- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Στο Μπαγκλαντές, εξτρεμιστές χρησιμοποιούν κοινωνικά Δίκτυα και δεδομένα δημοφιλών ΜΜΕ για να στοχοποιήσουν θύματα

Κατηγορίες: Νότια Ασία, Μπανγκλαντές, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Διακυβέρνηση, Ελευθερία του Λόγου, Θρησκεία, Λογοκρισία, Μέσα & δημοσιογραφία, Μέσα των πολιτών, Πολιτική, GV Advocacy
Some of the secular writers killed in recent years in Bangladesh. From top left clockwise: Faisal Arefin Dipan, Shafiul Islam, Oyasiqur Rahman Babu, Rajib Haider, Avijit Roy and Ananta Bijoy Das.

Κοσμικοί συγγραφείς που σκοτώθηκαν στο Μπαγκλαντές μεταξύ 2013-2015. Από πάνω αριστερά προς τα δεξιά: Faisal Arefin Dipan, Shafiul Islam, Oyasiqur Rahman Babu, Rajib Haider, Avijit Roy και Ananta Bijoy Das.

Από το 2013, το Μπαγκλαντές έχει γνωρίσει μια σειρά από βάναυσες δολοφονίες κοσμικών διανοούμενων από θρησκευτικούς μαχητές. Ενόσω οι δράστες έχουν βάλει στο στόχαστρο μια ολοένα και πιο ποικιλόμορφη ομάδα ανθρώπων – από bloggers [1], ακαδημαϊκούς [2] και εκδότες [3] μέχρι ακτιβιστές των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων [4] και θρησκευτικών μειονοτήτων – οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να εξετάζουν κριτικά τις διαφορετικές οντότητες που εμπλέκονται σε αυτές τις ενέργειες.

Με αφορμή τη Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, η UNESCO διοργάνωσε σεμινάριο [5] στο Μπαγκλαντές, όπου το επίκεντρο ήταν στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη διάδοση «ψευδών πληροφοριών». Οι ομιλητές εξέφρασαν τις ανησυχίες τους σχετικά με τη χρήση των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης για τη διάδοση του θρησκευτικού εξτρεμισμού και του μίσους, καθώς και για την παραβίαση της ατομικής ελευθερίας. Πράγματι, οι παρατηρητές έχουν αρχίσει να δείχνουν τα δάχτυλα προς την κυβέρνηση, τα δημοφιλή μέσα μαζικής ενημέρωσης και των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, προσδιορίζοντας συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους κάθε μία από αυτές τις οντότητες έχει συμβάλει στο πρόβλημα.

Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση είναι σκληρή για τυχόν απόψεις που βλάπτουν τα θρησκευτικά συναισθήματα, μικρή είναι η προσπάθεια των αρχών ώστε να σταματήσουν αυτές οι απειλές. Η αστυνομία πάντα φαίνεται να φτάνει στον τόπο του εγκλήματος λίγες μόλις στιγμές αφότου μια δολοφονία έχει διαπραχθεί, ενώ ο δράστης έχει διαφύγει.

Όσο για τα μέσα ενημέρωσης, οι περισσότεροι από τους θανόντες bloggers είχαν απειληθεί ανοικτά μέσω των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης πριν από τις δολοφονίες τους, ενώ οι βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες δημοσιοποίησαν συχνά την ευθύνη για τους θανάτους τους στο Facebook ή το Twitter, αντίστοιχα. Τα δημοφιλή μέσα ενημέρωσης αναφέρονται τακτικά σε αυτά τα περιστατικά, αλλά συχνά δημοσιεύουν προσωπικές πληροφορίες για τα συγκεκριμένα πρόσωπα, γεγονός που πιθανώς να αυξάνει την ευπάθειά τους σε απειλές από εξτρεμιστές.

Πρόσφατες Υποθέσεις

Στην τελευταία δολοφονία, o Nikhil Joarder, ήταν ένας ράφτης, που δολοφονήθηκε [6] στις 30 Απριλίου και για την επίθεση την ευθύνη ανέλαβε [7] το ινδικό παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους στα κοινωνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο Nikhil ανήκε σε μια πολύ συνηθισμένη οικογένεια. Στην αρχή, οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να καταλάβουν πώς θα μπορούσε να είναι ένας στόχος μιας διεθνούς εξτρεμιστικής οργάνωσης. Αλλά η επίθεση μπορεί να συνδέεται με ένα σχόλιο που ο Joarder έκανε το 2012:

Το 2012 κατατέθηκε [10] μία καταγγελία εναντίον του Joarder πως φέρεται να κάνει υποτιμητικά σχόλια για τον προφήτη Μωάμεθ. Ο Joarder στη συνέχεια συνελήφθη και αφέθηκε ελεύθερος, αφού πέρασε μερικές εβδομάδες στη φυλακή. Τρεις ντόπιοι [11] έχουν τεθεί υπό κράτηση για αυτή την υπόθεση δολοφονίας.

Σε ένα άλλο παράδειγμα, ο χρήστης του Facebook Noyon Chatterjee, ο οποίος φέρεται να λειτουργεί με μία ψεύτικη (και σημαντικότερο, ινδική) ταυτότητα, δημοσιοποίησε ανοιχτά τις κοινωνικές ταυτότητες καθηγητών και ατόμων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στη δική του ιστοσελίδα [12]. Όταν τα άτομα εκτίθενται σε αυτόν τον τρόπο, μπορούν εύκολα να πέσουν θύματα των εξτρεμιστών.

Και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται από εξτρεμιστές όχι μόνο για να παρακολουθούν και να κερδίζουν υποστήριξη, αλλά και για να υποκινούν τη βία του όχλου. Τον Σεπτέμβριο του 2012, το Μπαγκλαντές είδε [13] μια σειρά από βίαιες επιθέσεις σε βουδιστικά μοναστήρια, προσκυνήματα, και στα σπίτια των βουδιστών κατοίκων στο Ramu Upazila στη Περιφέρεια Bazar Cox του Μπαγκλαντές από τοπικά πλήθη. Ο ταραγμένος όχλος κατέστρεψε 12 βουδιστικούς ναούς και μοναστήρια, αλλά και 50 σπίτια ως αντίδραση σε μια εικόνα που απεικόνιζε την βεβήλωση του Κορανίου στο χρονολόγιο της σελίδας ενός ψεύτικου λογαριασμό στο Facebook υπό ένα βουδιστικό αρσενικό όνομα. Τόσο σε αυτή όσο και στην προηγούμενη περίπτωση, τα άτομα με κακόβουλες προθέσεις προβλήθηκαν ως θρησκευτικές μειονότητες, ως μέρος της προσπάθειάς τους να υποκινήσουν το μίσος και τη βία κατά των θρησκευτικών μειονοτήτων.

Φαίνεται επίσης ότι οι εξτρεμιστές εντοπίζουν τέτοιες πληροφορίες, με την υποστήριξη των διαδικτυακών χρηστών τους. Σε ένα άρθρο με τίτλο Στο Μπαγκλαντές, Καλέστε το Facebook για δολοφονία [14], ο συγγραφέας Sudip Roy χαρτογράφησε τις δραστηριότητες μιας σελίδας στο Facebook αμέσως μετά τη δολοφονία δύο ακτιβιστών για τα δικαιώματα της κοινότητας ΛΟΑΤ. Η σελίδα γιόρτασε τις δολοφονίες και διαδικτυακοί χρήστες πήραν μέρος σε αυτό, παρέχοντας συνεχώς πληροφορίες.

Το παρακάτω ντοκιμαντέρ “Razor's Edge”, που παράχθηκε από τον ανώνυμο blogger “Nastiker Dhormokotha» (θρησκευτική ομιλία ενός άθεου), κέρδισε το βραβείο της κριτικής επιτροπής για την κατηγορία Δημοσιογραφίας των Πολιτών στα βραβεία [15]BOB [15] 2016 της Deutsche Welle. Το ντοκιμαντέρ αποκαλύπτει την απειλητική για τη ζωή τους κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι κοσμικοί στο Μπαγκλαντές.

Ποιες είναι οι ηθικές αρχές στις αναφορές ατόμων υπό απειλές;

Ο blogger Haseeb [16] έγραψε πρόσφατα στη Sachalayatan [17] για την σύλληψη ενός νεαρού κοριτσιού υπό το αμφιλεγόμενο μέρος του άρθρου 57 του νόμου ICT για ένα δημοσίευμα στο Facebook που φέρεται να δυσφημεί τον Αλλάχ και το Κοράνι:

নিখিল চন্দ্র কেন ৪ বছর পরে টার্গেটে পরিণত হলেন সেটার প্রাথমিক কারণ হল তিনি কিছু বলেছেন (বা বলেননি কিন্তু ছড়িয়েছে তিনি বলেছেন) এবং সেই তথ্যটা জায়গামতো পৌঁছে গেছে। এই হত্যার দায়ভার প্রথমত জেএমবি হলেও জেএমবি কীভাবে তথ্যটা পেল সেটা ভেবে দেখার অবকাশ আছে।

Ο πρωταρχικός λόγος που η Why Nikhil Chandra έγινε στόχος έπειτα από 4 χρόνια, είναι επειδή είπε κάτι (ή φέρεται να έχει εξαπλωθεί ότι είπε) και η πληροφορία ταξίδεψε στο σωστό μέρος. Παρόλο που οι εξτρεμιστές είναι υπεύθυνοι για αυτό το φόνο, ο τρόπος που η πληροφορία έφτασε σε αυτούς, μένει να διερευνηθεί.

Πρόσθεσε επίσης:

আজকে পত্রিকায় প্রকাশিত একটি খবর যেখানে নিখিল চন্দ্রের মতোই একজনের গ্রেফতারের কথা প্রকাশিত হয়েছে যিনি (অভিযোগকারীদের দাবি) ফেসবুকে ধর্ম “অবমাননা” হয় এরকম মন্তব্য করেছেন।… এই নিউজটা পড়ে নিখিল চন্দ্রের কথা কীভাবে জেএমবি পর্যন্ত পৌঁছাতে পারে সেটার একটা ধারণা পাওয়া যেতে পারে। নিউজের প্রথম লাইনে গ্রেফতার হওয়া তরুণীর নাম (ডাকনামসহ) এবং বয়স উল্লেখ করা হয়েছে। সেই সাথে তিনি কোন জেলার কোন উপজেলা থেকে গ্রেফতার হয়েছেন সেটার তথ্য। দ্বিতীয় প্যারাতে আরও এক লেভেল নেমে সেই উপজেলার কোন এলাকা এবং সেটা “নিজের বাড়ি” উল্লেখ করে তরুণীর বাবার নাম উল্লেখ করা হয়েছে। অর্থাৎ খবর থেকে এখন এই তরুণীকে খুঁজে বের করা কোন সমস্যা হবার কথা নয়। এই তরুণীর বাসা খুঁজতে আরও একটু সহযোগিতা করার জন্য তৃতীয় লাইনে থানার নামও দিয়ে দেয়া হয়েছে। সাংবাদিক, পুলিশ (বা সরকার) ছাড়াও এখানে আরেক পক্ষের খবর পাই আমরা। স্থানীয় জনতা নাকি সেই তরুণীর বাড়ী ঘিরে রেখেছিল পুলিশ আসাতক। ফেসবুকে একটা মন্তব্য করায় একজন নাগরিকের জীবন এভাবে সবাই মিলে সারাজীবনের জন্য বিপন্ন করে তুলল।

Σήμερα, μία παρόμοια είδηση δημοσιεύτηκε υποστηρίζοντας ότι ( όπως η Nikhil Chandra) ένα πρόσωπο έχει συλληφθεί, κατηγορούμενο (σύμφωνα με τη καταγγελία) πως έκανε ένα σχόλιο στο facebook, το ποίο μπορεί να θεωρηθεί ως “περιφρόνηση” της θρησκείας.  Αν διαβάσετε τα νέα, μπορείτε να αποκτήσετε μία ιδέα πως οι εξτρεμιστές έμαθαν για την Nikhil Chandra. Η πρώτη γραμμή της είδησης παρέχει το όνομα και την ηλικία του κοριτσιού που συνελήφθη (συμπεριλαμβανόμενου του ψευδώνυμου). Περιλαμβάνει επίσης πληροφορίες σχετικά με την συνοικία και περιοχή που συνελήφθη. Η δεύτερη παράγραφος επισημαίνει ακόμα και την τοπική περιοχή, το όνομα του πατέρα και σημειώνει τη κατοικία. Τώρα, από την είδηση, ο καθείς μπορεί να εντοπίσει το κορίτσι. Για να γίνει ακόμα πιο εύκολο να βρεθεί η κατοικία του κοριτσιού, η είδηση περιλαμβάνει και το τοπικό κατάστημα του αστυνομικού τμήματος της κοπέλας. Εκτός από τους δημοσιογράφους και την αστυνομία ( ή την κυβέρνηση), γνωρίζουμε και μία τρίτη πλευρά. Οι ντόπιοι περικύκλωσαν το σπίτι πριν έρθει η αστυνομία. Απλά για ένα σχόλιο στο Facebook, η ζωή ενός πολίτη κινδυνεύει για μια ζωή, από όλους γύρω της.

Πράγματι, η πρακτική της διακριτικότητας και της επαλήθευσης των πηγών, φαίνεται να λείπει συχνά από τη δημοσιογραφική κοινότητα. Τα κοινωνικά και επικρατέστερα ΜΜΕ απέτυχαν στο να δώσουν προτεραιότητα τόσο στην ιδιωτικότητα αλλά και σε σημαντικά ηθικά ζητήματα κατά το χειρισμό τους σε τέτοιες υποθέσεις.

Οι κριτικές έχουν προκρίνουν πως οι δημοσιογράφοι εστιάζουν παρά πολύ στην ταυτότητα και όχι στον ανθρωπισμό. Όπως η Dhaka Tribune Editorial [18] τόνισε:

Είτε υποστηρίζεις τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ είτε όχι, στο μόνο πράγμα που πρέπει όλοι να συμφωνήσουμε είναι πως δεν μπορεί να υπάρξει καμία δικαιολογία για τη δολοφονία, και όσοι είναι ένοχοι για τέτοιες άγριες σφαγές, είναι εχθροί του κράτους και καθετί αξιοπρεπές στην ανθρωπότητα.

Μπορεί το Facebook να κάνει περισσότερα για να βοηθήσει;

Το 2015, η κυβέρνηση του Μπαγκλαντές μπλόκαρε το Facebook για 22 ημέρες [19] επικαλούμενη απειλές κατά της δημόσιας ασφάλειας. Η απαγόρευση είχε αρθεί [19] αφότου κυβερνητικοί αξιωματούχοι συναντήθηκαν με εκπροσώπους του Facebook προτρέποντάς τους να παρακολουθούν ή να φιλτράρουν περιεχόμενο που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι προκαλεί το θρησκευτικό συναίσθημα και συνωμοσίες εναντίον της κυβέρνησης.

Είναι σαφές ότι οι αστυνομικές και κυβερνητικές αρχές θα μπορούσαν να είχαν κάνει πολύ περισσότερα για να μετριάσουν τις απειλές και να εξασφαλίσουν πως οι δράστες θα λογοδοτήσουν για τα εγκλήματά τους. Είναι επίσης σαφές ότι τα επικρατέστερα μέσα μαζικής ενημέρωσης θα μπορούσαν να επιδείξουν μεγαλύτερη προσοχή και να παραλείψουν βασικές προσωπικές πληροφορίες σχετικά με άτομα που έχουν αντιμετωπίσει απειλές ή νομικές προκλήσεις που αφορούν την διαδικτυακή ομιλία τους. Αλλά οι ευθύνες στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης σε αυτό το περιβάλλον, το Facebook κυρίως – καθώς είναι η πιο δημοφιλής πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης των μέσων ενημέρωσης στο Μπαγκλαντές – είναι πιο δύσκολο να προσδιοριστούν.

Τον Απρίλιο του 2016 το Facebook δήλωσε ότι είχε συμμορφωθεί με τα αιτήματα της κυβέρνησης Μπαγκλαντές για τα προσωπικά δεδομένα των συγκεκριμένων χρηστών που είχαν παραβιάσει τους τοπικούς νόμους. Οι διαχειριστές του Facebook παρείχαν κάποια δεδομένα για 16,67% των αιτήσεων που έγιναν από την κυβέρνηση μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου 2015, σύμφωνα με την Έκθεση της εταιρίας για τα Παγκόσμια Κυβερνητικά Αιτήματα. Σύμφωνα όμως με την έκθεση, [20] η κυβέρνηση του Μπαγκλαντές έκανε 12 αιτήσεις αναζητώντας πληροφορίες για 31 χρήστες του Facebook κατά τη διάρκεια της εν λόγο περιόδου. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, το Facebook περιόρισε τη πρόσβαση σε 4 περιπτώσεις περιεχομένου που φερόταν να παραβιάζει την τοπική νομοθεσία σχετικά με τη βλασφημία, σύμφωνα με το αίτημα της Ρυθμιστικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών του Μπαγκλαντές.

Ενώ αυτά τα μέτρα μπορεί να βοηθήσουν στην άμβλυνση των απειλών, στον πολλαπλασιασμό των απεχθών μηνυμάτων και στις προτροπές στη βία, αυτά πιθανότατα αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό ποσοστό των περιπτώσεων στις οποίες οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το Facebook για την έκδοση απειλών ή θέλοντας να υποκινήσουν βία εναντίον άλλων.

Ενώ όλες οι οντότητες που συζητούνται εδώ θα μπορούσαν να λάβουν καλύτερα μέτρα για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και της ασφάλειας των ατόμων που αντιμετωπίζουν απειλές από αυτές τις ομάδες, πάνω απ’ όλα εναπόκειται στην κυβέρνηση του Μπαγκλαντές να διατηρήσει το κράτος δικαίου και την προστασία της δημόσιας ασφάλειας εργαζόμενο στην πρόληψη τέτοιων επιθέσεων και προς την προσαγωγή των δραστών στη δικαιοσύνη.