Το κέντρο προσφύγων στη Yahotyn, μια πόλη κοντά στην oυκρανική πρωτεύουσα, χτίστηκε για την παροχή ασύλου σε όποιον το ζητά από ολόκληρο τον κόσμο. Εικόνα από το YouTube.
Από “κίνδυνος για την υγεία” μέχρι “ευκαιρία για τόνωση της εθνικής οικονομίας” – αυτό είναι το ευρύ φάσμα των θεωριών που χρησιμοποιούν οι Ουκρανοί πολιτικοί, για να εξηγήσουν τί μπορεί να συμβεί όταν η Ουκρανία ανοίξει τις πόρτες της σε πρόσφυγες από χώρες όπως η Συρία.
“Είναι έγκλημα να δέχεσαι πρόσφυγες άλλων χωρών, εάν η χώρα σου βρίσκεται σε πόλεμο και δεινοπαθεί από οικονομική κρίση. Πρέπει να φροντίσουμε τους μετανάστες από την Donbas,” δήλωσε [1] [uk] ο Andriy Illienko, βουλευτής του εθνικιστικού κόμματος “Svoboda”, αναφερόμενος στη συνεχιζόμενη ένοπλη διένεξη της περιοχής Donbas της Ουκρανίας κατά τα δύο τελευταία χρόνια.
“Αυτό το ζήτημα (Σύροι πρόσφυγες που αναζητούν άσυλο στην Ουκρανία – GV) σύντομα θα βρεθεί στην ατζέντα μας. Όταν η Ουκρανία ενταχτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να επιδείξει αλληλεγγύη στο ζήτημα της υποδοχής των προσφύγων, εάν χρειαστεί”, ” είπε [2] [en] ο Ουκρανός Υπουργός Εξωτερικών, Πάβλο Κλίμκιν, στο Κανάλι 5 της Ουκρανίας.
Θεωρητικά, η Ουκρανία μπορεί να δεχτεί χιλιάδες πρόσφυγες. Την ώρα που κάποια μέλη του Ουκρανικού Κοινοβουλίου βλέπουν σε αυτό πιθανή απειλή για την υγεία και την ευημερία των Ουκρανών, άλλοι ήδη μετρούν τα οικονομικά οφέλη που υπόσχεται η Δύση. Τόσο οι υποστηρικτές όσο και οι αντίθετοι στην ιδέα της αποδοχής προσφύγων από τη Μέση Ανατολή αγνοούν μια σημαντική λεπτομέρεια. Οι πρόσφυγες δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να έρθουν ή να εγκατασταθούν στην Ουκρανία.
“Η Ουκρανία δεν πρόκειται να πλημμυρίσει από Σύρους πρόσφυγες. Αντιλαμβάνονται πως η Ουκρανία δεν είναι στην καλύτερή της φόρμα αυτό το διάστημα με τη δική της κρίση. Για αυτό, οι πρόσφυγες βλέπουν την περιοχή μας ως ζώνη διέλευσης για την πορεία τους προς τη Δυτική Ευρώπη” λέει [3] [uk] ο Maksym Yakovlev, καθηγητής πολιτικών επιστημών στην Ακαδημία Kyiv-Mohyla της Ουκρανίας.
Την ίδια στιγμή, κάποια μέλη της Ουκρανικής πολιτικής ελίτ εμφανίζονται αρκετά ομιλητικοί σχετικά με τους αριθμούς των προσφύγων από χώρες της Μέσης Ανατολής όπως η Συρία, που δήθεν “βρίσκονται στο δρόμο με προορισμό την Ουκρανία”. Αντιμετωπίζουν την προσφυγική κρίση ως ευκαιρία για να ζητήσουν χρήματα και να αποκτήσουν εμπορικά οφέλη από τη Γερμανία, επειδή αυτό ακριβώς υποσχέθηκε [4] [uk] η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ σε όσους είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν με την πλημμύρα των ανθρώπων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις συγκρούσεις, την πείνα και τη φτώχεια.
“Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα βάλει τα δυνατά της, για να βελτιώσει τις συνθήκες εξαγωγών για τις χώρες που επωμίζονται το βάρος της προσφυγικής κρίσης από τη Συρία. Αυτό περιλαμβάνει πιθανά εμπορικά οφέλη”, δήλωσε [4][uk] η Μέρκελ.
Ζώνη διέλευσης
Υπάρχουν πρόσφυγες από τη Συρία που διέρχονται από την Ουκρανία, αλλά η παραμονή τους στη χώρα είναι προσωρινή. Συνήθως χρησιμοποιούν τις δυτικές Ουκρανικές περιοχές ως ζώνη διέλευσης στο δρόμο για άλλες δυτικές ευρωπαϊκές χώρες. Η Ουκρανία θα μπορούσε να κρατήσει κάποιους από αυτούς, αλλά έτσι όπως είναι η κατάσταση, η χώρα δεν έχει τα χρήματα. Για να κάνει κάτι τέτοιο, η Ουκρανία θα χρειαζόταν τουλάχιστον τέσσερα εκατομμύρια δολάρια, για να ξαναχτίσει και να διατηρήσει τα προσφυγικά της κέντρα.
Ο Υπουργός Εξωτερικών Κλίμκιν είπε [5] [uk] πως, παρ’ ότι οι πρόσφυγες δεν έρχονται ακόμα μαζικά, εάν αποφασίσουν να το κάνουν, η Ουκρανία θα πρέπει να τους δεχτεί και να τους παρέχει οτιδήποτε απαραίτητο αγαθό, ώστε να δείξει αλληλεγγύη στους Ευρωπαίους εταίρους της.
Η Εθνική Υπηρεσία Μετανάστευσης της Ουκρανίας υποστηρίζει αυτή την άποψη. Πρόσφατα ανακοίνωσε ότι η Ουκρανία είναι έτοιμη να βοηθήσει την Ευρώπη να διαχειριστεί την κρίση και πρόθυμη να φιλοξενήσει κάποιους πρόσφυγες στη χώρα. Οι ειδικοί της μετανάστευσης αυτή τη στιγμή τελειοποιούν τις εκτιμήσεις τους σχετικά με το πόσους πρόσφυγες μπορεί να δεχτεί η Ουκρανία.
Οι αντιρρήσεις και οι “δεξιές” δυνάμεις
Δεν είναι όλοι χαρούμενοι για την πιθανή έλευση των νεόφερτων. Μέλη τοπικών ομάδων του δεξιού πολιτικού χώρου και ριζοσπαστικές ομάδες πολιτών είναι οι πιο δραστήριες στην παραπληροφόρηση [6] [uk] σχετικά με τους πρόσφυγες στην Ουκρανία. Υποστηρίζουν και προωθούν απόψεις, όπως για παράδειγμα το μύθο ότι οι μετανάστες θα φέρουν ξένες επιδημίες στην τοπική κοινωνία. Αυτές οι ομάδες προσπαθούν κυρίως να ενσταλάξουν στα μυαλά του λαού την ιδέα πως, η Ουκρανία, αντί να παρέχει βοήθεια στους πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή, θα έπρεπε να φροντίζει τους δικούς της μετανάστες από τα ανατολικά της χώρας και την Κριμαία.
Το κέντρο προσφύγων στη Yahotyn, μια πόλη που απέχει μισή ώρα με το αυτοκίνητο από την ουκρανική πρωτεύουσα στο Κίεβο, είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα του πώς οι υποστηρικτές των δεξιών ομάδων μπορούν να πυροδοτήσουν εθνικιστικές τάσεις σχετικά με τους πρόσφυγες στις τοπικές κοινωνίες. Πρόσφατα, υπεύθυνοι για ζητήματα μετανάστευσης εκπρόσωποι του Ο.Η.Ε. και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων έφτασαν στην πόλη Yahotyn με σκοπό να εξηγήσουν στους ντόπιους κατοίκους, ότι το κέντρο φιλοξενίας που θα άνοιγε στην περιοχή σε ένα μήνα, χτίστηκε με χρήματα δωρεών από την Ευρώπη. Σκοπός του θα είναι η παροχή ασύλου σε οποιονδήποτε από κάθε χώρα και όχι μόνο τη Συρία. Η απόφαση για το ποιος θα μείνει στο νέο αυτό κέντρο βασίζεται στις ανάγκες των ανθρώπων που αναζητούν άσυλο στην Ουκρανία και όχι στη χώρα καταγωγής τους. Επιπλέον, ανάμεσα στους πρώτους 110 πρόσφυγες που θα γίνουν δεκτοί στο κέντρο, θα βρίσκονται άτομα με καταγωγή από την Παλαιστίνη, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, τη Ρωσία και τη Συρία.
Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψης των εκπροσώπων του Ο.Η.Ε. και της Εθνικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης στην πόλη Yahotyn με σκοπό την απάντηση ερωτήσεων των ντόπιων κατοίκων, δεξιοί ακτιβιστές οργάνωσαν διαδήλωση [7] [uk]. Την ώρα που αξιωματούχοι μιλούσαν με μέλη της κοινότητας μέσα στο Πολιτιστικό Κέντρο της πόλης, μέλη του Ουκρανικού Εθελοντικού Σώματος “Δεξιός Τομέας” και του Αστικού Σώματος “Azov” συγκεντρώθηκαν έξω από το χώρο. Φώναξαν συνθήματα, όπως “Λέμε ΟΧΙ στο κέντρο προσφύγων στην Yahotyn” και είπαν στους ντόπιους πως, τουλάχιστον 200 πρόσφυγες από τη Συρία θα έφταναν στην πόλη τους το Μάιο. Οι δεξιοί ακτιβιστές κατηγόρησαν τους πρόσφυγες για “διάδοση εξωτικών ασθενειών κάθε είδους, συμπεριλαμβανομένου του ιού Ζίκα” και έκαναν λόγο για ραγδαία αύξηση του ποσοστού τοπικής εγκληματικότητας, αφήνοντας υπονοούμενα για τρομοκρατικές επιθέσεις και συμπλοκές θρησκευτικού χαρακτήρα, εξαιτίας των νέων αφίξεων. Τόσο ο αριθμός των προσφύγων (200 αντί για 110, όπως ανακοινώθηκε επίσημα), όσο και οι προειδοποιήσεις δεν είχαν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία. Αντίθετα, στόχευαν στη δημιουργία φόβου και δυσπιστίας στην τοπική κοινωνία.
Μετανάστες στο Ουκρανικά ΜΜΕ
Στο κυνήγι της έκτακτης είδησης και των πικάντικων πληροφοριών, τα Ουκρανικά ΜΜΕ κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να κατανοήσουν και να εξηγήσουν το ρόλο της Ουκρανίας μέσα στην Ευρωπαϊκή Μεταναστευτική κρίση. Σύμφωνα με έρευνα της ιστοσελίδας στατιστικής παρακολούθησης “Detector.Media [8]” [uk], κανένα από τα μεγάλα εθνικά τηλεοπτικά κανάλια δεν κάλυψε το ρεπορτάζ για το κέντρο προσφύγων στην Υahotyn χωρίς προκατάληψη και με αντικειμενικό τρόπο. Τα περισσότερα από αυτά δεν ανέφεραν πως το κέντρο χτίστηκε με χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μερικοί δημοσιογράφοι χρησιμοποίησαν φανερά προκατειλημμένη γλώσσα και ρητορική μίσους, αποκαλώντας τους πρόσφυγες “άτομα με αμφιλεγόμενη φήμη” και “νομάδες που οι ντόπιοι κάτοικοι φοβούνται, επειδή είναι άγριοι και θα προκαλέσουν ζημιές”. Ακόμη, η έρευνα έδειξε πως σχεδόν κάθε (ειδησεογραφική) κάλυψη έκανε παραλληλισμούς ανάμεσα σε πρόσφυγες από τη Συρία και μετανάστες από την ανατολική Ουκρανία.
Για την ακρίβεια, η πραγματικότητα της αναζήτησης ασύλου στην Ουκρανία είναι διαφορετική από αυτή που παρουσιάζουν τα τοπικά ΜΜΕ. Κάθε χρόνο, η Ουκρανία δέχεται συνολικά 1.500-2.000 αιτήσεις για άσυλο από πρόσφυγες με καταγωγή από 44 χώρες. Μόνο 200-300 τυχερές αιτήσεις γίνονται δεκτές κάθε χρόνο.
“Οι υπόλοιπες αιτήσεις απορρίπτονται. Για αυτό η Ουκρανία δε βιώνει υπερφόρτωση προσφύγων, όπως η πλειοψηφία των χωρών της Ε.Ε.” ανέφερε η Natalia Naumenko, διευθύντρια του Τμήματος Αλλοδαπών και Ατόμων Χωρίς Ιθαγένεια της Κρατικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης σε συνέντευξή της [9] [uk] στο τηλεοπτικό κανάλι HromadskeTV. “Όπως και οι πρόσφυγες από τη Συρία, γύρω στα 200-250 άτομα από αυτή τη χώρα ζητούν άσυλο στην Ουκρανία κάθε χρόνο”.
Λόγω της έλλειψης κριτικής και σε βάθος κάλυψης του ζητήματος από τα μίντια, πολιτικοί και ριζοσπάστες ακτιβιστές, που τάσσονται κατά των προσφύγων, συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται την άγνοια του κοινού πάνω στο ζήτημα της προσφυγικής υποστήριξης, επιδιώκοντας να βελτιώσουν την εικόνα τους στη Δυτική Ευρωπαϊκή κοινότητα ή να κερδίσουν περαιτέρω υποστήριξη μεταξύ των Ουκρανών – αντίστοιχα. Εν τω μεταξύ, οι ίδιοι οι πρόσφυγες έχουν μείνει στο παρασκήνιο, οι ανθρώπινες ζωές χάνονται σε μια θάλασσα από ιστορίες τρόμου και πολιτικών χειραγωγήσεων.