Εργαστήριο στο Μπαρκισιμέτο [1]. Φωτογραφία του Jose Monasterios στο Twitter.
To Global Voices Exchange (GVeX) [2] είναι ένα project του Rising Voices, το οποίο στοχεύει στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης και της καθοδήγησης των πλαισίων για την πρακτική της ψηφιακής υποστήριξης στο Νότo. Σε αυτή την ανάρτηση, αναδημοσιευμένη από την ιστοσελίδα GVeX [3], η Marianne Díaz Hernández, ένα από τα μέλη της ομάδας, εξηγεί την εμπειρία της σχετικά με την εκπαίδευση στον ψηφιακό γραμματισμό, σε καταστάσεις όπου δεν υπάρχει συνδεσιμότητα.
Πέρασα τον περασμένο Νοέμβριο ταξιδεύοντας στη χώρα μου — τη Βενεζουέλα — με ένα διαδίκτυο των μέσων ενημέρωσης των πολιτών Reporte Ya [4] για να κάνω εργαστήρια για τη χρήση των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης για την κάλυψη των βουλευτικών εκλογών του Δεκεμβρίου [5], συμπεριλαμβανομένων συμβουλών και εργαλείων για την ψηφιακή ασφάλεια. Αυτές οι δραστηριότητες απευθύνονταν σε απλούς πολίτες, συμπεριλαμβανομένων φοιτητών, επαγγελματιών από διαφορετικά υπόβαθρα, ακόμα και πολιτικών.
Σε ένα κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, όπου τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης δεν λειτουργούν σωστά, τα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα έχουν κάπως καλύψει, τουλάχιστον εν μέρει, την ανάγκη για πληροφόρηση, επικοινωνία και αντιπαράθεση σε θέματα κοινωνικά και πολιτικά, όμως η είσοδος του διαδικτύου στη Βενεζουέλα είναι ακόμα γύρω στο 62% και ο ψηφιακός γραμματισμός, αν και ακόμα δεν έχει μετρηθεί, είναι προφανώς ελλιπής. Αυτός είναι και ο λόγος που σκεφτήκαμε γιατί ήταν σημαντικό, δεδομένων των περιστάσεων, να βοηθήσουμε ανθρώπους να καταλάβουν και να ενδυναμώσουν τους εαυτούς τους στην χρήση των εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης.
Το πλαίσιο είναι πρωταρχικό στοιχείο
Το πλαίσιο του ακροατηρίου είναι πάντα διαφορετικό, συνήθως όχι ομοιογενές και όχι με τους ίδιους παράγοντες διευκόλυνσης. Πρέπει να κάνουμε τα ίδια εργαστήρια στην πρωτεύουσα Καράκας και στα χωριά με ελάχιστη συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο; Σε μερικά μέρη οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να επιλέξουν τον διαδικτυακό τους πάροχο ή είχαν τακτικές διακοπές ρεύματος για αρκετές ώρες. Πηγαίνοντας προετοιμασμένοι με όλα τα είδη εργαλείων και εφαρμογών δε σημαίνει ότι το κοινό μας επρόκειτο να είναι και έτοιμο για να τα χρησιμοποιήσει. Είναι πολύ σημαντικό πρώτα να αναλυθεί το πλαίσιο και να αναπτυχθεί μια σωστή στρατηγική που να μπορεί να προσαρμοστεί στο συγκεκριμένο κοινό και στις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει.
Όλοι χρειάζονται δεδομένα
Δεν είναι μόνο οι αναλυτές που χρειάζεται να καταλάβουν πώς να ανακτούν και να αναλύουν μεγάλα μεγέθη δεδομένων. Και οι απλοί πολίτες μπορούν να βρουν χρήσιμο το να μάθουν πώς να ερμηνεύουν ένα δημοφιλές θέμα ή πώς να δουν κριτικά ένα συγκεκριμένο κομμάτι πληροφορίας και τη σημασία του αναφορικά με το συγκεκριμένο πλαίσιο και την περίσταση. Για παράδειγμα, όταν εμφανίζονται πολλές ψεύτικες φωτογραφίες και επομένως διαδίδονται φήμες στο πλαίσιο πολιτικής αναταραχής, μαθαίνοντας πώς να αντιστρέφουν μια αναζήτηση για μια εικόνα είναι κάτι που μπορεί να φανεί χρήσιμο στον καθένα και να δημιουργήσει μια σχέση υπευθυνότητας απέναντι στην πληροφορία που λαμβάνουμε, καταναλώνουμε και αναπαράγουμε, που μπορεί να σημαίνει όλη τη διαφορά για ένα συνδεδεμένο στο διαδίκτυο πολίτη.
Προσοχή στην ορολογία
Όταν εκπαιδεύουμε σε συγκεκριμένα θέματα, για παράδειγμα όταν κάνουμε εκπαίδευση για τη χρήση της τεχνολογίας, είναι εύκολο να λάβουμε ως δεδομένο ότι το κοινό μοιράζεται κάποιο προηγούμενο πλαίσιο με μας ως διοργανωτές. Όμως, όλοι έχουν διαφορετικό υπόβαθρο και κάποιοι όροι πιθανόν να σημαίνουν κάτι διαφορετικό ή τίποτα σε αυτούς. Είναι σημαντικό να τους δίνετε την ευκαιρία να καλύψουν τη διαφορά με σας και να τους παρέχετε υλικά, τα οποία είναι κατανοητά στη γλώσσα τους. Όταν κάνουμε εργαστήρια σε ντόπιους πληθυσμούς, πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτά τα ισπανικά, ακόμα και αν είναι η επίσημη γλώσσα της χώρας, δεν είναι όμως η μητρική τους γλώσσα, αλλά η δεύτερη τους γλώσσα, και αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ήδη ένα εμπόδιο γλωσσικό. Φτιάχνοντας οδηγούς και υλικό, το οποίο είναι διαθέσιμο στην γλώσσα του κοινού σας, μπορεί να κάνετε μια τεράστια διαφορά.
Xάρτης εκτός λειτουργίας του διαδικτύου των βουλευτικών εκλογών στη Βενεζουέλα, Δεκέμβριος 6, 2015. Πηγή από NGO Acceso Libre [6] μέσω των Open Street χαρτών.
Σχεδιασμός για το καλύτερο, προετοιμασία για το χειρότερο
Εξαρτώμενοι ξανά από το πλαίσιο, είναι πιθανόν να κάνουμε ένα εργαστήριο σε μία αίθουσα με Wifi έχοντας διαθέσιμο το τελευταίο μοντέλο προτζέκτορα ή είναι πιθανόν να κοπεί το ρεύμα και να μην υπάρχει ηλεκτρικό – και φυσικά καθόλου διαδίκτυο – και εσείς να έχετε ταξιδέψει έξι ώρες, μόνο και μόνο για να είστε εκεί. Το να αναβάλουμε τη δραστηριότητα δεν αποτελεί επιλογή, καθώς αυτό δε σημαίνει ότι μπορεί να ξανασυμβεί άλλη φορά. Προετοιμασμένος σημαίνει να έχεις ένα σχέδιο Β και μερικές φορές, ακόμα και σχέδιο Γ εάν αποτύχει το οτιδήποτε: να έχεις offline αντίγραφα ασφαλείας για οτιδήποτε χρειαστείς και να μην γίνεστε υπερβολικά συντετριμμένοι, όταν οτιδήποτε μπορεί να αποτύχει, τελικά αποτυγχάνει.
Η δουλειά σου δεν τελείωσε με το που βγεις από την αίθουσα
Στη χώρα μου υπάρχει μια κουλτούρα δίωρων εργαστηρίων χωρίς πρακτική εξάσκηση ή επανάληψη. Αυτό σημαίνει ότι το ποσοστό των ατόμων που ουσιαστικά μετά το πέρας του εργαστηρίου εφαρμόζουν ότι έμαθαν είναι πολύ χαμηλό. Συνειδητοποιώντας ότι είναι καθήκον σου ως διοργανωτής να κάνεις επανάληψη, μετά το γεγονός που έλαβε χώρα, και να παρέχεις πρόσθετη υποστήριξη, όποτε χρειάζεται, μπορεί να κάνεις τη διαφορά ανάμεσα σε κάποιον, ο οποίος μόνο κάθισε εκεί για μια δυο ώρες και μετά επέστρεψε στην κανονική του ζωή και σε αυτόν που πραγματικά εφάρμοσε τη γνώση στη ζωή τους.
Εν κατακλείδι, νομίζω ότι όλο αυτό συνοψίζει το γεγονός ότι πρέπει να έχουμε επίγνωση των διαφορών, οι οποίες κατά τη γνώμη μου είναι μία από τις σημαντικότερες δεξιότητες που ένας ακτιβιστής ή ένας συνήγορος μπορεί να έχει: να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να υποθέτουμε ότι το κοινό μας έχει το ίδιο υπόβαθρο, πλαίσιο, εργαλεία, γνώμη ή προνόμια που πιθανόν εμείς να έχουμε, και να το δούμε αυτό ως πλεονέκτημα και όχι ως εμπόδιο που πρέπει να ξεπεράσουμε: να μάθουμε πώς να πλοηγούμαστε, να προχωράμε και να αναπτυσσόμαστε με τη διαφορά κάτι που μπορεί να γίνει ένα δυναμικό κίνητρο για αλλαγή.