[1]Η Ελένη Ζάχος με σωσίβια στη Λέσβο. Πηγή: Σελίδα Aussie Volunteers Helping Refugees in Greece στο Facebook
Το ανθρωπιστικό έργο της Ελένης Ζάχος ως εθελόντρια για τους πρόσφυγες είναι ένα ισχυρό παράδειγμα του πώς μπορούν να κάνουν τη διαφορά απλά άτομα. Γεννημένη το 1977 στο Ντάργουιν, πρωτεύουσα της Βόρειας Επικράτειας της Αυστραλίας, εργάζεται ως νοσηλεύτρια άμεσης βοήθειας και διασώστρια. Μεγάλωσε στο Groote Eylandt στον Κόλπο της Καρπεντάρια, όπου εργάζονταν οι Έλληνες μετανάστες γονείς της για την μεταλλευτική εταιρεία του νησιού.
Τελείωσε το λύκειο και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Ντάργουιν με πτυχίο νοσηλευτικής και παραϊατρικών σπουδών. Η Ελένη αποτελεί αναγνωρισμένη νοσηλεύτρια από το 1999 και διασώστρια από το 2000. Έχει τεράστιο ενδιαφέρον για την υγεία των ιθαγενών και εργάστηκε από το 2006 ως το 2009 σε απομακρυσμένες κοινότητες Αβοριγίνων της περιοχής APY [2].
Η Ελένη έχει εκτενή εμπειρία ως εθελόντρια. Τον Νοέμβριο του 2013, αξιοποιήθηκε στις Φιλιππίνες ως τμήμα της αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών μετά τον Τυφώνα Χαϊγιάν [3]. Το έτος 2014, το ενδιαφέρον της Ελένης επικεντρώθηκε στην υγεία των προσφύγων και τη συνηγορία υπέρ αυτών, καθώς προσλήφθηκε στη Νήσο των Χριστουγέννων [4] στο κέντρο κράτησης των αιτούντων άσυλο στην Αυστραλία. Ενόσω ήταν σε διακοπές, η Ελένη προσφέρθηκε εθελοντικά στην Ελλάδα κατά την οικονομική κρίση στην οργάνωση Γιατροί του Κόσμου, βοηθώντας συνταξιούχους και άλλες μη προνομιούχες ομάδες με ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Εργάστηκε επίσης στο κέντρο κράτησης στο Nαούρου [5].
Τον Απρίλιο του 2015, η Ελένη συμμετείχε εθελοντικά στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών μετά το σεισμό στο Νεπάλ με την Ένωση Μη-Νεπαλέζων Κατοίκων, προσεγγίζοντας τις απομακρυσμένες περιοχές Ghorka και Ahrket. Τον Αύγουστο του 2015, καθώς φωτογραφίες προσφύγων πλημμύριζαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η Ελένη συμμετείχε σε εκστρατεία συλλογής χρημάτων για ιατρικό εξοπλισμό, φεύγοντας το Σεπτέμβριο ως εθελόντρια στην Ελλάδα με τους Γιατρούς του Κόσμου [6] στη Λέσβο. Εκεί, βρήκε χιλιάδες πρόσφυγες, που εγκατέλειπαν τη Συρία και γειτονικές χώρες, και συνέβαλε στην ιατρική τους περίθαλψη. Η εφημερίδα Neos Kosmos [7] της Αυστραλίας κάλυψε τις δραστηριότητές της τον Οκτώβριο του 2015:
Greek Australian volunteer nurse Helen Zahos reports on Lesvos’ migrant crisis: https://t.co/AE9HTUmdCf [8] pic.twitter.com/P8aXRelYzY [9]
— NEOS KOSMOS (@NeosKosmos) October 21, 2015 [10]
Η Ελληνο-Αυστραλή εθελόντρια νοσηλεύτρια Ελένη Ζάχος για τη μεταναστευτική κρίση στη Λέσβο.
Αργότερα, η Ελένη μετατόπισε τις προσπάθειές της στα σύνορα ΠΓΔΜ [11] και Ελλάδας, όπου ήταν παρούσα στο πρώτο κλείσιμο των συνόρων και τις ακόλουθες εξεγέρσεις, που ακολούθησαν σύντομα.
Από τότε που επέστρεψε στην Αυστραλία, συγκεντρώνει χρήματα για να στείλει εξοπλισμό άμεσης βοήθειας στη Λέσβο, ο οποίος έχει προσφερθεί ως δωρεά από το Ambulance Victoria. Εργάζεται επί του παρόντος ως νοσηλεύτρια άμεσης βοήθειας σε νοσοκομείο της Gold Coast στο Κουίνσλαντ.
Έπειτα από μια μεγάλη συνομιλία μέσω βίντεο, η Ελένη απάντησε ευγενικά σε κάποιες ερωτήσεις για τις εμπειρίες της.
Kevin Rennie (KR): Πες μας λίγα λόγια για το πώς μεγάλωσες στη Βόρεια Επικράτεια. Πώς σε βοήθησαν τα πρώτα χρόνια της ζωής σου, ειδικά ο χρόνος που πέρασες στη Νήσο Groote, να προετοιμαστείς για το έργο σου ως ανθρωπιστική εθελόντρια;
Helen Zahos (HZ): Το Groote Eylandt στα τέλη του '70 και στις αρχές του '80 ήταν ένα σπουδαίο μέρος για να μεγαλώσεις ως παιδί. Ήταν μια μικρή κοινότητα, που είχε ένα θερμό κοινό πνεύμα και μεγάλωσα ως κομμάτι αυτής της κοινωνίας. Στο νησί είχαν πολλή δραστηριότητα οργανώσεις όπως οι Lions club και Girl Guides και πάντα υπήρχε κάποια εκδήλωση συλλογής δωρεών, στην οποία έπαιρνα μέρος. Η μεταλλευτική εταιρεία του Groote Eylandt ήταν η κύρια πηγή εργασίας στο νησί, κάτι που προσέλκυε πολλούς εργάτες από διαφορετικά περιβάλλοντα: από ντόπιους ιθαγενείς μέχρι και μετανάστες απ’ όλο τον κόσμο. Αυτό σήμαινε ότι οι συμμαθητές μου στο Σχολείο της Alyangula προέρχονταν όλοι από διαφορετικά περιβάλλοντα και πολιτισμούς.
KR: Σε μια από τις συνεντεύξεις σου, είπες: “Οι πρόσφυγες είναι ανθρώπινα πλάσματα…σαν εσένα και μένα”. Μοιράσου μαζί μας σε παρακαλώ κάποιες από τις εμπειρίες σου που φανερώνουν κάτι τέτοιο.
HZ: Υπήρχαν τόσες εμπειρίες, που είχα σκεφτεί ότι θα μπορούσα να είμαι εγώ εκεί ή η μητέρα μου ή ο πατέρας μου.
Μίλησα με δασκάλους που ξέφυγαν από απειλές για τη ζωή τους και ήλπιζαν να μετεγκατασταθούν στη Γερμανία και να διδάξουν ξανά γυμναστική μια μέρα. Είχα έναν καθηγητή από ένα πανεπιστήμιο, που με βοηθούσε μια μέρα στο αντίσκηνο/κλινική, όπου είδαμε εκατοντάδες ανθρώπους. Καθώς ο διερμηνέας μας ήταν άρρωστος εκείνη τη μέρα, βοήθησε στη διερμηνεία και ήταν τρομοκρατημένος και γεμάτος ντροπή που φορούσε τα ίδια ρούχα και δεν είχε αλλάξει ούτε τις κάλτσες του για 3 εβδομάδες.
Μίλησα με μια μητέρα, που ήταν δασκάλα, ο σύζυγός της ήταν δικηγόρος, και ήταν έγκυος και είχε μαζί της και τον 4χρονο γιο της. Άφησε πίσω το σύζυγό της.
Βοήθησα μια κυρία που είχε φέρει μαζί της φάρμακα για χημειοθεραπεία, επειδή είχα τον πατέρα μου που περνούσε από χημειοθεραπεία, μέχρι που πέθανε. Δεν πίστευα ότι στήναμε κάτι τέτοιο σε ένα τέτοιο βρωμερό και σκονισμένο αντίσκηνο, χωρίς μηχανήματα ή εξοπλισμό παρακολούθησης, χωρίς κουβέρτες ή λίγο τσάι για να είναι πιο άνετη η θεραπεία της γυναίκας αυτής. Πόσο σκληρό…καθένας έχει μια ιστορία και μπορείς να σχετιστείς με τον καθένα.
KR: Ανέφερες μια αίσθηση προδοσίας μεταξύ κάποιων Ελλήνων, που θεωρούν απειλή το έργο σου με τους πρόσφυγες. Πώς θα μπορούσε να γεφυρωθεί το χάσμα αυτό;
HZ: Υπάρχουν πολλοί λόγοι, γιατί κάποιοι ντόπιοι Έλληνες θεωρούν τους πρόσφυγες απειλή και μαντεύω πως ο μεγαλύτερος καταλύτης γι’ αυτό είναι ο φόβος. Πολλά άτομα έκαναν σχόλια τύπου: “γιατί βοηθάει αυτούς (τους πρόσφυγες) και όχι τους Έλληνες που υποφέρουν από την οικονομική κρίση;” Συχνά, ο κόσμος που κάνει τέτοια σχόλια δεν συνειδητοποιεί ότι έχω υπάρξει εθελόντρια ειδικά για ντόπιους Έλληνες σε πολυκλινική, όπου μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη συνταξιούχοι και μη προνομιούχα άτομα. Έχω στείλει εξοπλισμό και έχω υποστηρίξει ντόπιες οργανώσεις πρώτων βοηθειών, που υποστηρίζουν τους Έλληνες.
Θεωρώ πως η κατάσταση αυτή τη στιγμή είναι άσχημη, επειδή οι πρόσφυγες που είναι παγιδευμένοι στην Ελλάδα λόγω του κλεισίματος των συνόρων δε θέλουν να βρίσκονται στην Ελλάδα. Στόχευαν να πάνε σε άλλες χώρες στην Ευρώπη με καλύτερες επαγγελματικές και μορφωτικές προσδοκίες απ’ ό,τι μπορεί να παρέχει η Ελλάδα και να επανενωθούν με τις οικογένειές τους. Πολλοί ντόπιοι Έλληνες δε θέλουν τους πρόσφυγες στην Ελλάδα, καθώς φοβούνται ότι θα χάσουν τις δουλειές τους, θα αυξηθεί η εγκληματικότητα και ότι η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να καταβάλει χρήματα για στέγαση, τροφή και ιατρικές υπηρεσίες, σε μια χώρα όπου ήδη αγωνίζεται να τα βγάλει πέρα με τις δικές της οικονομικές πιέσεις.
Μέχρι να υπάρξουν πιο σαφείς απαντήσεις στο τι πρόκειται να συμβεί με τους 80.000 και άνω πρόσφυγες που έχουν παγιδευτεί στην Ελλάδα, οι απόψεις των ντόπιων δεν πρόκειται να αλλάξουν. Πολλοί Έλληνες θυμούνται τον πόλεμο, όπου τότε με τα πλοία φτάνανε οι Έλληνες χιλιάδες, γι’ αυτό το λόγο πολλοί γηραιότεροι είναι ανεκτικοί και καταλαβαίνουν την κατάσταση και συμπονούν τους Σύριους πρόσφυγες.
KR: Με ποιον τρόπο συνέβαλε στην απόφαση περί εθελοντισμού ο χρόνος παραμονής στα κέντρα κράτησης αιτούντων άσυλο στη Νήσο των Χριστουγέννων και στο Ναούρου;
HZ: Ο χρόνος που εργάστηκα στη Νήσο των Χριστουγέννων και στο Ναούρου μου επέτρεψαν να μιλήσω με πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, να ακούσω τις ιστορίες τους και να καταλάβω από τι προσπαθούσαν να γλιτώσουν. Αν δεν είχα περάσει το χρόνο αυτό στα κέντρα κράτησης, δεν πιστεύω ότι θα μπορούσα να αντιληφθώ πλήρως τον αντίκτυπο από το τι συνέβαινε. Κέρδισα γνώση και από τις διαδικασίες και τους πόρους της Νήσου των Χριστουγέννων, ειδικά όταν κατέφτασε μια βάρκα με αιτούντες άσυλο. Το να βλέπω εικόνες με χιλιάδες άτομα να καταφτάνουν στα ελληνικά νησιά σαν σε μια μεγάλη Έξοδο, γνώριζα ότι χρειαζόταν επειγόντως βοήθεια υπό τη μορφή ανθρώπινου δυναμικού.
KR: Πώς βρήκες τη γαλλική ΜΚΟ Γιατροί του Κόσμου και γιατί επέλεξες να εργαστείς μαζί τους; Τι το ιδιαίτερο έχει η κοινότητά τους;
HZ: Όταν εργαζόμουν στη Νήσο των Χριστουγέννων το 2014 και πήγα στην Ελλάδα για διακοπές, ένιωσα την ανάγκη να χρησιμοποιήσω τις δεξιότητές μου, καθώς υπήρχαν αναφορές για Έλληνες που υπέφεραν (ειδικά συνταξιούχους) λόγω της οικονομικής κρίσης. Δεν ένιωθα καλά στη συνείδησή μου μέσα να είμαι εγώ στην Ελλάδα για διακοπές και οι κάτοικοί της να υποφέρουν, οπότε απλά έψαξα για εθελοντικές οργανώσεις που χρειάζονταν νοσηλευτές. Επικοινώνησα μαζί τους μέσω mail κι αυτό ήτανε. Πέρασα μέσα από την μεγάλη τους διαδικασία υποβολής ενδιαφέροντος.
KR: Μέσα από αυτές τις προκλήσεις, τι έμαθες για τον εαυτό σου και τους άλλους;
HZ: Έμαθα πως δεν νοιάζονται όλοι. Ότι ο όρος “πρόσφυγας” είναι μια βρώμικη ταμπέλα, που στερεί από τους ανθρώπους την ταυτότητά τους. Έμαθα πως όταν συμβαίνει μια φυσική καταστροφή, όλος ο κόσμος έρχεται να βοηθήσει με όλες του τις δυνάμεις, όπως στο σεισμό στο Νεπάλ ή στον Τυφώνα Hyan στις Φιλιππίνες, αλλά όταν η καταστροφή είναι αποτέλεσμα πολέμου, κανείς δεν εμφανίζεται για βοήθεια, εκτός από εθελοντές πολίτες και μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Έμαθα για τους αυθόρμητους εθελοντές και πώς επηρέασαν αρνητικά τις προσπάθειες των ομάδων επιτόπου, καθώς είχαν καλό σκοπό, αλλά δεν είχαν οργάνωση και συντονισμό.
Έμαθα πως η προσφυγική κρίση είναι πολιτική και ότι η κοινή γνώμη στην Αυστραλία είναι τόσο αποστασιοποιημένη από την κατάσταση αυτή. Έμαθα πως η Αυστραλία είναι τόσο μεγάλη χώρα κι όμως δεν μπορεί να φιλοξενήσει 1000 και κάτι πρόσφυγες, που έχουν κολλήσει σε κέντρα κράτησης στα ανοιχτά, και ότι οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιούνται ως πολιτικά πιόνια σε ένα παιχνίδι, όπου οι αθώοι αυτοί άνθρωποι δεν μπορούν καν να ελέγξουν.
Έγινα ξαφνικά συνήγορος. Ως νοσηλεύτρια, είχα μάθει να είμαι μια υπομονετική υποστηρίκτρια, ξαφνικά βρέθηκα σε μια κατάσταση, όπου οι άνθρωποι αυτό χρειάζονταν υποστήριξη και η κοινή γνώμη έπρεπε να μάθει τι συμβαίνει.
Έμαθα να κοιτάζω το ένα άτομο που βρίσκεται απέναντί μου και φροντίζω, και όχι τα 5 ή 10 χιλιάδες, καθώς αυτό είναι κάτι που σε υπερβαίνει. Έμαθα επίσης ότι πολλοί άνθρωποι διαλέγουν να μην ενδιαφέρονται καν και να μην παίρνουν χαμπάρι τι γίνεται.
Κοιτάζω πλέον πίσω και θυμάμαι τη στιγμή, όπου ήμουν στο κρεβάτι και κοιτούσα αυτές τις εικόνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σκεφτόμουν: “Μπορώ να κάνω κάτι, μπορώ να πάω να γίνω εθελόντρια”. Τώρα που επέστρεψα, συνειδητοποιώ τον αντίκτυπο της κατάστασης αυτής για εμένα κι ότι μπορεί να σου κατέβει μια ιδέα και να έχεις ένα θετικό αντίκτυπο για τους ανθρώπους. Δε χρειάζεται να είσαι ιδιαίτερος ή επιδέξιος με κάτι. Πρέπει απλά να έχεις πάθος και να νοιάζεσαι και τα πράγματα απλά μπαίνουν στη θέση τους και εσύ απλά πρέπει να στέκεσαι όρθιος σε όλη τη διαδρομή.
KR: Ποια είναι η συμβουλή σου για όσους θέλουν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες που αναζητούν μια καλύτερη και ασφαλέστερη ζωή;
HZ: Για όσους υποστηρίζουν τους πρόσφυγες και θέλουν να τους βοηθήσουν να έχουν μια καλύτερη ζωή, όπως το αξίζουν, θα έλεγα μείνετε δυνατοί και αληθινοί απέναντι στον εαυτό σας. Υπάρχουν τόσες πολλές ιστορίες μίσους και πολιτικοί που γεμίζουν με φόβο τον κόσμο. Είναι εύκολο να πληγώνεσαι από λέξεις που έχουν ειπωθεί ή να αποθαρρύνεσαι, αλλά θα υπάρξει και μια ιστορία ή θα συναντήσεις κάποιον με μια υπέροχη ιστορία θάρρους και σου θυμίζει το γιατί νιώθεις τόση ενέργεια και τόσο πάθος στο να βοηθήσεις τους πρόσφυγες.
Μπορείτε να ανακαλύψετε περισσότερα για το εθελοντικό έργο της Ελένης σε μια πληθώρα βίντεο. Ο Antony Shows [12] δημοσίευσε την παρακάτω συνέντευξη τον Απρίλιο του 2016. Έχει επίσης και ένα βίντεο στα ελληνικά [13].
Το διαδικτυακό Meraki TV [14] μίλησε επίσης με την Ελένη τον Αύγουστο του 2016. Η συνέντευξή της αρχίζει στο 16.45.
Πρόσφατα, η Ελένη συναντήθηκε ξανά με ιδιοκτήτες καφετεριών στο Ντάργουιν, που είχαν μαζέψει χρήματα και την είχαν υποστηρίξει, όταν έφυγε για την Ελλάδα. Ήθελαν να ξεκινήσουν και πάλι να συλλέγουν χρήματα, με αποτέλεσμα να ταξιδέψει και πάλι και να διαθέσει τα χρήματα αυτά στους καταυλισμούς, που έχουν ανάγκη.
Δημιούργησε επίσης μια σελίδα στο Facebook για όσους θέλουν να βοηθήσουν: Aussie Volunteers helping Refugees in Greece [15].