Τουρκία: Το πραξικόπημα πέρασε, οι πραγματικές μάχες τώρα ξεκινάνε
Γραπτό μήνυμα που αποδίδεται στον πρόεδρο της Τουρκίας προτρέπει τους πολίτες να βγουν στους δρόμους να υπερασπιστούν τη δημοκρατία τους. Ευρέως κοινοποιημένο.
Συνεχίζουν να αυξάνονται οι “μετασεισμοί” από το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του κυβερνώντος κόμματος AKP (Κόμμα για τη Δικαιοσύνη και την Ανάπτυξη, το οποίο προκάλεσε το θάνατο τουλάχιστον 200 ανθρώπων, κυρίως πολιτών, και τον τραυματισμό περίπου 1500.
Ώρες μετά τη δήλωση του Ερντογάν ότι η απόπειρα αυτή “είναι δώρο από τον Αλλάχ”, που θα βοηθήσει την κυβέρνηση στην εκκαθάριση του στρατού, περίπου 3.000 στρατιώτες συνελήφθησαν και αποπέμφθηκαν περίπου 2.700 δικαστές.
Ακολούθησε ένα “κυνήγι μαγισσών”, καθώς περισσότερα από 8.777 δημόσιο προσωπικό καθαιρέθηκαν, μεταξύ των οποίων αστυνομικοί, κυβερνήτες και στρατηγοί.
Το πιο πρόσφατο γεγονός ήταν ότι το Συμβούλιο Ανώτερης Εκπαίδευσης της χώρας ζήτησε την παραίτηση όλων των πρυτάνεων όλων των κρατικών και ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα, ενώ έχουν ανακληθεί οι άδειες διδασκαλίας 21.000 εκπαιδευτικών και οι άδειες λειτουργίας 24 τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών.
Ταξιδιωτικοί περιορισμοί έχουν επιβληθεί ευρέως σε διάφορα επαγγέλματα, ενώ η ηγεσία είναι δεκτική σε παραινέσεις της κοινής γνώμης για επαναφορά της θανατικής ποινής.
Το επικίνδυνο μονοπάτι στο οποίο βυθίζεται η τουρκική κοινωνία, το οποίο περιλαμβάνει και τα προεόρτια της απόπειρας πραξικοπήματος και τις άμεσες συνέπειές του, οδηγεί σε μια ακόμα πιο βαθιά κοινωνική πόλωση.
Επικριτές της κυβέρνησης Ερντογάν δηλώνουν ότι δε φτάσαμε ως εκεί τυχαία.
Έκκληση για δράση
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι και φιλοκυβερνητικές οργανώσεις ζήτησαν από τους υποστηρικτές τους να κατεβούν στους δρόμους στις 15 Ιουλίου για να αποτρέψουν το στρατιωτικό πραξικόπημα και, όταν ήταν ξεκάθαρο ότι η απόπειρα είχε αποτύχει, να παρέμεναν εκεί “και να γιόρταζαν τη νίκη τς δημοκρατίας”.
Το Υπουργείο Θρησκευτικών Υποθέσεων διέταξε τους ιμάμηδες σε όλη τη χώρα να καλέσουν τον κόσμο στους δημοκρατικούς αυτούς εορτασμούς χρησιμοποιώντας τα μεγάφωνα των μιναρέδων.
Ένα βίντεο ξεκάθαρα αποτυπώνει έναν υπερ-ενθουσιώδη ιμάμη να φωνάζει στην Κωνσταντινούπολη:
Şimdi gerçek Müslümanlığı gösterme zamanı. Bu bir cihattır! Allah için sokaklara inelim, evde durmayalım. Rabbim hainlere fırsat vermesin.
Τώρα είναι η ώρα να δείξουμε το πραγματικό Ισλάμ. Πρόκειται για τζιχάντ! Για όνομα του Αλλάχ, ας μη μείνουμε σπίτι, ας βγούμε έξω. Ας μη δώσει ο Θεός καμιά ευκαιρία στους προδότες.
Όλοι οι πολίτες της χώρας έλαβαν το κάλεσμα για “δημοκρατία” μέσω SMS, με το όνομα του ίδιου του Ερντογάν στο τέλος (φωτογραφία στην κορυφή).
Το κάλεσμα βρήκε απάντηση από χιλιάδες υποστηρικτές του κόμματος AKP, που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν δωρεάν τα μέσα μεταφοράς για να συγκεντρωθούν σε στρατηγικά σημεία μες στην πόλη.
Εκτενής δημοσιογραφική κάλυψη από τα ΜΜΕ, που λειτούργησαν και πάλι με κρατική διαταγή μετά την παύση λειτουργίας τους από στρατιώτες, υμνούσαν την αποφασιστικότητα του κόσμου να εμποδίσει την απόπειρα πραξικοπήματος ενάντια στη δημοκρατία.
Κυκλοφόρησαν ευρέως φωτογραφίες από πλήθη να συρρέουν σε κεντρικές πλατείες, όπως στην Πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης και στην Πλατεία Κιζιλάι της Άγκυρας. Και οι δυο πλατείες είχαν αποτελέσει στο παρελθόν θέατρο συγκεντρώσεων της αντιπολίτευσης, που κατεστάλησαν από την αστυνομία.
Φωτογραφία: Yeni Safak. Χρησιμοποιείται με άδεια.
Δεδομένης της άοκνης επίθεσης της κυβέρνησης σε ΜΜΕ, διαδηλωτές και προσωπικότητες της αντιπολίτευσης τον περασμένο χρόνο ή και περισσότερο, η αφηγηματική γραμμή περί δημοκρατίας που προωθήθηκε από την κυβέρνηση φάνηκε εντελώς ειρωνική σε κάποιους, οι οποίοι αμφισβήτησαν τον χαρακτηρισμό όσων απώθησαν το πραξικόπημα ως “ηρωικοί πολίτες” ενάντια “προδοτών”.
Βασιζόμενος στις προσωπικές του παρατηρήσεις στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης τη νύχτα του αποτυχημένου πραξικοπήματος, ο δημοσιογράφος Ali Ergin Demirhan από το sendika.org περιέγραψε τις σκηνές στους δρόμους που ακολούθησαν το κάλεσμα της κυβέρνησης:
Darbeyi durduran şey sokağa çıkan sivil halkın direnişi değildi ve sokağa çıkan sivillerin direnişi de demokrasi için değildi.[…] Başarısızlığa mahkum darbe girişimine karşı sokağa çıkan siviller, bir tarafında kendilerinin diğer tarafında darbecilerin hizalandığı bir direnişte değil, asıl olarak iktidar aygıtları arasındaki çatışmada polise yedeklenmiş bir topluluk olarak çatıştı, kalkan ya da denek olarak öne sürüldü ve yer yer de kurşunlara hedef oldu. […] Bu toplulukların “militanlığını” askerin teslim olduğu, silahları kullanmadığı, tankları sürmediği yerde gördük. O “militanlık” da teslim olmuş erleri linç etmek, gırtlağını kesmek, teslim alınmış tankların üstünde poz vermek şeklinde kayda geçti.
Δεν σταμάτησε το πραξικόπημα η αντίσταση των πολιτών ούτε η αντίστασή τους για δημοκρατία. […] Οι πολίτες που βγήκαν στους δρόμους μάχονταν ως ένα πλήθος που ενώθηκε με την αστυνομία σε μια σύγκρουση που ήταν βασικά μεταξύ δομών ισχύος […] Χρησιμοποιήθηκαν ως ασπίδες ή μπήκαν μπροστά και κάποιες φορές αποτέλεσαν και το αντικείμενο πυρών […] Οι μόνες στιγμές που βιώσαμε την ‘μαχητικότητα’ του κόσμου ήταν όταν οι στρατιώτες παραδόθηκαν με τα όπλα και τα τανκς τους. Η αποκαλούμενη αυτή μαχητικότητα καταγράφηκε ως λιντσάρισμα παραδομένων, ξηλωμένων στρατιωτών, που τους κόβαν το λαρύγγι, και πόζες πάνω σε κατειλημμένα τανκς.
Ισχυρισμοί ότι πολίτες έκοψαν το λαρύγγι ενός στρατιώτη ακόμα ελέγχονται για την ακρίβειά τους. Αν και εξαιρετικά βίαιο υλικό με πλήθος που γιορτάζει το λιντσάρισμα στρατιώτη κοινοποιήθηκε ευρέως και χαιρετίστηκε και από κάποιους, δεν υπάρχει ακόμη σαφής ένδειξη ότι ο στρατιώτης εκτελέστηκε και καμία επίσημη αιτία θανάτου.
Στις καταθέσεις τους, οι συλληφθέντες στρατιώτες ανέφεραν ότι δεν είχαν καμία πληροφορία για την απόπειρα πραξικοπήματος, καθώς ισχυρίζονται ότι ενημερώθηκαν από τους ανωτέρους τους ότι θα λάμβαναν μέρος σε στρατιωτική άσκηση.
Η Τουρκία επιβάλλει υποχρεωτική στρατιωτική θητεία για όλους τους άνδρες πολίτες άνω των 20 ετών.
Εθνική διάσπαση
Το καταληκτικό σχόλιο του Demirhan προειδοποιεί για μελλοντικές προσπάθειες της κυβέρνησης να κινητοποιήσει την κυρίως συντηρητική θρησκευτική της βάση για να νομιμοποιήσει μια θεμελιωδώς αντιδημοκρατική ατζέντα:
15 Temmuz’da sokağa çıkan Erdoğan-AKP taraftarları, abartılı sunumlarla demokrasi direnişçileri diye bütün AKP tabanına rol model olarak sunuluyor. […] Tabanını “sorun çözülene kadar” sokağa çıkmaya çağıran AKP, fırsattan istifade kendi diktatörlük projesini “halkın aşağıdan hareketine dayanan bir demokratik hamle” olarak topluma dayatma çabasındadır.
Οι υποστηρικτές του AKP και του Ερντογάν, που κατέβηκαν στους δρόμους στις 15 Ιουλίου, παρουσιάστηκαν διογκωμένα ως υπόδειγμα μαχητών για τη δημοκρατία σε όλη τη βάση των απλών πολιτών του AKP. […] Το AKP, που ζητά από τους υποστηρικτές του να κατέβουν στους δρόμους “μέχρι να επιλυθεί το πρόβλημα”, εντυπώνει τυχοδιωκτικά το δικό του μοντέλο δικτατορίας στην κοινωνία, υπό το προσωπείο ενός δημοφιλούς κινήματος “από τη βάση ως την κορυφή”.
Η αφήγησή του είναι ενδεικτική των φόβων, που φέρουν πολλοί κοσμικοί Τούρκοι, καθώς ο Ερντογάν ξεκινά την αναπόφευκτη διαδικασία ενίσχυσης του ελέγχου του μετά το πραξικόπημα.
Τυπικά, διαισθάνονται εντός της μαζικής αντίδρασης στο πραξικόπημα μια συλλογική οργή από τους υποστηρικτές του AKP, η οποία μπορεί να πάρει λάθος κατεύθυνση προς οποιοδήποτε στόχο γίνεται αντιληπτός ως αντίπαλος του Ερντογάν.
Την ίδια νύχτα που η τουρκική δημοκρατία σώθηκε θεωρητικά, για παράδειγμα, υπήρξαν αναφορές για ομάδες, που επιχείρησαν να εισβάλουν και να επιτεθούν στο Γκαζί της Κωνσταντινούπολης και στο Αρμουτλού της Αντιόχειας, δυο συνοικίες με κοσμική και αριστερή ταυτότητα.
Η συνοικεία Πασακόσκου στη Μαλάτεια, που κατοικείται κυρίως από μειονότητες Αλεβιτών, υπήρξε άλλο ένα γεγονός κοινωνικής έντασης, ενόσω φέρεται να προκλήθηκαν ζημιές σε μια προτεσταντική εκκλησία στη Μαλάτεια και μια καθολική εκκλησία στην Τραπεζούντα.
Υπήρχαν επίσης ανεπιβεβαίωτα δευτερεύοντα περιστατικά, από πορείες γυναικών που δέχτηκαν επίθεση από υποστηρικτές του AKP λόγω της “απρεπούς ενδυμασίας τους”.
Durumumuz budur… pic.twitter.com/ALv78dBryr
— αчнαп καчα (@ayhankaya1907) July 16, 2016
To μεγαλύτερο όμως ρίσκο, που κρύβεται στη μαζική κινητοποίηση υποστηρικτών, από την κορυφή έως τη βάση, μιας κυβέρνησης που διχάζει, είναι ότι προκαλεί μια αντίθετη κινητοποίηση από την άλλη πλευρά και πιθανόν ένα διαρκή κύκλο ανταγωνισμού και βίας.
Τη νύχτα της απόπειρας πραξικοπήματος, στο Ντιγιάρμπακιρ, τη διοικητική πρωτεύουσα της διεκδικούμενης περιοχής κουρδικού πληθυσμού στα ανατολικά της Τουρκίας, ένα άγνωστο άτομο επιτέθηκε στο πλήθος υπέρ του AKP με ρίψη αυτοσχέδιων εκρηκτικών από ένα αυτοκίνητο.
Ευτυχώς, δεν υπήρξαν θύματα, αλλά ο νομοθέτης υπέρ των Κούρδων Ertugrul Kurkcu από το κόμμα HDP της αντιπολίτευσης [Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα], προειδοποίησε ότι οι εντάσεις έχουν αυξηθεί: “Ο κόσμος πλέον στήνει μονάδες αυτοάμυνας για να προστατευτεί εναντίον του πλήθους του AKP”, ανέφερε στο Al Jazeera.
Και στη Hopa, 9 νεαροί συνελήφθησαν λόγω “εμπλοκής με αντικαθεστωτικούς, υποστηρίζοντας το πραξικόπημα”, έπειτα από σωματική διαμάχη με υποστηρικτές του AKP.
Arrestation de jeunes ayant empêché les djihadistes d'assaillir leur quartier à #Hopa. Erdogan les accuse de putsch! pic.twitter.com/hb44NZpgHY
— Bahar Kimyongur (@Kimyongur) July 18, 2016
Νεαροί συνελήφθησαν, επειδή εμπόδιζαν τζιχαντιστές να επιτεθούν στη γειτονιά τους στη #Hopa. Ο Ερντογάν τους κατηγορεί για πραξικοπηματίες!
Στην ανάλυσή του για το αποτέλεσμα της απόπειρας πραξικοπήματος, ο Cihan Tugal, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, αποτύπωσε την κλιμάκωση των εντάσεων ως κομμάτι μιας συνειδητής κυβερνητικής προσπάθειας τα τελευταία χρόνια:
This new ‘anti-militarist’ mass mobilization in Turkey has been building up (as a counter-revolt) ever since the anti-government Gezi protests in 2013 and is targeting minorities, alcohol consumers, and all kinds of opposition, as well as military personnel. In October 2015, close to 100 pro-Kurdish activists in Ankara were massacred in an ISIS-linked bombing. Witnesses saw police deploying tear-gas against survivors, and blocking ambulances trying to reach the injured. That tragedy is now coupled with mass action against the dead: during the recent anti-coup celebrations, ‘pro-democracy’ masses destroyed a monument to the Ankara victims. There is no question about where the sympathy of these masses lie.
Αυτή η νέα ‘αντι-μιλιταριστική’ μαζική κινητοποίηση στην Τουρκία οικοδομείται (ως απάντηση στην αντίσταση) από τον καιρό των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί το 2013 και στοχεύει μειονότητες, καταναλωτές αλκοόλ και κάθε είδους αντιπολίτευση, καθώς και στρατιωτικούς. Τον Οκτώβριο του 2015, σχεδόν 100 φιλοκουρδικοί ακτιβιστές στην Άγκυρα σφαγιάστηκαν σε μια βομβιστική επίθεση με δεσμούς προς το Ισλαμικό Κράτος. Αυτόπτες μάρτυρες είδαν αστυνομικούς να ρίχνουν δακρυγόνα εναντίον των επιζώντων και να εμποδίζουν ασθενοφόρα, που προσπαθούσαν να φτάσουν τους τραυματίες. Η τραγωδία αυτή τώρα επαναλαμβάνεται με μαζική δράση εναντίον των νεκρών: κατά τη διάρκεια των πρόσφατων αντιπραξικοπηματικών εορτασμών, ο ‘φιλοδημοκρατικός’ όχλος κατέστρεψε ένα μνημείο για τα θύματα της Άγκυρας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ποιον συμπαθούν οι μάζες αυτές.
Όχι πολύ μετά τα χαρούμενα συνθήματα των κυβερνητικών υποστηρικτών στους δρόμους, που γιόρταζαν τη “δημοκρατία”, ο Ερντογάν ανακοίνωσε τρίμηνη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, δίνοντας στην κυβέρνηση ευρείες υπερσυνταγματικές εξουσίες λόγω της τελευταίας πρόκλησης ενάντια στην εξουσία και το όραμά της για τη χώρα, ενώ επίσης ήρε τη δέσμευση της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
