Στιγμιότυπο από το βίντεο της εκστρατείας του ICRC για τους αγνοούμενους του Λιβάνου. Πηγή: ICRC Facebook.

Κάθε χρόνο στις 30 Αυγούστου, είναι η Διεθνής Ημέρα Αγνοουμένων για να τιμήσει “όσους αγνοούνται ακόμη από διαμάχες, καταστροφές και μετανάστευση, δείχνοντας αλληλεγγύη προς τα αγαπημένα τους πρόσωπα”. Αρχικά ως γεγονός στη Λατινική Αμερική το 1981 στην Κόστα Ρίκα με την “Ομοσπονδία Ενώσεων της Λατινικής Αμερικής Συγγενών Κρατουμένων-Αγνοουμένων”, η ημέρα μνήμης από τότε έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις.

Στο Λίβανο, χιλιάδες άνθρωποι παραμένουν αγνοούμενοι, 26 χρόνια μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Το ζήτημα των αγνοουμένων της χώρας συχνά χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα “ευαίσθητο” πολιτικά, για τον απλό λόγο ότι πολλοί από τους πολέμαρχους είναι μέλη της πολιτικής ελίτ του Λιβάνου. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο του 2016, έγραψα ένα άρθρο μαζί με την Abir Ghattas για το Global Voices με τίτλο “Ο Λιβανέζικος ‘Χριστιανικός Γάμος’ μεταξύ Aoun και Geagea προκαλεί σε πολλούς σκεπτικισμό“. Οι Michel Aoun και Samir Geagea, δυο από τους πιο διαβόητους πολέμαρχους κατά τον εμφύλιο πόλεμο 1975-1990, βρίσκονται ακόμα στην εξουσία ή τουλάχιστον παραμένουν μέχρι σήμερα με αρκετά ισχυρή επιρροή. Και σίγουρα δεν είναι οι μοναδικοί.

Οι λιβανέζικες Αρχές δεν είναι πρόθυμες να ερευνήσουν τις υποθέσεις των αγνοουμένων. Αντιθέτως, ψήφισαν ένα νόμο πέντε χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, ο οποίος συντόμευε τον απαιτούμενο χρόνο για την ανακήρυξη κάποιου αγνοουμένου ως νεκρού. Το 2009, η Διεθνή Αμνηστία επανέλαβε την έκκλησή της και πολλών άλλων διεθνών οργανισμών προς την κυβέρνηση του Λιβάνου να ερευνήσει μαζικούς τάφους σε όλη τη χώρα.

Μια γυναίκα από το Λίβανο, η Sawsan Hirbawi, της οποίας ο αδερφός απήχθη το 1976, είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι η λιβανέζικης κυβέρνηση ποτέ δεν της έδωσε απάντηση.

Ζητάμε τόσα χρόνια από το κράτος του Λιβάνου να σκάψει τους μαζικούς τάφους και να αποκαλύψει την μοίρα του αδερφού μου και πολλών άλλων, αλλά το κράτος μας δεν έχει κάνει απολύτως τίποτα.

Ενώ η προσοχή των ΜΜΕ στις μέρες μας επικεντρώνεται συχνά στον ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό αγνοουμένων της Συρίας, και κατά τρόπο κατανοητό, στη Διεθνή Ημέρα των Εξαφανισμένων Αγωνιστών του Λιβάνου ελπίζαμε να επισημάνουμε την περίπτωση των Λιβανέζων που εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Για το σκοπό αυτό, η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) Λιβάνου κυκλοφόρησε ένα δυνατό βίντεο, που δείχνει μια ηλικιωμένη γυναίκα στο σπίτι της να περιμένει σιωπηλά το γιο της. Το βίντεο τελειώνει με ένα απλό μήνυμα: “Ο δικός σας πόλεμος τελείωσε. Ο δικός της πόλεμος δεν τελείωσε ποτέ”.

Η ΔΕΕΣ έχει μόνιμη παρουσία στο Λίβανο από το 1967, έτος του Αραβοϊσραηλινού Πολέμου των Έξι Ημερών, ανταποκρινόμενη στις αυξανόμενες ανάγκες των Παλαιστινίων προσφύγων, οι οποίοι έτρεχαν να ξεφύγουν από τις ισραηλινές δυνάμεις καθώς και στις ανάγκες των κοινοτήτων υποδοχής. Η ΔΕΕΣ λειτουργεί σε όλη τη χώρα και έχει γραφεία στη Βηρυτό, την Τρίπολη, τη Ζάχλε, την Τύρο και το παλαιστινιακό στρατόπεδο Ein El Helwe.

Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν ακόμη 17.000 άνθρωποι που αγνοούνται στο Λίβανο, αν και ο πραγματικός αριθμός μπορεί να είναι χαμηλότερος. Μιλώντας στο Global Voices, ο Tarek Wheibi, εκπρόσωπος της ΔΕΕΣ στο Λίβανο, ο οποίος παρέχει επίσης υποστήριξη στις περιφερειακές αντιπροσωπείες, επεσήμανε:

Η ΔΕΕΣ διαπίστωσε ότι υπήρξαν πολλές επικαλύψεις και ανακρίβειες. Μερικοί άνθρωποι αναφέρθηκαν αγνοούμενοι σε διαφορετικές αρχές και μετρήθηκαν πολλαπλές φορές, μερικοί δεν υπολογίστηκαν ποτέ. Ο αριθμός δεν είναι σαφής, επισκεφθήκαμε περισσότερες από 2500 οικογένειες, μερικές από αυτές έχουν περισσότερα από ένα μέλη της οικογένειας που λείπουν.

Η ΔΕΕΣ διοργανώνει ετήσια ανάμνηση των εξαφανισθέντων και εδώ και σχεδόν μια δεκαετία. Η ιδέα, σύμφωνα με τα λόγια του Wheibi, είναι να «σταθούμε αλληλέγγυοι μαζί τους και να υπενθυμίσουμε στην κυβέρνηση του Λιβάνου τα καθήκοντά της» ανεξάρτητα από τις «πολιτικές ευαισθησίες». Στην πραγματικότητα, όπως μας υπενθύμισε ο Wheibi, αυτοί που προειδοποιούν να αποκαλύψουν την αλήθεια από φόβο πολιτικής αστάθειας παραπλανούν το κοινό:

Πολλοί θεωρούν ότι το θέμα αυτό είναι “πολύ ευαίσθητο” στο Λίβανο, κάποιοι προειδοποιούν ότι θα μπορούσε να πυροδοτήσει άλλη μια σύγκρουση. Η εμπειρία μας στη διαχείριση περιπτώσεων αγνοουμένων σε μέρη όπως το Κοσσυφοπέδιο, η Βοσνία, το Ιράν, το Ιράκ και άλλα μέρη έχουν δείξει ακριβώς το αντίθετο. Η αντιμετώπιση βοηθά στη μείωση των εντάσεων και βοηθά τη χώρα να θεραπευτεί. Είναι σημαντικό να σκέφτεται κανείς ότι δεν αποτελεί ανακριτική έρευνα και δεν πρέπει να επιρρίπτονται κατηγορίες. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτό το θέμα, έτσι ώστε οι οικογένειες να μπορούν να θρηνήσουν τους αγαπημένους τους και να μπορέσουν να προχωρήσουν. Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, διότι το έδαφος του Λιβάνου γεμίζει με ανθρώπινα απομεινάρια που πρέπει να ταφούν σωστά.

Πατέρας που κρατά μια φωτογραφία της κόρης του που αγνοείται, στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΔΕΕΣ στο Πανεπιστήμιο Saint-Joseph (USJ). 30 Αυγούστου 2016. Φωτογραφίες: ICRC / Hussein Baydoun. Πηγή: ICRC Lebanon Facebook Page.

Όσον αφορά τις ερωτήσεις των οικογενειών των αγνοουμένων, η ΔΕΕΣ ανακάλυψε το 2011 ότι:

Η πρώτη απαίτηση των οικογενειών ήταν το δικαίωμα να γνωρίζουν την τύχη των μελών της οικογένειάς τους που αγνοούνται. Η αξιολόγηση έδειξε επίσης ότι πολλοί χρειάζονται ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Ορισμένοι χρειάζονται οικονομική στήριξη, υπάρχουν γυναίκες που έχασαν τους γιους τους και τους συζύγους τους την ίδια ημέρα και δεν είχαν κανέναν να τους φροντίζει για χρόνια.

Η Wadad Halwani στη Διεθνή Ημέρα Αγνοουμένων της ΔΕΕΣ στο Πανεπιστήμιο Saint-Joseph (USJ). 30 Αυγούστου 2016. Πηγή: ICRC Facebook Page.

Η γνωστή Λιβανέζα ακτιβίστρια Wadad Halwani, η οποία είναι πρόεδρος της Επιτροπής Οικογενειών Εξαφανισμένων και Απαχθέντων και της οποίας ο ίδιος ο σύζυγος είχε απαχθεί το 1982 ως μέλος του Κομμουνιστικού Οργανισμού Δράσης, ζήτησε πρόσφατα από δημοσιογράφο να θέσει ερωτήσεις στους απαγωγείς αντί για τις οικογένειες των θυμάτων τους:

اذهب واسأل الخاطفين ماذا فعلوا بضحاياهم. لماذا تسألني أنا؟ ألست صحافياً؟ اذهب واسألهم ماذا فعلوا بهم. وعندما تنتهي من ذلك، يمكن أن أجيبك على ما تريد

Πηγαίνετε και ρωτήστε τους απαγωγείς τι έκαναν με τα θύματά τους. Γιατί ρωτάτε εμένα; Δεν είστε δημοσιογράφος; Πηγαίνετε και ρωτήστε αυτούς τι έκαναν. Όταν τελειώσετε με αυτό, ίσως μπορώ να απαντήσω ό,τι θέλετε.

Στη φετινή επέτειο της ICRC, η φημισμένη Λιβανέζα τραγουδίστρια Omaima El Khalil είπε ένα τραγούδι με τίτλο “Asfour” [πουλί], λέγοντας ότι το πουλί συμβολίζει τώρα όλους εκείνους που στηρίζουν τις οικογένειες των αγνοουμένων, που ζητούν δικαιοσύνη. Οι στίχοι του τραγουδιού ξεκινούν:

عصفور طلّ من الشباك، قال لي يا نونو

خبيني عندك خبيني دخلك يا نونو -

Ένα πουλί στάθηκε στο παράθυρό μου. Και είπε: “Ω, μικρό μου.
Κρύψε με, σε παρακαλώ. “