Είναι η πατριαρχική φιγούρα στο Φθινόπωρο Του Πατριάρχη, είναι ο Στρατηγός στον Λαβύρινθό του, μια φιγούρα με την οποία είναι παθιασμένος. […] Του άρεσε η φιγούρα της εξουσίας, γι αυτόν ήταν ένα αξιοθαύμαστο, ακατέργαστο υλικό. Ας μην ξεχνάμε ότι για τον Gabo, το λογοτεχνικό έργο που θεωρούσε ολοκληρωμένο, το έργο στο οποίο έβλεπε το ταλέντο του άρτιο, είναι Το Φθινόπωρο του Πατριάρχη. Και αν το ξαναδιαβάσεις, συνειδητοποιείς πως πρόκειται για ένα έργο απολύτως εξαιρετικής αποδοτικότητας και αφηγηματικού ελέγχου. Ο Gabo ανέλυε τις αντιδράσεις των ανθρώπων μέσα από τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούσαν τα διάφορα έργα του. Στη βιογραφία του αποτυπώνεται καθαρά…ο Gabo γνώριζε ότι το Φθινόπωρο Του Πατριάρχη, δικαίως ή όχι, ήταν τα καλύτερο έργο του και μιλώντας κυριολεκτικά ήταν έξοχο…
JA: La pregunta es, si Gabo en un momento dado dice o se le cita valorando de manera especial El amor en los tiempos del cólera por encima de Cien años de soledad. A qué obedece, siendo unas obras tan distintas.
JA: Το ερώτημα είναι, αν οποιαδήποτε στιγμή o Gabo λέει ή αναφέρεται κάπου να εκτιμά περισσότερο το βιβλίο Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας σε σχέση με το 100 Χρόνια Μοναξιάς. Θα μπορούσε να ισχύει, δεδομένου ότι πρόκειται για δυο τόσο διαφορετικά έργα.
SR: Él creía que su obra maestra era “El amor en los tiempos del cólera”. Una vez hablando sobre esto él decía: “No, es que Cien años de soledad es la fábula pero la novela verdadera mía es El amor en los tiempos del cólera”. Le gustaba los personajes, le gustaba la historia… Me parece que es una opinión muy subjetiva. Yo creo que un escritor por sí mismo no puede valorar cuál es su obra maestra. Yo sé que las dos son obras maestras pero hasta donde van las cosas, en este momento después de su muerte, “Cien años de soledad” sigue estando por encima…
SR: Ο ίδιος πίστευε πως το αριστούργημά του ήταν το Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας. Μια φορά, αφού μίλησε γι αυτό, είπε ” Όχι, απλά τα 100 Χρόνια Μοναξιάς είναι μύθος, ενώ το πραγματικό μου μυθιστόρημα είναι ο Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας”. Του άρεσαν οι χαρακτήρες και η υπόθεση… Νομίζω πως είναι μια υποκειμενική άποψη. Νομίζω πως ο ίδιος ο συγγραφέας δεν μπορεί να προσδιορίσει ποιο είναι το αριστούργημά του. Γνωρίζω πως και τα δυο είναι αριστουργήματα, όμως όπως όλα δείχνουν ακόμα και μετά τον θάνατό του τα 100 Χρόνια Μοναξιάς ακόμα κερδίζουν….
JFF: Una vez me dijo que había releído Cien años de soledad. Entonces yo le dije: ¿Qué tal? Y me responde: “Faltan dos generaciones más”.
JFF: Μια φορά μου είπε πως είχε διαβάσει και είχε ξαναδιαβάσει το 100 Χρόνια Μοναξιάς. Και όταν τον ρώτησα: “Πώς σου φάνηκε”;, τότε απάντησε πως “χρειάζεται ακόμη δυο γενιές”.