Ένα άντρας τραυματισμένος σε ένα τροχαίο ατύχημα δέχεται ιατρική βοήθεια από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα (MSF) στο Κέντρο Τραυματιών Κουντούζ. Andrew Quilty/Oculi. Άδεια χρήσης.
To άρθρο αυτό που προβάλλεται από το Global Voices χρησιμοποιεί υλικό που δόθηκε από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (MSF) είναι ένας διεθνής, ανεξάρτητος, ιατρικός ανθρωπιστικός οργανισμός, που παρέχει επείγουσα βοήθεια σε ανθρώπους που έχουν πληγεί από ένοπλες συγκρούσεις, επιδημίες, φυσικές καταστροφές και έχουν αποκλειστεί από την υγειονομική περίθαλψη. Λειτουργεί ενεργά σε περισσότερες από 70 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Οι αφηγήσεις παρακάτω προέρχονται από τη γιατρό Evangeline Cua, μια χειρούργο από τις Φιλιππίνες που δούλεψε στο Κέντρο Τραυματιών Κουντούζ των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Αφγανιστάν. Η γιατρός Cua ήταν εν ώρα καθήκοντος, όταν οι αεροπορικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών κατέστρεψαν το κέντρο στις 3 Οκτωβρίου. Αυτό το άρθρο σηματοδοτεί την εξάμηνη επέτειο του γεγονότος.
Ήμασταν σαν δυο ακέφαλα κοτόπουλα που τρέχουν μέσα στο απόλυτο σκοτάδι – εγώ και ο χειρούργος που με βοήθησε σε μια εγχείριση. Οι νοσοκόμες που ήταν μαζί μας πριν λίγο είχαν τρέξει έξω από το κτίριο, αντιμετωπίζοντας τις ανταλλαγές πυροβολισμών που έρχονταν από πάνω. Εγώ έβηξα, μισό-πνιγμένη από τη σκόνη που περιφερόταν γύρω στον αέρα. Πίσω από τη χειρουργική μου μάσκα, το στόμα μου ήταν γλυφό, σαν κάποιος να με είχε αναγκάσει να φάω άμμο. Μπορούσα να ακούσω την αναπνοή μου που με έγδερνε μέσα και έξω. Στρώματα καπνού έρχονταν από το κοντινό δωμάτιο κάνοντας δύσκολο το να δω πού είμαστε.
[1]Δρ. Evangeline Cua από MSF. Φώτο από MSF.
Η φωτιά έγλυψε την οροφή στο ένα άκρο του κτιρίου, χορεύοντας και βγάζοντας σπίθες στο σκοτάδι, φτάνοντας στα κλαδιά των δέντρων δίπλα. Το ICU καιγόταν. Έξω, μόνο το συνεχόμενο βουητό από πάνω έδινε σημάδι για το ότι υπήρχε κάτι .Ένα αεροσκάφος; Αεροπορική επιδρομή; Γιατί το νοσοκομείο; Γιατί εμάς; Έπειτα, χωρίς προειδοποίηση, άλλη μια τεράστια, εκκωφαντική έκρηξη ταρακούνησε το κτίριο. Το ταβάνι έπεσε πάνω μας και τα τελευταία εναπομείναντα φώτα έσβησαν, αφήνοντάς μας στο απόλυτο σκοτάδι. Ούρλιαζα από τρόμο, καθώς καλώδια με έριξαν στο έδαφος. Αυτό ήταν το τελευταίο πράγμα που μπορούσα να θυμηθώ.
Ξύπνησα κλαίγοντας με αναφιλητά και μπερδεμένη. Είχαν περάσει μήνες από τότε που πήγα σπίτι από το Αφγανιστάν και, εκτός από μια ξεθωριασμένη ουλή στο δεξί μου γόνατο, αυτό το απαίσιο ατύχημα στο Κέντρο Τραυματιών Κουντούζ ήταν σχεδόν ξεχασμένο, απωθημένο από τη μνήμη μου. Αναφορές, συσκέψεις με ψυχιάτρους, τεχνικές διαλογισμού, γράψιμο σελίδων και σελίδων σε ημερολόγιο για να απαλλάξω τον εαυτό μου από τον τρόμο εκείνης της νύχτας….όλα αυτά παραμερίστηκαν όταν οι μνήμες επανήλθαν βιαστικά σε εφιάλτη που προκλήθηκε από ένα πυροτέχνημα.
******
H αποστολή της Γιατρού Χωρίς Σύνορα Δρ.Cua στην Κουντούζ ήταν σε μεγάλο βαθμό αδιατάρακτη πριν από την εντατικοποίηση των μαχών μεταξύ κυβέρνησης και των στρατευμάτων των Ταλιμπάν που οδήγησαν στην τελευταία σύντομη σύλληψη και απόκτηση της στρατηγικής σημασίας βόρειας πόλης στα τέλη Σεπτεμβρίου του περασμένου έτους.
Ότι εξαπολύθηκε ένα κρεσέντο βίας που οδήγησε τα πολεμικά αεροπλάνα των Η.Π.Α. σε ρίψη βόμβας στη μονάδα, όπου εργάστηκε, σε ένα από τα χειρότερα επεισόδια των αμάχων στα 14 χρόνια της ιστορίας της Ουάσινγκτον υπό την ηγεσία του πολέμου στη χώρα.
Συνολικά 42 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην αεροπορική επιδρομή, την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες αποκάλεσαν “ως ένα λάθος που θα μπορούσε να αποφευχθεί”. Το νοσοκομείο έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στην πόλη, παρέχοντας ελεύθερο ιατρικό υλικό για όποιον είχε ανάγκη.
Παρακάτω, η Δρ.Cua θυμάται πώς την ημέρα τoυ χτυπήματος το νοσοκομείο ήταν γεμάτο, δουλεύοντας όλο το εικοσιτετράωρο για να σώσει τους κατοίκους της περιοχής που βρέθηκαν στα διασταυρούμενα πυρά στη σύγκρουση της κυβέρνησης των Ταλιμπάν.
Τουλάχιστον 24 από αυτούς τους ασθενείς θα σκοτώνονταν από ό,τι οι ΓΧΣ αποκαλούν ”ακριβείς και επαναλαμβανόμενες αεροπορικές επιδρομές των Ηνωμένων Πολιτειών” εκείνη την ημέρα, μαζί με 14 άτομα προσωπικό των ΓΧΣ και 4 επιστάτες.
*****
Υπήρχαν τουλάχιστον μια ντουζίνα άνθρωποι στο πάτωμα. Και οι περισσότεροι ξαπλωμένοι στο φορεία που ήταν σταθμευμένα στις δύο πλευρές του προθάλαμου της εντατικής. Υπήρχαν γυναίκες με πιτσιλισμένα σαλβάρια από το αίμα, μία από αυτές ήταν έγκυος, άλλη κοίταζε ανέκφραστα το ταβάνι, άντρες με κουρελιασμένα, γεμάτα αίματα ρούχα και ένα μικρό παιδί να βογκάει από τον πόνο, το αίμα να γίνεται λίμνη εκεί που έπρεπε να είναι τα πόδια του.
Ξαφνιάστηκα, όταν ένα ηλικιωμένος άντρας με ρυτίδες, πλούσια γενειάδα και ευγενικά μάτια με σταμάτησε, και αχαρακτήριστα για ένα Αφγανό άντρα, προσπάθησε να αγγίξει το χέρι μου. Με μια φωνή που ικέτευε, μου ζήτησε με δυσκολία να μιλήσει στα αγγλικά: “Γιατρέ, σε παρακαλώ. Ο γιος μου είναι εκεί έξω. Μπορείτε να τον δείτε; Είναι καλό παιδί, γιατρέ. Ο πιο μικρός μου γιος”. Μου είπε τις λέξεις αυτές με περηφάνια, με ένα υπαινικτικό χαμόγελο στο πρόσωπό του. Προσπάθησα να συγκρατήσω την αναπνοή μου όταν τον είδα – τον άντρα στο φορείο κοντά στον τοίχο. Στο στήθος του, μια μεγάλη ανοιχτή πληγή μου έδωσε την εικόνα εν μέρει των εκτεθειμένων πνευμόνων του. Είχε ήδη ένα ανέκφραστο βλέμμα στα μάτια και κανέναν αισθητό παλμό. Προσπαθώντας να κάνω κάτι, οτιδήποτε, ρύθμισα την ενδοφλέβια γραμμή. Κάλυψα απαλά το στήθος του με ένα νοσοκομειακό σεντόνι και με σπασμένη φωνή, είπα στον γέρο άντρα να με συγχωρέσει και ότι θα ζητήσω μία από τις νοσοκόμες να φροντίσουν το γιο του.
Το βλέμμα ευγνωμοσύνης στα μάτια του, καθώς είχα δώσει στο γιο του μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή, θα με σημάδευε για πάντα.
*****
Οι ΓΧΣ θεωρούν ό,τι συνέβη στη συνέχεια ένα έγκλημα πολέμου, καθώς ένα πλήρως λειτουργικό νοσοκομείο προστατευόταν σύμφωνα με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο.
Λίγο μετά αφότου άρχισε ο εσφαλμένος βομβαρδισμός του νοσοκομείου, οι ΓΧΣ έστειλαν ένα μήνυμα προς την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για να την ενημερώσει ότι η μονάδα ήταν κάτω από εναέρια επίθεση.
Στην έκθεση μιας κυβερνητικής έρευνας που κυκλοφόρησε το Νοέμβριο, ο διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν στρατηγός John Campbell αναφέρθηκε στην αποτυχία του στρατού να ανταποκριθεί άμεσα στο σήμα ως “σφάλμα ανθρώπινης διαδικασίας”.
Το γεγονός ότι το πολεμικό AC-130 που εκτέλεσε το χτύπημα μπέρδεψε το νοσοκομείο με ένα κτίριο όπου πιστεύεται ότι οι δυνάμεις των Ταλιμπάν είχαν στρατοπεδεύσει δεν είναι παρηγοριά για τις οικογένειες και των θυμάτων και των επιζώντων της τραγωδίας.
Ο πατέρας του τρίχρονου Shaista, ο οποίος έχασε ένα πόδι στη βιαιότητα που προηγήθηκε της έκρηξης και ήταν ο μοναδικός ασθενής που δραπέτευσε από την μονάδα εντατικής θεραπείας ζωντανός, αποκαλεί την επίθεση «ασυγχώρητη» και συγκρίνει την απολογία της Ουάσιγκτον σαν «να δίνεις μια γροθιά στο πρόσωπο, και αργότερα να ζητάς συγγνώμη”.
*****
Τα πράγματα που ήταν σταθερά στους εφιάλτες μου ήταν ο δυνατός ήχος και τα ξύλινα πάνελ που έσπασαν πέφτοντας πάνω μας. Και κραυγές. Η δική μου. Μετά παραπατώντας, ξαπλώνοντας στο πάτωμα.
“Σήκω πάνω! Πάμε”.
Εγώ σιγά-σιγά στάθηκα με μορφασμούς από τον πόνο, προσπαθώντας να δω στο σκοτάδι. Τότε είδα την ξεκάθαρη κλίση της οροφής. Το υπόγειο! Δόξα τω Θεώ.
Τρέξαμε και πηδήξαμε μέσα στην τρύπα. Προς τρόμο μας, και μεγάλη απογοήτευση, βρεθήκαμε μέσα στην εξάτμιση του παραθύρου του υπογείου. Είχαμε γύρω μας ένα χοντρό τοίχο τσιμέντου, περίπου 7 πόδια κάτω από το έδαφος, που καλυπτόταν μόνο από ένα λεπτό φύλλο της οροφής πάνω. Μια άβυσσος. Το σωστό υπόγειο είναι από την άλλη πλευρά του τοίχου!
Παρατηρήσαμε φωτιά που πεταγόταν μέσα και έξω από τα παράθυρα, ακριβώς πάνω από όπου κρυβόμαστε. Χωρίς κανένα δισταγμό, εγώ η ίδια σηκώθηκα επάνω από τον τοίχο και πήδηξα με επιτυχία έξω από εκείνο το λάκκο και έτρεξα στα ανοιχτά. Αφέθηκα στο σκοτάδι. . . μόνη.
Ήμουν ήδη σε κατάσταση πανικού. Ήμουν θυμωμένη. Ήθελα να επιτεθώ σε κάποιον, οποιονδήποτε. Ήθελα να δώσω γροθιά σε κάποιον στο πρόσωπο. Μισούσα και τις δύο πλευρές που εμπλέκονται σε αυτό τον ηλίθιο πόλεμο. Ήθελα να δουν όλες τις ζημιές που έχουν προκαλέσει στους πολίτες και να τους αφήσω να φανταστούν ότι αυτοί είναι οι οικογένειές τους. Ας βλέπαμε στη συνέχεια αν θα εξακολουθούσαν ακόμα αυτό τον παράλογο πόλεμο.
Φοβόμουν. Δεν θέλω να καώ ζωντανή. Τα δάκρυα ήρθαν σαν χείμαρρος, φέρνοντας όλες τις απογοητεύσεις στην επιφάνεια.
Στη συνέχεια, αναπάντεχα, υπήρξε ηρεμία και καθαρότητα. Ήμουν έτοιμη και πάλι να γίνω χειρουργός. Είδα ένα μικρό κομμάτι του χάλυβα να προεξέχει από την δεξιά γωνία. Ήταν ζεστό, αλλά το κράτησα γερά και σε λίγα λεπτά ήμουν έξω από την τρύπα. Με ένα στεναγμό ανακούφισης, είδα τον συνάδελφό μου, πεσμένο στο έδαφος κοντά στον κήπο με τριανταφυλλιές, περιμένοντας, με ένα μεγάλο χαμόγελο στο πρόσωπό του, όταν με είδε. Όταν η ανταλλαγή πυροβολισμών στη γύρω περιοχή σταμάτησε αρχίσαμε να μπουσουλάμε προς ένα κτήριο, λίγα μέτρα από εκεί που ήμαστε. Ήμαστε στα μισά του δρόμου εκεί, όταν μια φιγούρα βγήκε από το σκοτάδι. Με έπιασε φόβος. Δεν είχα επιβιώσει από την πυρκαγιά για να με απαγάγουν! Όχι, παρακαλώ.
Τότε, ο άντρας που φόραγε παραδοσιακή αφγανική ενδυμασία πρόφερε τις λέξεις που πάντα θα θυμάμαι, “Ακολούθησέ με, υπάρχει ένα ασφαλές μέρος εκεί.”
*****
Έξι μήνες μετά την αεροπορική επιδρομή, δεν υπάρχει κάποιο νοσοκομείο σε λειτουργία για να αντικαταστήσει την πενταετή μονάδα στο Κουντούζ, που ήταν η μοναδική στο είδος της σε ολόκληρο το βορειοανατολικό Αφγανιστάν.
Οι ΓΧΣ δεν έχουν ακόμα αποφασίσει για το άνοιγμα ξανά του νοσοκομείου τραυματιών στην πόλη. Χρειαζόμαστε πρώτα να πάρουμε σαφείς διαβεβαιώσεις από όλα τα μέρη της σύρραξης ότι το προσωπικό μας, οι ασθενείς και οι ιατρικές εγκαταστάσεις θα είναι ασφαλείς από τις επιθέσεις.
Χρειάζεται να ξέρουμε ότι η δουλειά των γιατρών, νοσοκόμων και του υπόλοιπου προσωπικού θα είναι απολύτως σεβαστή στην Κουντούζ και σε όλα τα μέρη όπου δουλεύουμε στο Αφγανιστάν.
Απαιτούμε διαβεβαιώσεις ότι μπορούμε να δουλέψουμε σύμφωνα με τις βασικές μας αρχές και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο: δηλαδή, που μπορούμε με ασφάλεια να αντιμετωπίζουμε όλους τους ανθρώπους που είναι σε ανάγκη, ανεξαρτήτως ποιοι είναι, ή με ποιανού το μέρος πολεμούν.
Η ικανότητά μας να λειτουργούμε νοσοκομεία στην πρώτη γραμμή του Αφγανιστάν και στις ζώνες συρράξεων παντού εξαρτάται από την επιβεβαίωση αυτών των θεμελιωδών αρχών.
Στο πνεύμα της αφοσίωσης της κοινότητάς μας για την προστασία των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι Global Voices συνεργάστηκαν με τους ΓΧΣ για να παράγουν αυτή την επιμελημένη έκδοση της μαρτυρίας της Δρ. Cua και των δηλώσεων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τις αεροπορικές επιδρομές και των μακροπρόθεσμων επιπτώσεών τους στους ανθρώπους του Κουντούζ.