[1]14 Ιουλίου (2014), Νίκαια, Γαλλία. Στην παραλία κάτω από τη (λεωφόρο) Προμενάντ ντεζ Ανγλέ, μια οικογενειακή βραδιά. Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα! Φωτογραφία στο Flickr από τον Michael Foley (CC BY-NC-ND 2.0).
Καμία λέξη δεν μπορεί να εκφράσει τον πόνο και τη λύπη μου μετά από επίθεση στη Νίκαια. Τα θύματα είχαν έρθει για να θαυμάσουν τον ουρανό και τώρα βρίσκονται εκεί. Ο ουρανός που ήταν τόσο φωτεινός γίνεται μεμιάς σκοτεινός και αιματοβαμμένος. Δυστυχώς, για μια ακόμη φορά η βαρβαρότητα χτύπησε. Δυστυχώς, για μια ακόμη φορά τέτοιες στιγμές χαράς και ευθυμίας μεταμορφώθηκαν σε στιγμές πένθους. Δυστυχώς, για μια ακόμη φορά αυτές οι στιγμές ενότητας και συνάθροισης γύρω από τα ίδια σύμβολα της Δημοκρατίας και της Γαλλίας του Διαφωτισμού μεταμορφώθηκαν σε στιγμές διάσπασης, φυγής, φόβου απέναντι στο σύμβολο του μίσους, του σκοταδισμού και της κτηνωδίας για το οποίο η ανθρώπινη αξία δεν έχει κανένα απολύτως νόημα.
Οφείλω να ομολογήσω ότι σε αυτές τις στιγμές πένθους, η πένα μου με προδίδει και τα λόγια μου είναι φτωχά. Πνίγομαι στη νοσηρή σιωπή από το βράδυ της Πέμπτης. Κάθομαι μπροστά σε μια λευκή σελίδα, χωρίς να γράφω τίποτα. Τι μπερδεμένες σκέψεις περνούν από το μυαλό μου. Τι μπερδεμένα συναισθήματα κατακλύζουν την καρδιά μου.
Τουλάχιστον, θα επιτρέψω στον εαυτό μου να κάνει κάποιες βασικές παρατηρήσεις που θα μας βοηθήσουν ίσως να καταλάβουμε καλύτερα τι συνέβη και να ξεδιπλώσουμε τα λυπηρά γεγονότα της φετινής 14ης Ιουλίου.
Χώρα καταγωγής
Έπειτα από τα φονικά γεγονότα, τα μέσα ενημέρωσης δεν σταμάτησαν να παρουσιάζουν τον δράστη ως ένα Γαλλο-Τυνήσιο με διπλή υπηκοότητα. Στη συνέχεια αποδείχτηκε ότι ήταν Τυνήσιος, που ζούσε και εργαζόταν στη Νίκαια. Σε κάθε επίθεση, τα μέσα ενημέρωσης τονίζουν τη χώρα καταγωγής των δραστών. Πρέπει μόνο να θυμόμαστε ότι οι προηγούμενοι δράστες-τρομοκράτες είναι πρώτα απ’ όλα Γάλλοι: γεννήθηκαν στη Γαλλία, έζησαν και μεγάλωσαν στη Γαλλία και δεν γνωρίζουν την πατρίδα τους παρά μόνο εξ ακοής. Είναι απαραίτητο να επικαλούμαστε τη χώρα καταγωγής τους, ενώ αυτοί είναι Γάλλοι;
Σήμερα θα μου επιτρέψω να υπογραμμίσω ότι, αν επιθυμείτε να αναφερθούμε στην χώρα καταγωγής αυτού του δολοφόνου, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι η Τυνησία θεωρείται, όπως η Γαλλία, ως ο πρωταρχικός στόχος του Ισλαμικού Κράτους και μετά την επανάσταση του 2010 έχει αντιμετωπίσει πολυάριθμες τρομοκρατικές επιθέσεις. Θυμηθείτε εκείνες των Mont Chaanbi, Bardo και Sousse. Βλέπετε είμαστε λοιπόν όλοι ο στόχος του ίδιου εχθρού.
Εποικοδομητική ρητορική απέναντι στην ιδεολογία του θανάτου
Το καθήκον του δημοσιογράφου μετά από ένα τέτοιο γεγονός μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως περίπλοκο. Οφείλει να ενημερωσει γρήγορα ή να ενημερώσει σωστά;
Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος των διανοούμενων της Γαλλίας αλλά και ολόκληρου του κόσμου είναι σημαντικός, καθώς αυτοί οδηγούνται στο να προτείνουν εποικοδομητική ρητορική μέσω της οποίας υποτίθεται ότι προτάσσονται της ιδεολογίας του μίσους και του θανάτου. Αυτή η ιδεολογία συνεπαίρνει τα μικρά μυαλά των παιδιών και των νέων μας, οι οποίοι ενθαρρύνονται να προσφέρουν τους εαυτούς τους ως μάρτυρες και παρασύρονται σε έναν φανατισμό ο οποίος βλέπει στη χαριστική βολή το πιο ωραίο κομμάτι του θριάμβου και ένα είδος ηδονής στο μαρτύριο.
Δεν η κατάλληλη να δώσω συμβουλές και να κάνω μάθημα ηθικής στην πολιτική τάξη, η οποία, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να αντιδράσει με αποτελεσματικότητα υιοθετώντας μία και μόνη ρητορική: εκείνη της εθνικής ενότητας. Σκέφτομαι ιδιαίτερα τον Βίκτορα Ουγκώ ο οποίος, μετά την επιστροφή του απο την εξορία και με την ευκαιρία της διακήρυξης της Τρίτης Δημοκρατίας το 1870, εκφώνησε τα ακόλουθα λόγια ως κεντρικό μήνυμα:
Σας ζητώ ένα μόνο πράγμα, ενότητα! Με την ενότητα νικάτε! […] Θα είμαστε όλοι εμείς γύρω από τη Δημοκρατία, μπροστά στην εισβολή, και ας είμαστε αδέλφια, θα νικήσουμε. Μέσω της αδελφότητας προστατεύουμε την ελευθερία.
Είναι καιρός να καταλάβουμε ότι το “λογισμικό [2]” των τρομοκρατών έχει αλλάξει, για να χρησιμοποιήσω τον όρο του Gilles Kepel, και επίσης πρέπει να αλλάξει και εκείνο των πολιτικών. Καλεσμένος στο France Inter την Πέμπτη 15 Ιουλίου, την επομένη της επίθεσης με το φορτηγό που στοίχισε τη ζωή σε 84 ανθρώπους στη Νίκαια κατά τη διάρκεια των εορτασμών της 14ης Ιουλίου, ήταν ο ειδικός για θέματα τζιχαντισμού, ο οποίος επιτέθηκε στις πολιτικές δυνάμεις της Γαλλίας. Σύμφωνα με αυτόν, η Γαλλία παρουσιάζεται να βουλιάζει στις συνήθεις αντιπαραθέσεις της και να μην είναι ικανή να αντιμετωπίσει τη σύγχρονη τρομοκρατία. Ας στοχαστούμε όλοι μαζί, ώστε να βρούμε τους σωστούς τρόπους να “συντρίψουμε το απεχθές” που απειλεί τον πολιτισμό μας, την κουλτούρα μας, τις τέχνες μας και όλα εκείνα τα πιο όμορφα και ευγενή μέσα μας.
Ας θυμηθούμε ότι είμαστε άνθρωποι
Μακριά από τέτοιες σκέψεις και τέτοια νοήματα που μας σκοτώνουν, μας διχάζουν και μπορούν να μας χωρίσουν, ας θυμηθούμε μόνο ότι είμαστε Γάλλοι, Τυνήσιοι, Κενυάτες, Αιγύπτιοι, Τούρκοι, Λιβανέζοι, Βέλγοι….ας θυμηθούμε μόνο ότι είμαστε άνθρωποι. Ας θυμηθούμε μόνο τα βάσανα της Γαλλίας είναι και δικά μας. Ότι η τρομοκρατία και ο φανατισμός δεν κάνουν διακρίσεις μεταξύ λευκών και μαύρων, μεταξύ μουσουλμάνων, χριστιανών και Εβραίων, μεταξύ Γάλλων και Τυνήσιων, μεταξύ ενηλίκων και παιδιών. Ο φανατισμός έχει μόνο ένα χρώμα: το κόκκινο. Οι Γάλλοι έχουν τρία χρώματα, το μπλε, το κόκκινο και το λευκό. Αυτό δεν είναι μια πραγματική αλληγορία διαφορετικότητας;
Είμαι συντετριμμένη, το ομολογώ. Ακόμα μια φορά, έγινε επίθεση στις αξίες αυτής της ευγενούς και τόσο μεγάλης Γαλλίας, που είναι τέτοια λόγω των δημοκρατικών και οικουμενικών αξιών της. Η Γαλλία του Μονταίν, του Βολταίρου, του Μοντεσκιέ, του Ζολά και του Καμύ δεν παραδίδεται ποτέ και το φως της δεν σβήνει ποτέ.
Η 14η Ιουλίου γίνεται διπλά συμβολική σήμερα. Από τη μια, είναι η ανάμνηση της Γαλλικής Επανάστασης, η οποία απελευθέρωσε του Γάλλους από τις αδικίες, την τυραννία και τον θρησκευτικό σκοταδισμό. Από την άλλη, γίνεται μια ημερομηνία η οποία μας θα μας θυμίζει κάθε φορά ότι οφείλουμε να κάνουμε τα πάντα προκειμένου να εξαλείψουμε αυτό το μίσος, αυτόν τον φανατισμό που μας απειλεί και μας φυλακίζει. Και όπως διαβεβαιώνει ο Βολταίρος τρεις αιώνες πριν:
Είναι ώρα να σπάσουμε τον απεχθή ζυγό τον οποίο μας επέβαλε η ανοησία, τον οποίο η λογική αποτινάσσει με όλες τις δυνάμεις της. Είναι ώρα να σωπάσουν οι ανόητοι ορκισμένοι φανατικοί, ώστε να ακουστούν οι βέβηλες απάτες, και είναι ώρα να τις περιορίσουμε για να κηρυχθεί η ηθική που πηγάζει από το Θεό, η δικαιοσύνη η οποία ενυπάρχει στο Θεό, η καλοσύνη που είναι η ουσία του Θεού και όχι τα άσχετα δόγματα, τα οποία είναι δημιούργημα των ανθρώπων. Είναι ώρα να καθησυχάσουμε τη γη ότι οι κανίβαλοι μεταμορφωμένοι σε ιερείς και δικαστές σκεπάστηκαν με αίμα. Είναι ώρα να ακούσουμε τη φύση η οποία βγάζει κραυγές εδώ και πολλούς αιώνες, μην κατατρέχετε τα παιδιά μου για ανοησίες. Είναι ώρα τέλος να υπηρετήσουμε τον Θεό δίχως να Τον περιυβρίζουμε.
Ζήτω η Γαλλία. Και ζήτω η Ανθρωπότητα.