Μεξικό: Το εμπόριο ναρκωτικών και ο πόλεμος κατά του οργανωμένου εγκλήματος δημιουργούν πόλεις-φαντάσματα

OCURAGUE.-PUEBLO-FANTASMA.1-800x600

Οκουράγουε, μια πόλη-φάντασμα. Εδώ κάποτε ήταν ένα σχολείο. Η φωτογραφία έχει παραχωρηθεί από τους πολίτες της Ocurague, χρησιμοποιείται με άδεια.

Η αρχική εκδοχή του άρθρου αυτού συντάχθηκε από τους Silber Meza και Francisco Cuamea και δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα CONNECTAS.

Κάθε βράδυ, οι κάτοικοι της Οκουράγουε στη δυτική πλευρά της Σιέρα Μάδρε στο δυτικό Μεξικό, ξετρύπωναν από τα σπίτια τους και κρύβονταν μες στους θάμνους. Άκουγαν από τις σκιές τους κρότους των όπλων, τους ήχους οχημάτων 4×4 και των φορτηγών, που περνούσαν τη λάσπη.

Όταν έπεφτε ξανά η σιωπή, ηρεμούσαν οι φόβοι τους και επέστρεφαν σπίτια τους. Ήταν το σημάδι ότι είχε περάσει ο κίνδυνος. Τουλάχιστον για εκείνο το βράδυ.

Έτσι ήταν η ζωή μέχρι το 2011 σε αυτή την πόλη της Δυτικής Σιέρα Μάδρε, τμήμα του δήμου Σιναλόα ντε Λέιβα στα βορειοδυτικά της χώρας και πολύ κοντά στο Μπαντιραγουάτο στην πολιτεία Σιναλόα. Η τοποθεσία αποτελεί κομμάτι του αποκαλούμενου “Χρυσού Τριγώνου” του μεξικάνικου εμπορίου ναρκωτικών, το οποίο περιλαμβάνει τα ορεινά τμήματα των Πολιτειών Ντουράνγκο, Τσιουάουα και Σιναλόα.

Καθώς περνούσαν οι μήνες, ο φόβος των ντόπιων αυξανόταν, όταν η βία στην περιοχή εκδηλωνόταν με δολοφονίες, που πήγαζαν από αντιπαραθέσεις μεταξύ ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος. Στην αρχή του 2012, μια ένοπλη ομάδα απήγαγε και σκότωσε έναν νεαρό άνδρα από τη γειτονική πόλη Σαν Χοσέ ντε λος Χόρνος. Η Esperanza Hernández, μια πενηντάρα γυναίκα με αρχική καταγωγή το Οκουράγουε, η οποία μετακόμισε στην πόλη Γκουαμούχιλ στο Δήμο Σαλβαδόρ Αλβαράδο στη Σιναλόα, ενθυμείται το ακόλουθο επεισόδιο:

Cuando mataron al muchacho ese de San José de los Hornos los hombres no se atrevieron a ir a levantarlo, por eso las mujeres fuimos por él, acompañadas del Comisario. Ahí habían dejado un papel donde se atribuían el asesinato; el papel decía que eso les iba a pasar a todos los ‘dedos’ (soplones) de (el narcotraficante Joaquín Guzmán) ‘El Chapo’, que porque ahí era puro Beltrán Leyva (los hermanos Marcos Arturo, Alfredo, Héctor y Carlos Beltrán, antiguos aliados y ahora rivales)

Όταν σκότωσαν το αγόρι αυτό από το Σαν Χοσέ ντε λος Χόρνος, δεν τολμούσαν οι άνδρες να πάνε να τον πάρουνε, οπότε πήγαμε εμείς οι γυναίκες με τη συνοδεία του αστυνομικού επιθεωρητή. Είχαν αφήσει ένα κομμάτι χαρτί, με το οποίο αναλάμβαναν την ευθύνη για τη δολοφονία, έλεγε ότι αυτό θα συνέβαινε σε όλα τα “καρφιά” του Ελ Τσάπο (ο έμπορος ναρκωτικών Χοακίν Γκουσμάν), γιατί η περιοχή αυτή τώρα ανήκε στο καρτέλ Μπελτράν-Λέιβα (τα αδέρφια Marcos Arturo, Alfredo, Héctor και Carlos Beltrán, παλιοί σύμμαχοι και πλέον εχθροί).

Η νέα αυτή εγκληματική ομάδα έδωσε στους ανθρώπους της πόλης μια επιλογή: να πάνε μαζί τους και να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους ή να πεθάνουν από το χέρι τους, θυμάται η Hernández:

Asesinaron a una familia entera. Los cuerpos quedaron ahí tirados. El Comisario, antes de salir, dio aviso a la cabecera municipal de Sinaloa de Leyva. Fue una cosa muy difícil y muy fea: imagínese tener que dejar ahí a los cuerpos, y la gente tener que venirse por el miedo. Una persona decía que venían los Beltrán Leyva a quemar el rancho y a matar al que encontrara

Δολοφόνησαν μια ολόκληρη οικογένεια. Άφησαν τα κορμιά τους απλά εκεί έξω. Προτού να φύγει, ο επιθεωρητής προειδοποίησε το δημοτικό συμβούλιο της Σιναλόα ντε Λέιβα. Ήταν κάτι φριχτό και πολύ δύσκολο: φαντάσου να πρέπει να αφήσεις τα πτώματα εκεί και να έρχεται κόσμος να τα βλέπει φοβισμένος. Κάποιος είπε ότι θα ερχόταν το καρτέλ Μπελτράν-Λέιβα για να κάψουν το ράντσο και να σκοτώσουν όποιον έβρισκαν εκεί.

Η Hernández μιλά με μια αδιάφορη έκφραση, καθώς θυμάται τη δολοφονία 30 ανθρώπων της περιοχής και την “έξοδο” 96 οικογενειών, που ζούσαν στην Οκουράγουε, η οποία πλέον έχει γίνει πόλη-φάντασμα.

Ο τρόμος ήταν πλέον παντού: η Esperanza έφυγε στις 12 Ιανουαρίου 2012 με την οικογένειά της, μαζί με ολόκληρη την πόλη. Εγκατέλειψε το μπακάλικο όπου δούλευε, το σπίτι της, τα χρήματά της, την περιουσία της. Τα πάντα.

Από τότε, αυτή η ανύπανδρη μητέρα έγινε ακτιβίστρια, που αγωνίζεται για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εκτοπισθέντων. Έχει φτιάξει ένα μητρώο όσων κατέληξαν στο Γκουαμούχιλ και έναν κατάλογο όλων όσοι μετέβησαν στο βόρειο τμήμα της Πολιτείας, ειδικά οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στο Γκουασάβε και στο Τσόιξ.

Τα τραύματα από την εξορία αυτή είναι τεράστια, εξηγεί η Hernández. Για αρχή, δεν υπάρχει σπίτι ούτε δουλειά. Έπειτα είναι η μη εξοικείωση με την αστική καθημερινότητα, όπου τα πάντα έχουν ένα κόστος, ακόμα και το νερό:

No podemos acostumbrarnos a vivir aquí: allá, si se acaba el gas, hay leña; tenemos gallinas que producen huevo, tenemos carne, queso; tenemos agua. Ocurague significa lugar donde nace el agua; hay un arroyo que nunca se seca. Nunca carecemos de fruta: ¡aquí hay que comprarla!

Δεν μπορούμε να συνηθίσουμε να ζούμε εδώ: εκεί, αν ξεμείνεις από αέριο, έχεις ξύλα να ανάψεις. Έχουμε κότες που κάνουν αυγά, έχουμε κρέας και τυρί, έχουμε νερό. Οκουράγουε σημαίνει “το μέρος όπου γεννιέται το νερό”: υπάρχει ένα ρυάκι που δε στερεύει ποτέ. Δεν ξεμένουμε ποτέ από φρούτα εκεί, εδώ όμως πρέπει να τα αγοράσεις!

Και οι θερμοκρασίες είναι άλλη μια αλλαγή: στην Οκουράγουε ζούσαν ανάμεσα σε πλατάνια, τώρα όμως υποφέρουν με θερμοκρασίες πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου. Πολλοί από τους εκτοπισθέντες δεν έχουν ούτε ανεμιστήρα.

Η πλειοψηφία των αιτημάτων των εξορισθέντων παραμένουν τα ίδια όπως και στην αρχή: η επιστροφή των οικογενειών τους στις πόλεις τους, με εγγύηση της ασφάλειάς τους ή αλλιώς αρωγή για εύρεση δουλειάς, εκπαίδευση και αποζημίωση για τη γη και ό,τι άλλο έχασαν και βρίσκεται στα χέρια των συμμοριών ναρκωτικών.

Στις 6 Μαρτίου 2015, η Εsperanza Hernández απειλήθηκε από τις εγκληματικές ομάδες και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει ξανά το μέρος που ζούσε. Αυτή τη φορά μετέβη στην πρωτεύουσα της χώρας, στην Πόλη του Μεξικού. Έπειτα από εβδομάδες γραφειοκρατίας και με βοήθεια από εθνικές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (CIDH) της παραχώρησε προστασία σε αυτή και τους συγγενείς της από το Μεξικανικό Κράτος. Έπειτα, επέστρεψε στη Σιναλόα και πλέον συνεχίζει να εργάζεται υπέρ των θυμάτων των εκτοπισμών.

Σύμφωνα με στοιχεία από το Παρατηρητήριο Εσωτερικών Εκτοπισμών του Νορβηγικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (IDMC-NRC) που χρησιμοποιήθηκαν από τον ΟΗΕ, μέχρι το τέλος του 2013 υπήρχαν τουλάχιστον 33,3 εκατομμύρια πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο. Ο τεράστιος αυτός αριθμός μάλλον έχει προκύψει από ένοπλες συγκρούσεις, γενικευμένη βία και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μέχρι το τέλος το 2013, τουλάχιστον 6,3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αποτελέσει θύματα εσωτερικού εκτοπισμού στην αμερικανική ήπειρο. Η πλειοψηφία βρίσκεται στην Κολομβία, όπου οι αριθμοί μονίμως αυξάνονται. Στο Μεξικό, η αναγκαστική εξορία έχει γίνει συνηθέστερο φαινόμενο από το 2006 και μετά, όταν ο Φελίπε Καλντερόν έγινε Πρόεδρος του Μεξικού και ξεκίνησε έναν άμεσο, στρατιωτικού τύπου αγώνα ενάντια στο εμπόριο ναρκωτικών. Ως αποτέλεσμα, οι εγκληματικές ομάδες έχουν κομματιαστεί, ανάμεσα τους και το καρτέλ Σιναλόα.

Από το 2008, η “ομοσπονδία” στη Σιναλόα έχει διαιρεθεί: ο Χοακίν “Ελ Τσάπο” Γκουσμάν Λοέρα και ο Ισμαέλ “Ελ Μάγιο” Ζαμπάντα είναι πλέον αντίπαλοι με τα αδέλφια Μπελτράν Λέιβα. Αυτό τους έχει οδηγήσει στο να μάχονται για τη δικαιοδοσία σε εδάφη σε όλη τη χώρα, ειδικά στην περιοχή παραγωγής της περισσότερης μαριχουάνας: τις ορεινές περιοχές Σιναλόα, Ντουράνγκο και Τσιουάουα.

Οι βίαιοι εκτοπισμοί δεν έχουν σταματήσει έκτοτε και παρά την πρόοδό του, το κράτος του Μεξικού ακόμη δεν έχει υλοποιήσει ξεκάθαρες πολιτικές για να βάλει ένα τέλος.

Η Laura Rubio Díaz Leal, ακαδημαϊκός από το Αυτόνομο Τεχνολογικό Ινστιτούτο του Μεξικού (ITAM) και μια από τους λίγους που έχουν μελετήσει το φαινόμενο του εκτοπισμού, επικρίνει τη μεξικανική κυβέρνηση ότι δε θέλει να αποδεχτεί ότι υπάρχει έλλειψη ασφάλειας στους κατοίκους της χώρας, καθώς φαίνεται ως θεσμική αδυναμία.

Durante el gobierno de Felipe Calderón se negaba abiertamente que existiera un problema de desplazamiento, y con (Enrique) Peña Nieto simplemente no se habla de eso: no sé qué es más grave, una negación o una omisión del tema.

Κατά τη διάρκεια διακυβέρνησης του Φελίπε Καλντερόν, αρνήθηκε ανοιχτά την ύπαρξη προβλήματος εκτοπισμού, ενώ ο (Ενρίκε) Πένια Νιέτο απλά δε μιλά γι’ αυτό. Δεν ξέρω τι είναι χειρότερο, το να αρνείσαι ένα ζήτημα ή να το αγνοείς.

Από το 2011, η Díaz Leal κατάφερε να καταγράψει 121 περιστατικά μαζικών εκτοπισμών στο Μεξικό.

Η έρευνα αυτή δημοσιεύτηκε ως μέρος της συνεργασίας του CONNECTAS με το Global Voices Latin America και έγινε επιμέλεια αυτής από το El Universal και Noreste de México. Πατήστε ΕΔΩ για να ανακαλύψετε περισσότερα για τις ειδήσεις της ευρύτερης περιοχής.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.